In andere jaren lag het jaarverslag al bijna bij de drukker. Met daarin een toelichting van de Raad van Bestuur, geflankeerd door fraaie vergezichten, plus het verplichte paragraafje ‘Gebeurtenissen na balansdatum’. Dat was dan een overname, een nieuwe bestuurder of in het slechtste geval juridisch onheil. Dit jaar werd het een pandemie.
Onzekerheid
Met in 2020 waarschijnlijk enorme gevolgen voor bijna elke post in de resultatenrekening en de balans. De rode draad: onzekerheid. De omzetontwikkeling? Hangt af van de duur van de lockdown en de snelheid van het herstel daarna. Debiteuren? Niet uit te sluiten dat relaties in de kwetsbaarste sectoren omvallen. Activa? Daarvan was de waarde per 31 december 2019 helder, maar voor het lopende boekjaar moeten ze hoogstwaarschijnlijk worden geherwaardeerd via de verplichte impairmenttest, een onderzoek op bijzondere waardevermindering. Laten we zeggen dat accountants niet tot de beroepsgroepen horen die zich nu thuis onledig houden met het opknappen van de badkamer of bingewatchen op Netflix.
Reset in verslaglegging
‘Corona is een extreme gebeurtenis met ingrijpende gevolgen voor de verslaglegging. Bij veel bedrijven was in feite een reset nodig’, zegt Arjan Brouwer, hoogleraar Verslaggeving aan de VU en partner bij PwC. ‘Het zijn voor iedereen nieuwe tijden, waarin grote behoefte is aan handvatten. Accountants zijn en blijven daarom actief in gesprek met hun klanten. Welke implicaties heeft dit voor de toelichting op de jaarrekening van 2019 en binnenkort die over het eerste halfjaar van 2020? Hoe moet ik omgaan met alle nieuwe onzekerheden en risico’s? We geven veel informatie, ook via webinars, en onze beroepsgroep geeft ook Covid-richtlijnen.’
Uitstel jaarverslag
Brouwer zag de afgelopen periode bedrijven die de publicatie van hun jaarverslag over 2019 wel moesten uitstellen omdat het weinig zin had om wat er lag, af te tekenen. ‘Gelukkig is die ruimte ook wel gegeven door toezichthouders en wetgevers.’
De coronacrisis heeft ingrijpende consequenties voor de verslaggeving op dit moment. Maar zoals je op meer plekken ziet in deze crisis, verandert Covid-19 niet in een klap de wereld voorgoed. Ook in de wereld van accountants en hun tegenhangers, zoals cfo’s, maakt het vooral zaken die al langer speelden plotseling urgent. Volgens Brouwer wordt een trend versneld die al jaren gaande was: die van sustainable finance.
Integrated reporting
‘Er komen steeds meer sectoren waarin de waarde van ondernemingen niet meer zozeer ligt in materiële activa, maar eerder in immateriële zaken. Vergelijk de Ubers van deze wereld maar met de industriële concerns van vroeger. De levenscyclus van ondernemingen is daarbij een stuk korter geworden. Daarnaast is er meer aandacht in de buitenwereld voor het klimaat. Allemaal ontwikkelingen waardoor de behoefte aan kwalitatieve en niet-financiële informatie in de verslaglegging is toegenomen.’
Stakeholders willen meer weten over je risico’s, de levensvatbaarheid van je businessmodel
‘Stakeholders willen meer weten over je risico’s, de levensvatbaarheid van je businessmodel op langere termijn en de keuzes die je nu maakt. Winst, risico’s en milieuprestaties zijn in deze zienswijze geen aparte hoofdstukken meer, maar één geheel. En corona grijpt overal diep op in. Daardoor geeft het dit integrated reporting een gigantische push.’
Risico’s en scenario’s
Het nieuwe normaal verplicht bedrijven namelijk meer dan ooit om naast de cijfers een veel uitgebreidere, kwalitatieve toelichting te geven. De risicoparagraaf in de jaarverslagen krijgt – soms met terugwerkende kracht – een veel prominentere rol.
