John van Putten gevangenisdirecteur > Gedetineerden moeten hem geen oor aannaaien, want dan krijgen ze te maken met zijn Keltische temperament. John van Putten regeert de Penitentiaire Inrichting Haaglanden als 'een verlicht despoot met oog voor mensen'.
“Ik wilde vliegenier worden bij de luchtmacht, maar belandde in de bajes. Eerst als trainee; de bedoeling was toegevoegd te worden aan ervaren collega's. Als bewaarder op de afdeling. Nou ja, van meelopen kwam niet veel. De justitiële inrichtingen kampten met personeelstekorten. Ik heb in de Havenstraat (gevangenis te Amsterdam, red.) meegemaakt dat ik een sleutel in de hand kreeg gedrukt. 'Jij doet de afdelingen A3 en A4 vandaag,' zei de penitentiair inrichtingswerker van wie ik hoopte dat hij me zou inwerken. Hij rukte een celdeur open. Elke afdeling had zijn gedetineerde die schoonmaakt. 'Daar zit je reiniger, vraag hem maar wat je moet doen.' “Als algemeen directeur zit ik nu op grotere afstand van de gedetineerden. De Penitentiaire Inrichting Haaglanden is een bedrijf met 70 miljoen euro jaarlijks budget, 1100 gedetineerden en 1050 personeelsleden, een locatie in Scheveningen en een in Zoetermeer. Ik ben wel verantwoordelijk voor de gedetineerden. Als er een ontvluchting is, een gewelds-incident, een zelfdoding of een geruchtmakende gedetineerde waar wat mee is, wil ik het weten.
Bijvoorbeeld als Milosevic naar de tandarts moet of zijn vrouw op bezoek krijgt.
De voormalige Servische leider zit vast op last van de Verenigde Naties, maar wij verhuren het VN-gevangenisgebouw, inclusief het personeel. Zodra Milosevic buiten dat gebouw komt, ben ik verantwoordelijk. Ik had ook alles willen weten wat de heer Volkert van der G. betrof als de verdachte van de moord op Pim Fortuyn in ons ziekenhuis was opgenomen tijdens zijn hongerstaking. “Overheidsmanagement verschilt nogal van de leiding in het bedrijfsleven, omdat veel van wat je doet direct met politiek te maken heeft. Het gevangeniswezen staat ook zeer in de belangstelling van de burger. Je loopt veel meer op eieren dan de directeur van de overheidsdienst die over de nummerplaten gaat. We hebben hier honderden gedetineerden met verslavingsproblemen, tientallen mensen die lijden aan psychische stoornissen en dan nog de migratieproblematiek. Een directeur van de sociale dienst heeft eveneens met moeilijke mensen te maken, maar de instabiliteit is bij ons van een andere orde. Doordat detentie spanningsverhogend werkt. Ik ben soms 's ochtends een soort burgemeester van een klein dorp en 's middags leider van een crisisteam. “De meeste bajessen waren vroeger half leeg, nu praten we over twee gedetineerden op één cel. Daar zit ik niet op te wachten, maar als de maatschappelijke veiligheid dat vraagt, neem ik mijn verantwoordelijkheid en werk wel mee.
De gevangenissen zijn er ook om de resocialisatie van gedetineerden mogelijk te maken, wat moeilijker gaat als ze samen op cel zitten. “Een gevangenis leiden is pionieren. In Breda had je in de jaren zeventig nog vooral de oude inbrekers, smokkelaars en stropers. Tijdens mijn stage in Amsterdam zag ik het drugsprobleem opkomen, beginnend met lsd. Later kwamen de psychiatrische patiënten, toen de ziekenhuizen in bos en duinen verdwenen. We wisten niet goed hoe om te gaan met deze mensen. Verslaafden kickten cold turkey af. In Haarlem zijn we een methadonprogramma begonnen. Je doet dat om de problemen binnen beheersbaar te houden, maar ook omdat een afgekickte verslaafde heel anders naar buiten loopt.
Het is soms frustrerend te zien dat de instanties buiten zo versnipperd op onze mensen reageren en meestal niet erg adequaat. “Ik zie mijzelf een beetje als een verlicht despoot. We hebben hier nou eenmaal geen arbeiderszelfbestuur. De meeste bajesdirecteuren koesteren een zekere hiërarchie. Ik ben wel manager met oog voor de mensen; ik had personeelsdirecteur willen zijn als ik niet in de bajes had gezeten.
Een bajesdirecteur moet vierkant achter zijn personeel staan, tenzij – dat 'tenzij' komt hier iets later om de hoek dan in het normale leven. Bij strubbelingen krijgt de gedetineerde een rapport. De directeur kan de gedetineerde dan straffen. Ik zie wel eens een rapport dat ik zelf nooit had opgesteld, maar ik straf de gedetineerde wel, omwille van mijn personeel. Dat moet weten dat ik weet dat in zo'n geval vaak al 27 keer is gewaarschuwd. Zelf ben ik niet snel geïntimideerd. Ik ben ook wel eens bedreigd door een gedetineerde die me buiten nog wel dacht tegen te komen.
'Best,' zeg ik dan: 'betaal jij het bier.' “Mishandeling, vernedering of belediging van gedetineerden tolereer ik niet. Ik heb eens een gedetineerde bont en blauw in een isoleercel getroffen. Dat zoek ik dan ook meteen uit. Het personeel weet dat. Een gedetineerde die een klacht verzint, straf ik ook. Ik wil niet gemanipuleerd worden. Laat ik dat toe, dan hebben we hier zo een jungle. Als mensen niet straight zijn, zal ik ze daar niet altijd even tactvol op wijzen. Ik kan ontzettend driftig en ongenuanceerd zijn. Volgens mijn vrouw is dat mijn Keltische heethoofdigheid. Heb ik van mijn moeder, die uit Wales komt.”
CV John van Putten
1945 > geboren in Gwaencygurwen (Wales)
1967-1968 > studie rechten aan de toenmalige Hogeschool van Tilburg gestaakt
1969 > bij Justitie als trainee
1971 > adjunct-directeur Penitentiaire Inrichting van Breda
1981 > gevangenisdirecteur Penitentiaire Inrichting te Haarlem
2000 > algemeen directeur Penitentiaire Inrichting Haaglanden
