Uiterlijk mag dan steeds belangrijker worden, de ware schoonheid zit natuurlijk van binnen. Tijd voor bezinning. Grasduin eens door de innerlijke weelde en vind uw eigen rijkdom. Of lees het volgende overzicht. Managementlessen uit spirituele en religieuze tradities.
1. God, Allah of Jahwe
Voor monotheïsten zijn er eigenlijk maar drie smaken. De innerlijke kracht die managers kunnen ontlenen aan christendom, judaïsme of islam lijkt vergelijkbaar. Het is, voor zover de literatuur daar uitsluitsel over geeft, toch diezelfde, ene God.
In praktisch nut verschillen de drie hemelsbreed. In het Oude Testament, de kern van het joodse geloof, trekt een stoet aan wijze en soms minder wijze, leiders voorbij. De meest wijze van allen was Salomon. Toch is de kans dat u in uw dagelijkse praktijk met twee om één kind ruziënde moeders te maken krijgt, niet heel groot.
Voor de manager die zich door Christus laat inspireren, valt er veel te halen uit diens viervoudige levensbeschrijving. Het leiderschap van Jezus was voor alles flexibel, vanuit een dienende instelling. In zijn streven om anderen zo goed mogelijk te laten zijn, gebruikte hij een arsenaal technieken. Opvallend is dat naarmate zijn apostelen – het eerste MT in de reli-multinational – die zich verder ontwikkelden, Jezus' managementstijl wisselde van directief naar coachend. Uiteindelijk behaalden 11 van de 12 leden van zijn management team de eindstreep zonder struikelen.
Toch, de moderne manager die binnen de wereldgodsdiensten zoekt naar inspirerende voorbeelden van effectief leiderschap, komt onvermijdelijk uit bij Mohammed. Zijn effectiviteit als imperiumbouwer is ongeëvenaard. Net als de praktische toepasbaarheid van zijn verhaal.
De grotendeels als wees opgegroeide Mohammed was herder en kreeg zijn eerste doorbraak toen hij als karavaanleider aan de slag kon. Zijn opdrachtgeefster, de 15 jaar oudere Chadidja, werd zijn redelijk vermogende eerste vrouw. Mohammed wijdde zich grotendeels aan meditatie en gebed, ontving zijn eerste openbaringen en startte zijn zegetocht, als profeet en wereldlijk leider.
Opvallend, en mogelijk inspirerend voor managers, is zijn machiavellistische leiderschapsstijl. Mohammed sloot handig allianties en was niet te beroerd om in voorkomende gevallen de boel te escaleren tot een heuse oorlog.
Mohammed was met zijn groeiende aanhang een bedreiging voor de ‘oude' geestelijke elite. Zij dwongen hem uit Mekka te vertrekken. Mohammed verloor de slag, maar zou de oorlog winnen.
Hij bouwde in alle rust aan een machtsbasis in Medina. Door een overstijgend belang -veiligheid voor iedereen- te formuleren, liet hij de rivaliserende facties – joden, twee strijdende stammen en een groeiend aantal moslims – onder zijn leiding samenwerken. Zijn aanhang nam toe, niet in de laatste plaats door zijn aansprekende lokale succes met vrede en veiligheid voor allen.
Deel twee van zijn expansie, de strijd met Mekka, heeft een ander karakter. Mohammed's troepen vielen de karavanen van de stad aan en destabiliseerden de economie. De concurrentie werd op zijn meest kwetsbare punt aangevallen. Het leger dat vervolgens tegen de Mohammed werd opgebouwd, ging ten onder door een list. Hij liet zijn tegenstanders geloven dat zij onderling verdeeld waren en dus kansloos. Een goed verhaal, een tactische alliantie en listig gebruikt geweld. Succes verzekerd.