‘Daar zal de accountant ook scherp naar kijken: een bedrijf moet uiteenzetten wat er is gebeurd, welke risico’s zich voordoen en hoe ze die in verschillende scenario’s mitigeren. Kijk je alleen naar de cijfers op korte termijn, dan lijkt bijvoorbeeld outsourcing naar een ver land een goede zet omdat het kosten bespaart. Maar nu word je geconfronteerd met de nadelen van kwetsbare ketens als je alles op één plek hebt gecentraliseerd. In de toekomst zul je een dergelijk besluit naar verwachting dus uitgebreider moeten motiveren, omdat de buitenwereld met de risico’s bekend is.’
Waarde van activa
De waardering van activa is daarbij door alle onzekerheden een geheel nieuwe kunst geworden. Beursgenoteerde bedrijven zijn binnenkort bij hun halfjaarcijfers als eerste verplicht een impairmenttest uit te voeren, als corona een triggering event inhoudt dat de waarde van activa beïnvloedt: een deuk in de omzet, koersen die dalen.
‘Die test kun je alleen doen met verschillende scenario’s. Maar ga je voor je forecast uit van een korte recessie met een V-vorm, met een U-vorm of een L met een langere duur? Je zult de plausibele scenario’s moeten uitwerken en wegen voor de kans dat ze zich voordoen.’ Daaruit rolt uiteindelijk een cijfer. Maar het verhaal erachter, de onderbouwing ervan, is nu in feite belangrijker, stelt Brouwer. ‘Bij toenemende onzekerheid wint je verhaal aan belang.’
Nieuw winstbegrip: Ebitdac
Ook een nieuw fenomeen dat met de coronacrisis zijn intrede heeft gedaan: de Ebitdac. Het toch al redelijk uitgeklede winstbegrip Ebitda (inkomsten voor aftrek van interest, belastingen, afschrijvingen en amortisatie van goodwill) kreeg de c van corona aangeplakt: dit zou de winst zijn geweest buiten corona-effecten.
‘Ik ben daar geen voorstander van’, reageert Brouwer. ‘Het is belangrijk om alles eerlijk te benoemen, inclusief de bijzondere posten, en de impact daarvan goed te analyseren. Maar dat gaat over feitelijke correcties. Ebitdac draait op hypothetische aannames. Het suggereert dat je weet hoe je resultaat zou zijn geweest zonder corona. Dat lijkt me onmogelijk. Ik zie het gevaar dat bedrijven alles wat afwijkt van het budget gaan toeschrijven aan corona.’
Aannames challengen
De rol van de accountant is volgens Brouwer door corona niet zozeer veranderd, wel is hun contact met de klant intensiever en frequenter. Zo bieden accountants houvast en helpen zij bedrijven om het juiste te doen in deze onzekere tijd. Het is nu de taak van accountants om hun klanten te challengen op de aannames die ze doen in hun verslaglegging.
‘De meeste bedrijven hebben een crisis van deze omvang nog nooit meegemaakt, maar als accountants hebben we wel vaker individuele bedrijven gezien in continuïteitsproblemen. Met die kennis en ervaring kunnen we nu helpen. We kunnen ze een spiegel voorhouden: ben je niet te optimistisch? Denk je genoeg in negatieve scenario’s? Het motto luidt in deze tijden: Hope for the best, prepare for the worst. We kunnen alleen een verklaring afgeven bij de jaarrekening als we daarin kunnen verwijzen naar een goed onderbouwd verhaal. Het is cruciaal dat mensen dat goed lezen, en niet stoppen bij de winst per aandeel.’
Duurzaamheidseisen
Het denken over die meeromvattende integrated reporting ondergaat dankzij corona een versnelling. Die trend is wat Brouwer betreft onomkeerbaar. ‘Die grotere aandacht voor de houdbaarheid van businessmodellen, voor duurzaamheid en externe risico’s zal blijven. Als overheden bedrijven nu bijvoorbeeld steunen, kan dat ook samengaan met duurzaamheidseisen: daar moet dus ook de komende jaren over worden gerapporteerd. Als maatschappij verwachten we dat bedrijven zich verantwoordelijk gedragen, dat krijgt nu een push.’
