Ze veranderde de Porceleyne Fles van een kwijnende aardewerkfabriek in een bloeiende toeristenattractie. Daarnaast is ze de enige vrouwelijke bestuursvoorzitter van een beursgenoteerde onderneming in Nederland. Ilja van Haaren moest haast wel zakenvrouw van het jaar worden.
Het is Europees en authentiek, het Delfts Blauw dat bij de Porceleyne Fles in Delft wordt gemaakt. Daarom staan de Amerikanen en Japanners met bussen tegelijk voor de deur. Ze willen een rondleiding in hun eigen taal, meedoen aan workshops en Delftsblauwe borden kopen. Daarvoor moeten ze eerst langs een indrukwekkende bokaal in de entree van de fabriek, de Prix Veuve Clicquot de la Femme d'Affaires 2002. Erachter hangt een representatieve poster van de winnares: Ilja van Haaren, algemeen directeur van de Porceleyne Fles.
Iedereen is het erover eens: als er iemand is die de titel Zakenvrouw van het Jaar verdiende, dan is het Van Haaren wel. Onder haar leiding veranderde de Porceleyne Fles van een kwijnende aardewerkfabriek in een bloeiende toeristische attractie. Schilders die zich jarenlang concentreerden op detailversieringen, denken nu commercieel en marktgericht. De Koninklijke Porceleyne Fles maakt weer winst, zelfs vorig jaar. Omdat ze daarnaast de enige vrouwelijke bestuursvoorzitter van een beursgenoteerde onderneming is – ook nog eens het oudste beursfonds in Nederland – kon de jury van Veuve Clicquot niet meer om Ilja van Haaren heen.
Zakenvrouwen van het Jaar moeten heel wat in huis hebben. Leidinggevende capaciteiten, visie en een carrière met een stijgende lijn. Van Haaren was de beste in die dingen, zegt juryvoorzitter Yvonne van Rooy. Bovendien heeft ze commercieel talent. “Vroeger had de fabriek een klein winkeltje als nevenactiviteit. Zij heeft er een hoofdactiviteit van gemaakt.” Rondleidingen zijn mooi, maar er moet ook wat verkocht worden. De Porceleyne Fles geeft de vazen niet weg. “Kwaliteit heeft een prijs,” zegt Van Rooy. “Dat weet zij heel goed.”
Turnaround
Het moest anders met de Porceleyne Fles toen Van Haaren er in 1997 als commercieel manager ging werken. De ongeveer tachtig medewerkers maakten de mooiste spullen zonder dat er veel mee werd verdiend. Van Haarens voorganger Henk Dennert begon met wat hij 'de turnaround' noemde. Hij zag in de Porceleyne Fles een toeristische goudmijn en in Van Haaren de persoon om die te exploiteren. Met haar ervaring in het hotelwezen en banden met touroperators wist ze wat welgestelde bezoekers van overzee wilden: een gastvrije ontvangst, wat educatiefs en voor honderden euro's Delfts Blauw mee naar huis.
Je wordt niet zomaar een topattractie. Medewerkers die in hun atelier op hun gemak zaten te pottenbakken, moesten zich ontwikkelen tot communicatieve hosts. Ze moesten gaan samenwerken met kunstenaars en met Jan des Bouvrie. En ze moesten meewerken aan de innovatieve ideeën van Van Haaren. Zoals de Nachtwacht in Delfts Blauw, uitgevoerd op ware grootte. Klagen over overuren was er niet bij. Amerikanen en Japanners vinden een Delftsblauwe Nachtwacht enig.
Sommige medewerkers hadden geen zin in pottenkijkers of flexibele werktijden. Van Haaren ging met ze praten, wees op de bussen die ook in het weekend kwamen en kreeg het personeel met zich mee. In de visie van Ilja van Haaren is succes dé manier om mensen te overtuigen. Nu zegt aardewerkschilder A.H. Borremans, bijna vijftig jaar in dienst bij de Porceleyne Fles: “Alle spanningen zijn verdwenen. Het gaat fantastisch.”
Roeispanen
Van Haaren pakte de zaken grondig aan toen ze Henk Dennert in 1999 opvolgde als directeur. Ze ging langs bij chique touroperators in Amerika en Japan en zei dat je een rondwandeling door historisch Delft mooi kon combineren met een bezoek aan de Porceleyne Fles. Daarnaast heeft ze oog voor detail, zegt Paul Revier van reclamebureau PPPR. “Vroeger moesten klanten hun schaal van 800 euro in een lullig tasje meenemen. Maar Ilja heeft bezielende ideeën.” Nu krijgen klanten een mooi glanzend tasje mee.