2. Wicca
Het pentagram is niet alleen een abstracte weergave van de duivelskop met twee horentjes, twee oren en een puntige sik. Het is ook het geloofssymbool van de spirituele hekserij: wicca. Desondanks is Satan nooit ver weg bij deze oerreligie. De belangrijkste reden voor die hardnekkige associatie lijkt toch vooral te liggen in de magie en – langer geleden – de knetterende brandstapels als slotakkoord van een geslaagde heksenjacht.
De modernste wicca-babes koketteren met het duivelse en demonische. De meer traditionele wiccans zetten deze zestienjarige meisjes weg als fluffybunny's; pubers die hun inspiratie vooral putten uit de televisieavonturen van ‘Buffy the vampire slayer'.
Wicca, ook wel de Oude Religie, claimt de oudste religieuze traditie in Europa te zijn. De Grote Moedergodin, een wulpse Venus met makkelijk barende heupen en de Gehoornde God (van de jacht) zijn twee aanwijsbare goden. Toch, voor de ware wiccan zit het goddelijke in alles. Bomen, struiken, plassen en meren. Ziedaar de sterke relatie met de (levende) natuur. Deze oerreligie is sinds de jaren '50 van de vorige eeuw bezig aan een gestage opmars. In Nederland is de mediagenieke Suzan Smit ieders favoriete heks.
De vijf elementen: aarde, water, vuur, lucht en het mysterieuze opperelement, spelen een centrale rol. Het verklaart de vijfpuntige ster gevangen in de cirkel. Het is ook een afbakening van de polariteit tussen ‘goed' en ‘kwaad'. De symboliek, waarbinnen de krachten van elementen afgeschermd hun werk kunnen doen, speelt een belangrijke rol in de rituelen en de magie.
Vooral dat laatste, het met magische middelen manipuleren van de dagelijkse werkelijkheid, trekt nieuwsgierigen. Het is ook een onweerstaanbare propositie. Een ritueel, een kristal of een kaars met een meditatief moment en de gebeurtenissen kantelen in jouw voordeel. Er zijn managers die op deze manier de krachten aanroepen en hun toko in de lucht houden.
Lastig is wel dat er bij het gebruik van magie een aantal ethische beperkingen geldt. Doe wat je wilt, magisch en aards maar schaad er niemand mee… Het vermindert de bruikbaarheid van heksenkringen, brandende kaarsen en spreuken in een uiterst competitieve corporate rat race aanzienlijk. Een tweede complicerende factor is de ‘wet van drie.' Kort samengevat zal alles drievoudig wederkeren, een beetje ‘wie zaait zal drievoudig oogsten'.
Nu zijn er wel omwegen om die beperkingen te omzeilen. Maar dan moet de dolende manager zijn heil zoeken bij de eclectische wicca. Deze heksen staan wicca-technisch in minder hoog aanzien. Zij zijn vaak solitair en hun individuele vorm is verworden tot do-it-yourself-magie waarbij alle religieuze tradities iets bruikbaars leveren.
Wel biedt de eclectische hekserij de mogelijkheid voor ‘sympathetische magie'. Onze verre voorvaderen boekten grote successen door voorafgaand aan de jacht een model van de prooi te doden. Misschien iets voor onwillige medewerkers? Of, ambitieuzer en meer in lijn met het non-schade beginsel, de stoelpoten van uw baas?
3. Confucius
Confucius heette helemaal geen Confucius, om mee te beginnen. De grondlegger van de Chinese bestuurlijke wijsheden heette Kongzi, Hong Chie of K'ong-foe-tzi: Meester Kong. Worstelend met de kunstig gekalligrafeerde Chinese karakters werd dat in al snel Confucius. Maar wat zou het. De stellingen die deze filosoof tijdens zijn leven (551 – 479 v. Chr) poneerde over bestuur, ethiek en gedrag waren fundamenten onder verschillende keizerlijke dynastieën. En zijn voor de naar structuur verlangende, ethisch geladen manager van vandaag, nog steeds actueel. Confucius besteedde veel tijd aan de juiste omgangsvormen en gold destijds al als een traditionalist. Respect en oprechtheid zijn cruciale elementen in zijn wereldbeeld. Zijn ‘voorwaarden voor goed leiderschap' is één van de meest tijdloze prestaties.
