Het gevaar van vakidioten die zich bezighouden met cijfers is dat ze zich verliezen in getallen en de werkelijkheid erachter uit het oog dreigen te verliezen. De Zweedse arts Hans Rosling, professor internationale gezondheid, gebruikt data om het grote plaatje te zien. En dat plaatje is het aanpakken van de mondiale problemen.
GOEROE VAN DE WEEK
Managementgoeroes te over. MT presenteert elke week een goeroe die er echt toe doet.
Deze editie: Hans Rosling
Het is een veelgebruikt en vaakgehoord argument: als alle Chinezen en Afrikanen dezelfde levensstandaard krijgen als wij, hebben we nooit genoeg resources. Het tegendeel is waar, zegt Hans Rosling, hoogleraar aan het Karolinska Instituut in Stockholm. Volgens de koning van de statistieken, die degenslikken als hobby heeft, zal de overbevolking juist afnemen als de 2 miljard armste mensen op deze aarde ook een mobieltje en een auto kunnen kopen.
Je zou misschien verwachten dat iemand die de alom bekende interactieve Trendalyzer-software voor grafieken (sinds 2007 eigendom van Google) heeft ontwikkeld, helemaal gebiologeerd is door cijfers, statistieken en spreadsheets. Maar Rosling is geen cijferfetisjist. Cijfers dienen voor de man, volgens Foreign Policy Magazine een van de meest vooraanstaande denkers ter wereld, puur om socio-economische trends inzichtelijk te maken. "Ik gebruik statistieken als middel om mijn beweringen te checken en zo aan de man te brengen", zei hij ooit in een interview. “Slechts weinigen zullen muziek waarderen als ze alleen maar de noten te zien krijgen. We moeten muziek luisteren om de schoonheid ervan te kunnen bevatten. Zo werkt het ook met statistiek. We moeten dus proberen niet alleen de noten te tonen, maar ook de muziek te spelen.”
Economische groei is een middel, geen doel
Roslings vader hoorde nog tot de echte arbeidersklasse, hij werkte als koffiebrander in een fabriek. Het is misschien wel die bescheiden afkomst, die Rosling de link met de realiteit niet doet verliezen. Maar de prof is ook gevormd toen hij als student medicijnen in Bangalore, ontdekte dat zijn medestudenten zo veel beter waren dan hij. Die nederig stemmende ervaring opende zijn ogen over de vooroordelen die hij had als Westerling over andere werelddelen en het gebrek aan kennis erover: wie weet er bijvoorbeeld dat Iran minder kinderen heeft dan Zweden? Dat inwoners van Shanghai even gezond zijn als Nederlanders? Rosling voert een voortdurende strijd tegen dit kennishiaat in het Westen over 'ontwikkelingslanden', een term waar hij een hekel aan heeft omdat het een grote kloof suggereert tussen 'wij' en 'zij'. Terwijl volgens hem het grootste deel van de wereldbevolking in 'het midden' leeft.
De grootste mythe is volgens hem dat als er geen kinderen meer sterven aan honger, de planeet dat niet aan kan. "We kunnen overbevolking niet tegengaan door kinderen te laten doodgaan", zegt hij daarover in een interview met The Economist. Roslings betoogt dat het verminderen van armoede cruciaal is om overbevolking tegen te gaan en de levensverwachting in de wereld te verhogen. Economische groei is daarbij een middel, geen doel op zich. Een goede cultuur en goede mensenrechten, dat zijn de doelen, aldus de voormalig adviseur bij de WHO en Unicef, die ook aan de wieg stond van een Artsen zonder Grenzen in Zweden.
Klimaatslides van Al Gore
Zijn multidimensionale statistieken zijn daarbij cruciaal. Rosling ontwikkelde de software als directeur van de Gapminder Foundation, een stichting die hij samen met zoon Ola en schoondochter Anna oprichtte. De stichting promoot het gebruik van gratis openbare statistieken om de feiten te begrijpen. Rosling kwam op de idee toen hij merkte dat zijn studenten het vele cijfermateriaal van organisaties als Unicef niet genoeg konden doorgronden.
Veel van de internationale data was overigens ook niet openbaar beschikbaar of weggestopt in ingewikkelde systemen. Rosling vindt dat onverteerbaar. "De UN, de Wereldbank en het IMF krijgen al die data van regeringen, die dat verzamelen op kosten van de belastingbetaler en stoppen het dan weg." Ondanks dat de Wereldbank zelfs dreigde met gerechtelijke stappen als hij hun data openbaar beschikbaar zou maken, zette hij zijn Robin Hood-actie door. Na jaren van een intensieve lobby wereldwijd door Rosling, haalde het instituut bakzeil en maakte de databank toegankelijk.
Zijn pakkende graphics, die hij voor het eerst op TED liet zien, waren meteen een hit. Voor hij het wist, hielp Rosling Al Gore zijn klimaatopwarmingsslides te pimpen en werd hij een veelgevraagd spreker in Davos en op TED. Rosling gebruikt in zijn verhalen niet alleen zijn eigen software, maar laat bijvoorbeeld ook met behulp van een stel Ikea-dozen zien hoe de welvaart in de wereld beter te verdelen is. 2Fast Company nam hem ook niet voor niets op in de lijst van de ´100 most creative people in business´. Rosling: "Mijn grafieken zijn een wegenkaart van de wereld. Natuurlijk, iedereen moet weten waar hij heenrijdt, maar als je een goede kaart hebt, kom je een stuk verder dan zonder."
