Bonussen, teambuilding, functioneringsgesprekken, targets en 360 graden feedback. Geachte manager, stop eens met al die onzin. Het zijn stuk voor stuk lege hulzen.
Dat is de kernboodschap van Bullshit Management, het best verkochte managementboek van dit moment. Een boek dat – what’s in the name – de vloer aanveegt met alle instrumenten die zich de afgelopen honderd jaar rondom de term management hebben gevoegd. Het voornaamste argument? Ze werken niet. En alsof dat nog niet genoeg is, strooit zo’n tussenlaag ook nog eens zand in de innovatiemotor. Dat stelt althans auteur Jos Verveen. Voldoende reden dus voor een gesprekje.
Managers zijn de doelgroep van MT. Nu bieden we een podium aan iemand die deze groep met de grond gelijk maakt. Is dat wel slim van ons?
“Nou, laat ik beginnen te zeggen dat ik niks heb tegen chefs, leidinggevenden en meewerkende voormensen die hun werk met hart en ziel uitvoeren. Ik spreek me wel uit tegen het idee voor een aparte laag van mensen die gaan bedenken hoe andere mensen hun werk moeten doen. Een idee dat iemand honderd jaar geleden heeft bedacht (zie kader). We zijn al een eeuw lang op zoek naar manieren om het gedrag van eigen mensen te optimaliseren. De effecten zijn minimaal. Toch bedenken zogenaamde experts elke keer weer de meest bizarre managementvormen.”
Zoals?
“Laatst kwam ik een onderzoek tegen waarin de relatie van planten op de werkvloer wordt gelinkt aan productiviteit. Er zijn leidinggevenden die hun werk doen op basis van jongleren. Zo van, we proberen gewoon van alles en zien wel wat werkt. Ook volgen mensen trainingen humor op de werkvloer, doen managers mee aan theaterworkshops om de productiviteit te verhogen en gaan collega’s een heel weekend lang met elkaar in een huisje zitten om meer groepsgevoel te kweken. Zo kan ik nog wel even doorgaan.”
We zijn met andere woorden dus een beetje doorgeslagen?
“Dat kun je wel stellen. Er is bijvoorbeeld geen enkel wetenschappelijk verband aangetoond tussen een teambuildingsessie en betere bedrijfsresultaten. Brainstormsessies werken sowieso niet. Vier individuen leveren 40 procent meer ideeën dan vier mensen in een groep. Alleen al in Nederland wordt jaarlijks ongeveer 35 miljard euro omgezet door bedrijven en mensen die zich toeleggen op het adviseren van andere organisaties. Sinds 1980 is het aantal organisatieadviseurs wereldwijd zelfs met 1600 procent gegroeid. Ook dat geeft wel aan dat we inderdaad zijn doorgeslagen.”
Dat zegt iemand die zelf vijftien jaar lang zijn ongetwijfeld goed belegde boterham verdiende in deze industrie.
GRONDLEGGER VAN MANAGEMENT
Frederick Windslow Taylor wordt gezien als de uitvinder van het moderne management. In 1911 kwam zijn boekje ‘The Principles of Scientific Management’ uit. Hierin omschrijft Taylor wetten, regeltjes en principes die moeten leiden tot een zo efficiënt mogelijke inrichting van organisaties. Bedrijven kampten volgens hem met bestuurlijke problemen als gevolg van schaalvergroting en een steeds ingewikkelder productieproces. Allemaal het gevolg van de tweede industriële revolutie.
Nu terugkijkend, kunnen we stellen dat het boekje van Taylor een revolutie heeft ontketend. ‘The Principles of Scientific Management’ werd maatstaf voor de inrichting van organisaties. Sindsdien zijn er over dit onderwerp tienduizenden boeken geschreven. Op Google levert de zoekterm management een slordige 750 miljoen hits op. Er zijn niet veel onderwerpen die daar bovenuit komen. Termen als ‘football’ met 800 miljoen en ‘sex’ met ruim 2 miljard hits zijn populairder.“Klopt, ik ben afgestudeerd bedrijfskundige. Daarna ben ik als organisatieadviseur aan de slag gegaan. Gaandeweg kwam ik erachter dat er enorm veel overlap bestaat tussen het werk wat we binnen de interne organisatie doen en dat wat we buiten aan het doen zijn. Steeds zag je dezelfde termen en modellen voorbij komen. Ze leken ook wel alsmaar ingewikkelder te worden. Toen ontstond bij mij de vraag of het allemaal wel klopt wat we stellig beweren. Het managementboek wordt gezien als de nieuwe bijbel, maar bewijzen dat het iets oplevert zijn er niet tot nauwelijks. Zelf geloof ik er niet meer in.”
Mensen willen graag geleid worden, zo heeft de geschiedenis al vaker uitgewezen. En je kunt toch onmogelijk van een Bill Gates verwachten dat hij al zijn 90.000 medewerkers zelf uitlegt wat hun werk is?
“Ben ik het helemaal mee eens. Ik ben ook niet tegen leidinggeven, maar meer tegen de dingen die wij er allemaal omheen hebben bedacht. We moeten af van het idee dat organiseren een wetenschap is. Het is vooral een kwestie van logisch nadenken en kiezen voor een manier die jezelf goed past. Als Steve Jobs zich graag met alle details wil bemoeien, dan moet hij dat vooral doen. Blijkbaar is de man daar goed in. En dat terwijl er in veel managementboekjes staat dat dit niet slim zou zijn.”
Maar medewerkers hebben toch ook prikkels nodig? Die willen zichzelf ontwikkelen en weten wat er van hen verlangd wordt. Juist daar hebben we managers voor aangesteld.
“Waar het om gaat is dat organisaties terug moeten naar de essentie. Twee vragen spelen hierbij een belangrijke rol: waarom is het bedrijf opgericht en waar zijn we met z’n allen mee bezig? Als de medewerker hetzelfde antwoord heeft als de bedrijfsfilosofie, hij verstaat zijn vak en krijgt elke maand netjes het salaris gestort, dan heb je weinig prikkels nodig. Steeds meer onderzoek wijst uit dat zaken als targets en bonussen helemaal niet werken. Thuis heb je ook je spullen voor elkaar en daar werk je toch ook niet met een target? We managen om mensen harder te laten werken, maar het tegendeel blijkt het geval. Hoe meer managers, hoe minder productiviteit. Bovendien blijkt management een ware innovatiekiller. Logisch ook. Innovatie ontstaat vaak door mensen die met hart voor de zaak met dingen bezig zijn. Zoiets is niet te managen.”
Zelf ben je raadslid in Rotterdam. Wanneer hebben jullie voor het laatst in een hutje op de hei gezeten?
“Uhhh… afgelopen weekend nog, toen er voor de hele groep een teambuildingsessie op het programma stond. Dat heeft dus niks opgeleverd. Nou ja, alleen dat we op een manege wat hekken hebben kunnen schilderen dan.”
>> Bestel hier het boek Bullshit Management van Jos Verveen.
>> Volg ook onze serie over nieuw leiderschap op mt.nl/nieuwleiderschap
Lees meer over leiderschap:
- Managen in recessietijd
- Leren van Afrikaans leiderschap
- De meest gemaakte managementfouten
- De do's and don'ts van jong leiding geven
