Ze zijn voorlopig het verdomhoekje nog niet uit. Zoveel werd wel duidelijk deze week. Steeds meer partijen schieten op bankiers, sommigen met scherp. Nu weer de oud-burgemeester van Londen, Ken Livingston en zanger Bruce Springsteen. Maar wat het uithaalt?
"Knoop elke week een bankier op tot de anderen besluiten hun leven te beteren". Ken Livingston windt er duidelijk geen doekjes om. De flamboyante oud-burgemeester van Londen, die in de running is om die functie opnieuw te bekleden, vindt dat de financiële wereld op geen enkele manier heeft bijgedragen aan een veilige toekomst van het Verenigd Koninkrijk, zo zei hij vrijdag tijdens een bijeenkomst van de Electrical Contractors Association.
Vanzelfsprekend schoten zijn opmerkingen bankiers in het verkeerde keelgat. Angela Knight, bestuursvoorzitter van de British Bankers' Association maakte duidelijk genoeg te hebben van de voortdurende 'demonisering' van het bankwezen. "De sector biedt in Groot Brittannië werk aan een half miljoen hardwerkende mensen, waarvan meer dan 140.000 in Londen. Als Livingston de bedoeling heeft bedrijven en kiezers in Londen af te schrikken, is hij goed bezig", aldus Knight.
Springsteen wil 'bastards neermaaien'
Livingston is niet de enige die deze dagen de banken op de korrel neemt. The Boss, zanger Bruce Springsteen vond in de kredietcrisis in 2008 inspiratie voor zijn zeventiende album Wrecking Ball, dat op 5 maart verschijnt. Tijdens een presentatie vrijdag in Parijs, bleek dat de verzameling liedjes een aanklacht vormt tegen de financiële wereld. Recensenten noemen het Springsteens meest kwade en geladen album ooit.
De Vlaamse krant De Standaard verwoordt het als volgt: "Het verlies van vertrouwen en geloof vormt de rode draad in de dertien songs. Springsteen gaat tekeer tegen de ‘robber barons, the greedy thieves' die op ‘banker's hill' feesten terwijl de werkmens alle hoop verliest." De zanger verplaatst zich volgens de krant in verschillende personages, telkens vanuit de centrale vraag hoe we voor onszelf zullen zorgen, bij een daarvan zoekt hij zelfs een wapen om ‘the bastards' neer te maaien." Springsteen uitte in Parijs zijn verbazing over de crisis: ‘Niemand ging naar de gevangenis, niemand protesteerde, terwijl het hele systeem openscheurde'.
Vernederd door koningshuis
Livingston en Springsteen zijn de zoveelsten in het rijtje vooraanstaande criticasters. Wat opvalt is dat de toon steeds grimmiger wordt.
Meest opvallend in de oogst van de afgelopen weken was op dat vlak de Britse queen Elizabeth. Bankier Fred 'the shred' Goodwin, verantwoordelijk voor het bijna faillissement van de Royal Bank of Scotland (RBS), werd bij haar op het matje geroepen en verloor zijn eretitel 'Sir'. Een grote publieke vernedering voor de oud-bankbons. Goodwin staat volgens de Britten met RBS symbool voor alles dat mis is gegaan in de Britse economie.
Persoonlijk aansprakelijk
Ook de voormalige Fortis-top kreeg deze week klappen te verwerken. De rechtbank in Utrecht oordeelde in een zaak van particuliere beleggers dat Fortis en ex-topmannen Jean-Paul Votron en Gilbert Mittler, beleggers in mei en juni 2008 meermalen hebben misleid door de stand van zaken bij de in geldnood verkerende bank te rooskleurig voor te stellen. Als gevolg van de uitspraak moeten de oud-bestuurders zelf deels opdraaien voor de geleden schade. Ook Ageas is als opvolger van Fortis mede aansprakelijk gesteld voor het misleiden. Een unieke uitspraak en de opmars naar verder bankleed. Zo heeft onder meer beleggersclub de VEB een zaak tegen Fortis lopen namens misleiding. De VEB concludeert uit de uitspraken dat het zelf op de goede weg is met haar twee rechtszaken tegen Fortis.
Angst inboezemen
Een slechte week dus voor bankiers. En dat zal niet voor het laatst zijn. Wat er ook gebeurt, de crisis blijft aan de financiële wereld kleven. In Nederland geven partijen als de Rabobank en Van Lanschot aan het tij te willen keren en meer verantwoordelijkheid te pakken. Maar misschien moet het allemaal een stukje drastischer.
In de documentaire When bankers were good, die de BBC eind vorig jaar uitzond, was te zien dat Britse bankiers ten tijde van de industriële revolutie wel veel geld wilden verdienen, maar niet rijk wilden sterven. Ze gaven dus alles weg, aan onderwijs, ziekenhuizen, huisvesting van armen en andere maatschappelijke doelen. De bankiers van die tijd, de grondleggers van de huidige grote banken, zagen hun vak als een bijna religieuze roeping, als een vak dat hen de mogelijkheid bood goede werken te doen. Deels door religieuze angst gedreven overigens. De hel leek de meeste bankiers geen prettig vooruitzicht.
De verwijten die de bankiers vandaag de dag naar het hoofd geslingerd krijgen, nemen misschien in vuurkacht toe, maar of ze echt angst inboezemen en daarmee effect sorteren, zoals in de dagen van weleer, is de vraag.
In een opiniestuk in de Volkskrant schetst redacteur Peter de Waard hoe bankiers destijds te werk gingen. Hij noemt de volgende voorbeelden.
- Elisabeth Fry, die tot de Gurney-bankiersfamilie behoorde, gaf al haar geld weg aan onderwijs en heropvoeding van gestraften die in Victoriaanse gevangenissen crepeerden.
- George Peabody, grondlegger van de eerste zakenbank Peabody, stak al zijn geld in huisvesting voor armen in de Londense sloppenwijken, waar nu nog altijd 50.000 Londenaren wonen.
- Angela Burdett-Coutts, de erfgename van de oprichter van Coutts, het meest exclusieve bankiershuis van Londen dat onder meer de koninklijke familie als klant had – beschouwde haar rijkdom als een vloek. Zij stak haar erfenis in scholen, ziekenhuizen, bibliotheken en waterleidingbedrijven.
- Nathan Rothschild, de erfgenaam van het bekende bankiershuis Rothschild, richtte de Four Percent Dwellings Company op die woningen bouwden voor joden in de East End maar was ook medefinancier van de Londense moskee.
- Bankiers in het 19de-eeuwse Groot-Brittannië kwamen vaak voort uit de Quakers-beweging, het Genootschap der Vrienden dat overtuigd is dat in ieder mens iets van een God schuilt.
De Waard gelooft niet in verandering vanuit de sector, en pleit voor zwaar belasten. Hij is niet de enige. Felle kritiek en aanklachten zullen voorlopig ook nog niet van de lucht zijn. Maar het lijstje van De Waard is inspirerend en biedt wellicht hoop in barre tijden. Want het kan dus wel anders.
Lees ook:
-
Crisiszondebok 5 op de korrel
-
Alles herinnert aan de herfst van 2008
-
Vrijwel alle grote banken in VS dreigden te vallen
-
Pittige conclusies crisisonderzoek
-
Bonuslessen: KPN en Wijers