Het zijn de leerlingen van deze onderwijzer klassieke werken – verder schopte hij het nooit – die Confucius' gedachten samenbundelden tot een filosofische en ethische bijbel, de analecten. Het geschrift is een zoektocht naar deugdzaamheid. Niet een goddelijke inspiratie of een andere metafysische bron is de maat, maar de geschiedenis en de lessen die daaruit te leren zijn.
In ‘De grote leer' komt die bruikbare kern duidelijk naar voren. Parafraserend: om een Rijk goed te regeren, moet de leider zijn eigen familie in goede harmonie besturen. Om de eigen familie goed te leiden, moet hij zichzelf eerst cultiveren, door zijn geest te corrigeren. Dat kan alleen met heldere motieven. En die krijg je alleen zuiver door kennis.
Lees voor ‘Rijk' ‘mijn organisatie' en daar is de actualiteit. Om het nog even aan te dikken stelt hij expliciet dat het onmogelijk is om externe mensen aan te sturen, als je niet eens jezelf en je familie onder controle hebt. Klein beginnen dus, hipo.
De gulden regel van de deugdzaamheid laat zich samenvatten als: wat u voor uzelf niet wenst, wens dat een ander niet. Duidelijk, maar er zijn nog zes andere principes die deugdzaam zijn er niet makkelijker op maken: Ren (menselijkheid), Xiao(respect voor ouders), Yi (rechtvaardigheid), Li (fatsoen), Chung (trouw) en Shu (wederkerigheid). Dat laatste principe is de 'escape' voor de dolende confucianist. Deugden en goed gedrag moeten worden beloond met vergelijkbaar goed gedrag. Gebeurt dat niet, dan verliest het systeem zijn ordenende kracht.
Natuurlijk is zelfonderzoek een lastige weg. Te lastig voor de eenzame mens, misschien wel. Vandaar dat in het neo-Confucianisme wel plaats is voor het metafysieke. Zo'n 2000 jaar geleden sloop de natuurfilosofie binnen en doneerde de vijf elementen en het Yin-Yang symbool. Zo'n 1300 jaar daarna werden ook hele boeddhistische en taoïstische stukken opgenomen. Als staatsideologie overleefde het tot in de 20ste eeuw. tot die maoïstische nieuwlichterij roet in het deugdzame eten gooide.
4 NLP
Het kan zomaar zijn dat uw diepe afkeer van Tsjakka!-goeroe Emile ratelband u blind maakt voor de verleidingen van het Neurolinguïstisch Programmeren. Zijn ‘trucje' waarmee hij hele zalen vol angstigen over gloeiende kooltjes liet lopen, was niet veel meer dan een praktische en lucratieve toepassing van neurolinguistische technieken.
Toch heeft deze ‘methode om je eigen brein te besturen' veel te bieden aan de manager die op zijn eigen kompas vaart. Verder claimen de voorvechters van NLP dat het niet alleen een weg is naar persoonlijke verdieping, maar ook om ‘een ander of een situatie te beïnvloeden'. De dagelijkse kat in het managementbakkie zeg maar.
De kracht van toegepast NLP ligt – in lekentermen – in het beïnvloeden van de diepere emotionele lagen. Want dáár gebeurt het volgens Richard Bandler en John Grinder, die in de jaren zeventig de fundamenten legden van het NLP.
In die diepe, veelal donkere krochten van het menselijk brein, zet iedereen volgens een eigen en waarlijk uniek patroon de ‘realiteit' om in ‘ervaring'. Bepalend voor de uitkomst van die conversie is het referentiekader, in NLP-jargon ‘het wereldmodel'.
