Het speelde zo'n vijftien jaar geleden. Ik had ergens gelezen dat er uit amalgaamvullingen mini-voltjes kunnen ontsnappen die onder bepaalde omstandigheden de elektrische stroompjes in de hersenen kunnen beïnvloeden.
Omdat ik de wetenschap in wilde en dus moest kunnen vertrouwen op mijn eigen mini-voltjes, vroeg ik mijn tandarts het nieuwe gaatje in mijn kies te vullen met keramiek of porselein. Die bemoeienis van een bijdehante leek met zijn vak stelde hij niet op prijs. “Meneer, die techniek staat nog in de kinderschoenen. Het krimpen en uitzetten van het materiaal hebben we nog niet onder controle. Als u bijvoorbeeld een koud glas bier drinkt en daarna een kop warme thee” – alsof ik dat zou doen – “dan kunnen er ernstige complicaties optreden.” Hij gaf mij de indruk dat in dat geval mijn hele kies zou kunnen ontploffen. Pas veel later begreep ik wat er eigenlijk aan de hand was. Mijn tandarts was toen 54 en meer bezig met zijn huis in Spanje dan met het bijhouden van vernieuwingen in zijn vak. Hij had al dertig jaar kiezen met amalgaam gevuld en zag niet in waarom hij dat de laatste jaren voor zijn pensioen niet kon blijven doen. De voorgenomen verhoging van de pensioenleeftijd zal er in onze kenniseconomie toe leiden dat dit soort situaties nog vaker voor gaat komen dan nu al het geval is. We zullen steeds meer kenniswerkers krijgen die uitdieselen op technieken die ze beheersen en die innovaties in hun vak laten voor wat ze zijn.
“Er is geen bijhouden meer aan,” zeggen ze dan. Of nog droeviger: “Het zal mijn tijd wel duren.” Het gevolg daarvan is dat steeds meer patiënten, klanten, burgers 'geholpen' worden door mensen die niet meer zo goed zijn in hun vak.
De uitdieselende professional levert immers producten en diensten waarvoor inmiddels alternatieven bestaan die goedkoper, sneller, preciezer, effectiever of plezieriger zijn. Het verhogen van de pensioenleeftijd leidt op korte termijn inderdaad tot minder uitgaven voor de overheid en het bedrijfsleven. Maar het kost de maatschappij ook veel geld omdat verouderde producten en achterhaalde diensten te lang toegepast worden. Het financiële saldo zou daarom wel eens dicht in de buurt van de nul terecht kunnen komen. Lood om oud ijzer dus. Kenniswerkers verplichten langer door te werken, is alleen verantwoord als zij ook verplicht worden om state of the art in hun vak te blijven. Dat impliceert het beschikbaar stellen van tijd voor deskundigheidsbevordering en blijven studeren tot op hoge leeftijd. Het toezicht daarop kan gelegd worden bij de beroepsvereniging die in het ergste geval een achterblijvende professional uit haar midden kan verwijderen. Ondanks alle ordereglementen en tuchtcommissies gebeurt dat momenteel zelden.
Laten we beginnen met een verplichte universitaire midlife studie voor medisch specialisten, want dankzij de wachtlijsten is de gedateerde kennis van de oudere specialist nog steeds geen issue.
