Mede door een onduidelijk subsidiebeleid kwam zonne-energie in Nederland nooit echt van de grond. Maar de zakelijke vooruitzichten zijn gunstig. Diverse zonnekoningen maken zich al op voor hun grote doorbraak.
Het beloven spannende maanden te worden voor de Nederlandse volgers van zonne-energie. Op 23 september bijvoorbeeld reist prins Willem-Alexander af naar Heerhugowaard om daar de Stad van de Zon te openen, de grootste emissieneutrale woonwijk ter wereld.
Net iets meer dan een maand later gaat in Darwin, Australië, de tweejaarlijkse World Solar Challenge van start, de 3021 kilometer lange race voor auto's die zich slechts op zonne-energie mogen voortbewegen. Het team van de TU Delft heeft met de bekende Nuna's die race al vier keer weten te winnen en als de voortekenen niet bedriegen, gaat ook de Nuna 5 weer hoge ogen gooien. Of gooit de ‘gekantelde zonneauto' van het Solar Team Twente nog roet in het Delftse eten?
Wie niet beter zou weten, zou bijna denken dat het er helemaal niet slecht voorstaat met de Nederlandse zonne-industrie. Maar er is ook een andere kant van het verhaal. Reinier Bouman bijvoorbeeld laat als investeerder in zonne-energie Nederland liever links liggen. Bouman, die kapitaal vergaarde als een van de oprichters van Marktplaats, richt zich met zijn in 2006 opgerichte bedrijf Ra Solar alleen nog maar op de zon. Voor zo'n 80 miljoen euro heeft hij inmiddels aan zonne-energieplantages neergezet. Die staan echter voornamelijk in Spanje. Enerzijds omdat daar de zon beduidend vaker schijnt dan in ons koude kikkerlandje. "In Spanje heb je een aanzienlijk hogere instraling. Dan is er dus minder geld nodig voor een fatsoenlijk rendement." Maar het aantal zonne-uren is niet de enige reden voor Boumans trek naar Zuid-Europa. "In Spanje geldt een goede subsidieregeling. Met de huidige regelingen zul je mij niet in Nederland zien opereren. In Nederland zou veel meer gebeuren als de overheid niet zo zou twijfelen om het binnen de grenzen te houden."
Feestje
Helemaal mee eens, stelt Edwin Koot, de ceo van Solarplaza, een ‘onafhankelijk zonneplatform', dat na de start in 2004 al vestigingen wist te openen in Rotterdam, China en – daar is-ie weer – Spanje. "Nederland dreigt het feestje van ongekende groei te missen", stelt Koot wat onheilspellend. "Deze onderschatting kan resulteren in een gemiste kans, vergelijkbaar met het uit handen geven van de wereldwijde koppositie die Nederland in het verleden had als pionier op het gebied van windenergie en aan het begin van deze eeuw zelfs ook nog had op het gebied van zonne-energie. Wederom staat het instabiele Nederlandse overheidsbeleid een kansrijke markt- en industrieontwikkeling in de weg."
De zon staat immers op doorbreken, wil Koot maar zeggen. De afgelopen tien jaar was de groei in zonne-energie gemiddeld 40 procent en inmiddels werken er wereldwijd al meer dan 100.000 mensen in de branche. Zonne-energie is in Zuid-Europa naar verwachting al binnen drie jaar goedkoper dan stroom uit een kolencentrale. Zónder subsidie welteverstaan. Voor Noord-Europa wordt datzelfde omslagpunt over een jaar of tien verwacht. Niet alleen omdat zonnepanelen steeds goedkoper worden, maar ook omdat de overige energieprijzen juist zullen stijgen, aldus Koot. In Duitsland hebben ze dat goed begrepen, zegt hij. "Daar werd vorig jaar voor zo'n 1.600 MegaWatt aan nieuw PV-vermogen geïnstalleerd, meer dan 2.000 voetbalvelden vol zonnepanelen. Ter vergelijking: in Nederland was dat in 2008 minder dan 5 MegaWatt." En dat voor een prijs van twee biertjes per maand voor elke Duitse belastingbetaler, rekent hij voor.