En dat model kan, analoog aan de computer, geprogrammeerd worden. En net zoals een computer met taal wordt duidelijk gemaakt wat de gewenste reactie is op een gebeurtenis, zo kan dat ook bij de mens. Taal is het medium tussen brein en buitenwereld. Gekozen beeldspraak – representatiesystemen in jargon – onthult de geestesgesteldheid van eenieder.
Dat referentiekader kan – onder andere ook via taal – worden aangepast en omgevormd. NLP'ers gaan ervan uit dat ieder mens beschikt over alle hulpbronnen die nodig zijn voor (gewenste) veranderingen.
Op individueel en persoonlijk niveau is het mogelijk met NLP een ‘rijker en bewuster leven' te creëren. Diepere inzichten in het eigen wereldmodel, dus de manier waarop een ervaring wordt geconstrueerd, behoedt u voor redeloze emotionele uitbarstingen. Het helpt bij het identificeren van uw eigen emotionele verstoringen.
Praktische handvatten voor naar effectiviteit hunkerende managers kunnen aan deze, volgens criticasters ‘pseudo-wetenschappelijke' psychologische, theorie met gemak worden ontleend.
Concreet: als ondergeschikte A in zijn taal zinsneden gebruikt als ‘ik zie grote problemen' en ‘donkere wolken' dan is A visueel ingesteld. Effectieve communicatie is mogelijk als de representatiesystemen op elkaar aansluiten, dicteert de neurolinguïstische wetmatigheid. U moet dus proberen uw boodschap op maat te snijden voor de visueel ingestelde medewerker. Door gebruik te maken van zijn woordkeus en zijn concepten landt uw boodschap beter in A's diepere emotionele lagen en omdat het beter aansluit op zijn hoogstpersoonlijke wereldmodel, is het gapende gat tussen realiteit en ervaring kleiner.
5 Scientology en de Kaballa
Wat hebben Madonna, Demi Moore, Mick Jagger en Britney Spears gemeen? En nee, we hebben het niet over hun sterrenstatus. Deze celebs hangen Kabballa aan. Deze mystieke stroming met Joodse wortels, trekt beroemdheden aan die in hun levens vol seks, drugs en rock zoeken naar wat geestelijke stabiliteit en effectiviteit. Nu in de mode: eeuwenoude mystiek.
Die aantrekkingskracht op succesvolle entertainers heeft deze mystieke stroming (met het wollen draadje rond de pols) gemeen met de Scientology kerk. Ook daar verdringen de sterren zich voor een geestelijk hoger niveau. Tom Cruise, Kirstie Alley, Isaac Hayes en John Travolta zoeken hun heil bij deze omstreden organisatie. Scientology – het woord werd eerst gebruikt als synoniem voor pseudo-wetenschap – zou een hersenspoelende sekte zijn die de om fiscale redenen de status van kerk claimt. Hoe dan ook, beide bewegingen ontlenen hun charisma aan een aura van exclusiviteit.
De Scientology verkoopt cursussen. Tegen een flinke financiële vergoedingen wordt er wijsheid geleverd. De hoge contributie maakt de inzichten exclusief toegankelijk voor draagkrachtigen met veel vrije tijd. De kennis wordt overgedragen in tijdrovende één op één lessen. Op maat gesneden voor de groeiende groep binnengelopen Hollywoodcoryfeeën.
Het mystieke Kaballa zou van oorsprong slechts een wijsheid zijn, die maar aan enkele uitverkorenen per generatie wordt geopenbaard. Zij kennen de verborgen betekenis achter ieder woord, elke letter en elk getal in de Tenach.
De Kaballa-celebs laven zich bij het omstreden Kabbalah Center in LA. Het zou een New Age ripp off zijn van de ware mystieke onthullingen. In de LA-versie is er wat meer toegankelijkheid en zijn ook de resultaten van die studie helder geformuleerd: het werkt.
