Drie Formule 1-wereldtitels op rij, klanten die zonder morren twee jaar op hun bolide wachten en een omzet van 1 miljard euro. Bestuursvoorzitter Luca di Montezemolo heeft van Ferrari een ongekend succes gemaakt. Volgend jaar gaat het bedrijf zelfs naar de beurs. Moeder Fiat kan namelijk wel wat cash gebruiken.
Videocamera´s zijn haast verboden wapenbezit bij de Ferrari-fabriek in het Noord-Italiaanse stadje Maranello. Alle opnames van de fabriek ten oosten van het Modena zijn uit den boze, zelfs onschuldige kiekjes voor het thuisfront. De dreigende en onvriendelijke manier waarop beveiligingsmedewerkers fototoestellen en videocamera’s begroeten, laat daar geen twijfel over bestaan. De vreugde over de overwinning van Ferrari’s Formule 1-raceteam tijdens de Grand Prix van Silverstone die gisteren werd verreden is op deze maandagochtend als sneeuw voor de zon verdwenen. In het restaurant Il Gavalijo (‘Het Paardje’) zit bedrijfswoordvoerder Cristiano Inverni zelfs ronduit te klagen. Pas drie maanden is hij bij Ferrari in dienst, en nu al moet hij met slechts twee collega’s de hele wereld voorzien van bedrijfsnieuws. Na de aankondiging van Ferrari’s beursgang in mei lijkt het wel of de hele wereldpers de 54-jarige bedrijfsdirecteur Luca di Montezemolo wil interviewen. “Maar dat is werkelijk on-be-spreek-baar!”
Dat Ferrari naar de beurs gaat is namelijk niet zo’n feestelijke mededeling als het lijkt. De verkoop van aandelen zou Ferrari theoretisch een aardige financiële injectie kunnen geven. Het bedrijf is volgens analisten zo´n 2,5 miljard euro waard en zou zich met de beursgang nog steviger in de top van de auto-industrie kunnen vestigen. Maar moederbedrijf Fiat, dat 87 procent van de Ferrari-aandelen bezit, staat al met uitgestrekte hand klaar: inleveren dat geld. Fiat heeft een netto schuld van 6,6 miljard euro, die voor 31 december 2002 moet zijn teruggebracht tot drie miljard. Veel Italianen vrezen voor hun baan als de malaise bij Fiat aanhoudt: alleen al Fiat Auto geeft werk aan 36.000 Italianen, en indirect zelfs aan 100.000. President Sylvio Berlusconi spreekt over een ‘nationaal probleem’. Ferrari moet dus naar alle waarschijnlijkheid bloeden om Fiat te redden. Niet vreemd dus dat Di Montezemolo het woord ‘opstappen’ al heeft laten vallen.
Il Presidente
En dat zou een ramp zijn want werkelijk iedereen die je spreekt bij Ferrari is de mening toegedaan dat het huidige succes van Ferrari voor een groot deel te danken is aan Luca di Cordero Montezemolo. Oprichter Enzo Ferrari haalde begin jaren zeventig Di Montezemolo als teammanager naar zijn renstal. Onder de oud-rallycoureur werd Ferrari met Niki Lauda in 1975 en 1977 wereldkampioen in de Formule 1. In de jaren tachtig werkte Di Montezemolo met veel succes als marketeer voor Fiat en Cinzano. Nadat hij in 1990 hoofdorganisator van het WK voetbal ’90 was geweest, maakte Di Montezemolo in 1991, op persoonlijke uitnodiging van Fiat-baas Gianni Agnelli, als president zijn rentree bij Ferrari.
Zijn populariteit dankt de bestuursvoorzitter aan het feit dat hij de trots van de Italiaanse auto-industrie in tien jaar tot ongekende hoogten heeft weten te stuwen. De nettowinst klom in 2001 met 36 procent tot 62 miljoen euro. De omzet steeg met 17 procent tot 1 miljard. Het bedrijf haalde met gemak de verkooplimiet van 4200 exemplaren. En de levertijd voor the most exclusive car in the world in de VS, Ferrari-land bij uitstek, bedraagt momenteel 2,5 jaar, een jaar langer dan in Europa. En dan te bedenken dat Di Montezemolo in 1991 een bedrijf aantrof dat miljoenen dollars per jaar verloor: in 1992 verkocht Ferrari niet meer dan 2289 sportwagens. Zonder uitgeschreven bedrijfsplan wist Di Montezemelo de drie bedrijfspoten – sportwagens, Formule 1 en merchandising – gezond te maken. Hij liet de fabriek voor 80 miljoen dollar moderniseren. Fiat-deskundigen verbeterden elke stap van de productie. En al snel lanceerde Ferrari een reeks nieuwe, met traditie brekende sportwagen-modellen.