Potentie
De Nederlandse daken mogen dan nog niet vol liggen met zonnepanelen, dat wil nog niet zeggen dat Nederland verloren is als zonne-energieland. Bij het ministerie van Economische Zaken hebben ze sinds kort namelijk wel de economische potentie ervan onderkend. Uitvoeringsorganisatie NFIA (Netherlands Foreign Investment Agency) maakte recent een brochure om buitenlandse investeerders warm te maken om activiteiten in Nederland te ontplooien. Binnenkort rolt-ie van de drukpers. Het belangrijkste selling point daarin: Nederlands goede kennisnetwerk. Niet alleen op alle TU's gebeurt immers veel op het gebied van zonne-energie, maar ook bij instellingen als TNO, het Holst Center of energiecentrum ECN, waar inmiddels meer dan 80 mensen volledig werken aan onderzoek naar de zon als energiebron.
Die sterke positie op het gebied van r&d gaat hand in hand met "een zeer innovatieve zonne-industrie van tientallen bedrijven", aldus het NFIA. Zo wordt in de brochure het succes genoemd van Intivation, het Nederlandse bedrijf dat een gepatenteerde technologie heeft ontwikkeld om met zonne-energie mobieltjes op te laden en daar bijvoorbeeld eerder dit jaar in Barcelona op een telecombeurs nog een hoge internationale innovatieonderscheiding voor kreeg.
Het bedrijf is al zes jaar bezig, maar beleeft nu zijn echte doorbraak, aldus een trotse ceo Paul Naastepad. "We zijn vorig jaar door de hele fase van technische ontwikkelingen en patenten gegaan. Nu is het tijd voor de commerciële fase."
Intivation ziet vooral kansen in gebieden waar mensen geen elektriciteit hebben, en waar min of meer toevallig wél vaak de zon schijnt. "Daar ligt het potentieel voor de makers van mobiele telefoons." En dan gaat het dus om in totaal zo'n 1,6 miljard mensen, wat je zegt een aantrekkelijke markt. Ook de wereldwijde aandacht voor duurzaamheid helpt een handje. "In Brazilië is er zelfs een bestelling, puur en alleen omdat ons product groen is."
Het team van Intivation vliegt inmiddels de hele wereld over om zijn zonneceltechnologie voor mobieltjes en pda's aan de man te brengen. "Ik kom net uit Nairobi, waar we de eerste commerciële lancering na het Caribisch gebied hadden. Een heel grote order, van Safaricom, ofwel Vodafone Kenia."
Op de rol
En zo zijn er wel meer interessante bedrijven en bedrijfjes in Nederland die in een niche de zon opzoeken. Zoals PeerPlus, een spin-off van de Eindhovense TU, dat een vensterglas op de markt brengt dat (deels) ondoorzichtig kan worden en tegelijkertijd energie kan opwekken. Of Solesta, dat octrooi heeft op hun Blackline-systeem. Ander bekend voorbeeld is Helianthos, een dochter van Nuon, dat werkt aan zonnecellen ‘op de rol' en daarvoor in juni in Arnhem onder grote belangstelling een proeffabriek opende.
Natuurlijk, het zijn slechts enkele lichtpuntjes in een verder tot nog toe kleine markt in Nederland. Daar kun je somber over doen. En dat is misschien ook wel terecht, zeker gezien de potentie van de zon als energiebron in de komende eeuw. Maar laten we het liever – excusez le mot – van de zonnige kant zien. Je kunt namelijk ook zeggen dat er in Nederland een schat aan kennis en ontwikkeling klaarligt, die er min of meer alleen nog op wacht om vermarkt te worden. En dan hebben we het ook niet bepaald over een klein potentieel, gezien de groei in de wereldvraag naar zonne-energie. Maar haast is wel geboden. "Als we niet heel erg opschieten, heeft China dit veld geheel overgenomen", waarschuwt Wim Sincke, dé espert op zonnegebied bij ECN.