Kern is het boek Zohar, een commentaar op de bijbel. Het boek zelf heeft een mystieke kracht en alleen het bezit ondersteunt die spirituele groei. Het is nadrukkelijk niet de bedoeling om eenzaam op een bergtop te mediteren, maar om het te gebruiken bij verdere zelfontplooiing.
Het hoge gebruiksnut vinden we ook terug bij de Scientology. Dat heeft alles te maken met de ontstaansgeschiedenis van de kerk. De basis van Scientology is Dianetica: een zelfhulpsysteem ter bestrijding van nare psychosomatische effecten.
Grondlegger Ron Hubbard ziet in zijn leer een volwaardig alternatief voor de hedendaagse psychiatrie. Hun biochemische mensbeeld staat haaks op het spirituele wezen dat de mens is. Mentale problemen zijn volgens de Scientology niet op te lossen langs fysieke weg. Medicijnen zijn de bron van veel kwaad. Scientology voert al sinds het bestaan, vroeg in de jaren '50 van de vorige eeuw, een strijd tegen de psychiatrische professie.
Wat de aantrekkelijkheid van beide stromingen verder verhoogt is de mogelijkheid te combineren met andere geloven. Zowel Scientology als Kabbala zijn aanvullende wijsheden, maar vragen behoorlijk wat tijd en inzet. Iets waar de meeste managers met overlopende agenda's niet over beschikken.
6 Spiritisme
Geloven of niet geloven, that's the question…Maar uit onderzoek van bureau Intomart GFK in opdracht van tijdschrift Paravisie komt naar voren dat bijna 70 procent van de Nederlanders op één of andere manier gelooft in paranormale verschijnselen. Ruim genomen dus allemaal spiritisten. Zij delen het geloof in twee ‘waarheden'. Eén: het leven stopt niet bij de dood en twee, er is contact mogelijk met de doden. Draaiende glazen, bezetenen en (sommige) paragnosten zijn het medium. En dat opent perspectieven, natuurlijk.
Sterven is slechts de dood van het stoffelijk lichaam. De geest ‘gaat over' naar een andere plek. Anders dan bij veel andere geloven, is de dood geen moment waarop alwetendheid of verlichting optreedt. De vragen en de kennis op het sterfbed neem je gewoon mee. Die bagage vormt het startpunt van je ontwikkeling als geest. Belangrijk is dat ook de geesten van overledenen zichzelf verder ontwikkelen in tijd.
Het spiritisme in zijn huidige vorm is in zwang sinds halverwege de 19de eeuw. Het lijkt een warm nest te hebben gevonden in de boezem van de nog altijd bloeiende new age beweging. Al zwevend gaven deze mensen een – in cultuurhistorische termen – ‘antirationalistisch antwoord op het postmodern relativisme'. Au.
Wat de twee delen is de acceptatie en de verklarende kracht van paranormale verschijnselen. De ware ‘new ager' laat in afwachting van de nieuwe tijd (die definitief in 2012 aanbreekt) zijn oor hangen naar alle tradities. Spirituele en wetenschappelijke. Zo wordt Albert Einstein op handen gedragen. Zijn ontdekking dat materie en energie twee toestanden zijn van dezelfde werkelijkheid, is een spiritistisch godsbewijs. Zie je wel dat kosmische energieën direct invloed hebben op ons leven.
New Age kan je zien als de spirituele tegenhanger van Adam Smith's liberale onzichtbare hand. Door jezelf, met alle mogelijke middelen, te ontplooien, wordt de wereld er beter van. Dus is er ruimte binnen de new age voor veel spirituele input, ook van gene zijde. Voor de ware spiritist liggen de bewijzen voor het oprapen. Niet alleen kunnen we naar Tiel afreizen om Jomanda aan het werk te zien, als we lui zijn krijgen we de bewijzen op TV voorgeschoteld door Char.