Ze is heel sociaal, niet alleen op de werkvloer maar ook met klanten. Ze reisde het hele land door om zich voor te stellen aan dealers. “Dat doet ze heel leuk,” zegt Angelique Hogendoorn van Hogendoorn en Kaufman, winkel in luxe cadeaus aan het Rokin in Amsterdam. “Een keer kwam ze met een Japanse eettafel aan. Hebben we hier sushi zitten eten. Heel geestig.”
Van Haaren ging “met enorme roeispanen door haar bedrijf,” zegt Hogendoorn. Het gekke is: zonder veel scherven te maken. Dat komt doordat de directeur goed naar de mensen luistert. Eerst wilde ze een groot aantal slechtlopende producten de deur uit doen en bezuinigen op versieringen die de klant toch niet ziet. “Ik zei tegen haar: 'Pas daarmee op Ilja, anders ga je te veel naar de souvenirkant'. Er is zoveel namaak in deze wereld.” Een jaar later gaf Van Haaren haar gelijk. “Ze zei: 'Ik heb goed naar je geluisterd Angelique. Jullie hebben er meer verstand van dan ik.'”
Koningin
Een mooi bord maken is één. Er komt meer bij kijken om het aan de man te brengen. Van Haaren verstaat de kunst om “op de juiste manier een bord neer te zetten,” zegt directeur Thijs van Eendenburg van glasfabrikant Royal Leerdam Crystal. Samen met de Porceleyne Fles en drie andere ambachtelijke hofleveranciers ontwikkelde hij een uniek servies en bood het bij het Oranjecomité aan als officieel huwelijkscadeau voor het Paar. Het Paar koos een ander geschenk van een ander bedrijf. “Maar dat maakt niet uit. Het ging om het initiatief.”
De Porceleyne Fles kan een stootje hebben. Na 11 september dachten Amerikanen even niet aan Delfts Blauw. Ilja van Haaren wel. Ze zag nieuwe kansen en groeipotentieel. Met 170.000 bezoekers per jaar is het al behoorlijk druk in de Porceleyne Fles. Van Haaren wil naar 300.000. “Ik ben nog lang niet klaar,” zegt ze. Voorlopig blijft ze haar niet geringe ambities in beschilderd aardewerk steken.
Nederlandse consumenten willen er nog niet echt aan. Maar in het buitenland is Delfts Blauw hot, mede dankzij Van Haaren. Ze weet de weg naar rijke particulieren en boorde nieuwe markten aan op het gebied van business to business. Als de koningin naar Bahrein gaat, neemt ze een vaas van 8000 euro van de Porceleyne Fles mee, vertelt Paul Revier van PPPR. Idem dito als de voorzitter van Boskalis gaat baggeren in een ver land. “Het zijn gewoon leuke cadeautjes,” zegt Revier.
Het was Revier zelf die op het idee kwam om Van Haaren als Zakenvrouw te nomineren. “Ik heb haar heel hoog zitten,” zegt hij. Het leuke aan Van Haaren is volgens Revier dat ze zo gewoon blijft onder alle lof. Zo kwam de uitverkiezing tot Zakenvrouw totaal onverwacht. Het werd een leuk feest op de avond van de uitreiking. Veuve Clicquot is een beroemd champagnemerk, en “dus werd er geen cola geschonken, als u begrijpt wat ik bedoel.” De mensen zijn blij met Ilja van Haaren. “En het is nog een leuke meid om te zien ook.”
CV Ilja van Haaren
Burgelijke staat samenwonend, geen kinderen
Woont in Amsterdam
Hobbies golf, kunst en koken
Curriculum Ilja van Haaren
1959 geboren in Steenbergen, Noord-Brabant
1978 opleiding kunst en binnenhuisarchitectuur, VS
1980 Hogere Hotelschool, Den Haag
1985 Sales executive Holiday Inn, Eindhoven
1988 Sales director Barbizon Palace Hotel, Amsterdam
1997 Commercieel manager Porceleyne Fles
1999 Algemeen directeur Porceleyne Fles
2002 Zakenvrouw van het Jaar