Daar, in dat contact met de doden, zit het praktisch nut voor de manager. Paragnosten adviseren niet zelf, maar roepen hun contacten aan ‘de andere kant' in. Het is een bron van informatie de niet zomaar ergens anders is te vinden. Reeds overgegane ceo's kunnen postuum nog eens hun visie uiteenzetten. Samen met de vorige cfo vormt hij een astrale RvC. Vanuit de spiritistische hoek klinken twee waarschuwende en relativerende geluiden. De doden zijn niet alwetend en het medium zelf kan voor extra ruis zorgen. Of geesten zich met commerciële bedrijfsvoering inlaten is (mij) onbekend.
7. Boeddha
Dikbuikig, de benen achteloos in een pijnlijke kleermakerzit, altijd een wijze glimlach op de lippen. Boeddha blikt als beeldje met enige tevredenheid de wereld in. En dat is niet onterecht. Hij inspireert niet alleen grote groepen in Azië, maar voorziet ook steeds meer jachtige westerlingen van een spirituele bodem.
Boeddha's leer is in de meest strikte zin van het woord geen religie. Toch zou hij kunnen pronken met de status van wereldgodsdienst. Hij heeft naar schatting zo'n 415 miljoen aanhangers. In tegenstelling tot zijn monotheïstisch tegenhangers is er nog nooit een oorlog gevoerd in zijn naam.
Dat kan natuurlijk ook komen door de inhoud van zijn boodschap. Boeddha leert dat menselijke verlangens het menselijk lijden veroorzaken. Geluk is een staat van verlangenloosheid. Onthechting dus. Geluk is niets (meer) willen. ‘Onze' traditionele manier van gelukkig worden is om wensen en dromen te vervullen. Er is altijd een volgend doel om na te jagen. Voor Boeddhisten is die ambitie juist de oorzaak van alle ellende.
Dit wijze inzicht werd ergens tussen 450 v. Chr en 370 v. Chr door de Gautama Boeddha gevonden, terwijl hij zijn leven wijdde aan een zoektocht. Hij zocht naar een einde voor het lijden en de ontevredenheid. En wegens de eeuwige reïncarnatie komt daar niet zomaar verandering in. Behalve natuurlijk als die staat van verlichting, de complete onthechting van materiele en immateriële verlangens, prikkels en emoties, wordt bereikt. Dan ontsnapt de ziel naar het Boeddhistisch equivalent van de hemel, het Nirvana.
Als tegenwicht is het Boeddhisme een schitterende leer, maar voor de manager die zijn hoofd boven water wil houden, weinig bruikbaar. Het is prima je te onthechten van de leasebak, maar tegelijkertijd is die auto ook een sterk signaal aan de omgeving. Mijn macht is net zo groot als mijn gechiptunede BMW.
Op persoonlijk niveau werkt het ook niet. Een waarlijk onthechte manager is niet betrokken bij zijn mensen. En dat maakt zijn slagkracht wel heel beperkt. Hoewel de Boeddhistische leerstellingen haaks staan op een steil carrièrepad, zijn er wel lessen te leren. En dan niet alleen de nuttige onthechting na een vernederende nederlaag voor de Raad van Bestuur.
In het Boeddhisme zijn meditatie en yoga bekende middelen om de geest te leren kennen en te zuiveren. Beide stammen uit dezelfde hindoeïstische traditie waarbinnen ook Boeddha zijn leer kneedde. Het is niet voor niets dat yogi's Boeddha tooien met de eretitel Mahayogi, de grote Yogi.
Los van de spirituele wortels van yoga, is het een praktische manier om met de stress en de eisen van het jachtige managersbestaan om te gaan. Het is een serie oefeningen om beheersing over geest en lichaam te verkrijgen. En daar heb je wat aan. Snelle tussen-twee-vergaderingen-ontspanning (op de wc) helpt het hoofd koel te houden. Ook geschikt voor na de pensionering.