Zo haalde hij de motor van de sportwagenmodellen van achteren naar voren. Een paar maanden geleden trapte moederbedrijf Fiat Il Presidente op zijn ziel, toen hij uit de krant moest vernemen dat Fiat achter zijn rug om 34 procent van de aandelen aan de bank Mediobanca had verkocht. En dat terwijl Di Montezemolo al eerder mijmerde over een mogelijk vertrek: hij is onlangs vader geworden van een kind bij zijn derde levenspartner en heeft nog genoeg andere mogelijkheden om zijn leven kleur te geven. Zo zei hij recent in de Financial Times: “Succes is moeilijk vol te houden omdat je meer leert van mislukking. Enzo Ferrari zei wel eens: Als je alles hebt gewonnen, loop je alleen nog het risico te verliezen. En zeker in Italië vergeven ze je alles behalve succes.”
Berlusconi vroeg hem vorig jaar zijn minister van industrie te worden, maar smeekbrieven van 400 medewerkers deden Di Montezemolo besluiten in Maranello te blijven. Ferrari zonder Di Montezemelo? Het lijkt ondenkbaar.
Racelessen
Wie een Ferrari koopt heeft nog net geen unica, maar wie sinds 1997 een nieuwe Ferrari aanschaft, kan die wel geheel naar eigen wens laten uitrusten: in zelf gekozen kleuren, met vierpuntsgordels, carbon dashboard, koffersets, gekleurde remzadels, et cetera. Een exclusief voorbeeld van dit vijf jaar geleden geïntroduceerde Carrozzeria Scaglietti-programma staat in een speciale assemblage-sectie van de fabriek, waar monteurs in witte jassen de laatste hand leggen aan een Enzo. Kosten: circa 700 duizend euro. De chauffeurstoel van deze ‘Formule 1-wagen voor de openbare weg’ is letterlijk gemaakt voor het achterlichaam van de toekomstige Amerikaanse eigenaar. De contouren van de mal van zijn rug en zitvlak zijn in deze zetel verwerkt. Van dit eerbetoon aan de in 1988 overleden oprichter Enzo Ferrari zijn er op de kop af 349 in de maak. Allemaal al gereserveerd.
Ook de 550 Maranello’s en de 360 Modena’s, reguliere sportwagens die verderop in de hal in elkaar worden gesleuteld, stemmen de monteurs af op de wensen van de klant. De notities met details worden keurig afgewerkt op de elf verschillende werkstations. Ook in deze sportwagens zijn veel Formule1-technieken overgenomen, zoals de versnellingsbak en de flipper-schakeltechniek. De 550 Maranello geeft de bestuurder de illusie van een echte racewagen. De carrosserie schuurt bijna over het asfalt. De motoren huilt als die van een Formule 1-bolide. Iedere nieuwe bezitter kan zich bij zijn dealer aanmelden voor de racedagen, waarbij hij racelessen in drie niveaus kan nemen op bijvoorbeeld Fiorano, het Ferrari-testcircuit waar ook Michael Schumacher zijn testritten aflegt. In de fabrieksshowroom fonkelt een helrode 575 Maranello, de opvolger van de 550. Inverni: “Klanten betalen extra om hier hun bestelde Ferrari op mogen te halen. Na de ceremonie met champagne rijdt de kersverse eigenaar met zijn jongensdroom, uitgezwaaid door familie en vrienden, de nieuwe wereld in.”
Themapark
In het Ferrari-museum hangen de vitrines vol met portretten van Michael Schumacher, de echte oppergod in deze tempel. Met een jaarinkomen van 40 miljoen dollar is ‘Schumi’ de best betaalde employé van het 2400 medewerkers tellende concern. Talloze Ferrari-fans over de hele wereld dromen ervan ooit in de bandensporen van deze Formule1-Germaan te treden, al is het maar voor enkele seconden. Di Montezemolo weet dat ook, en hij heeft er voor Ferrari een aardig slaatje uit weten te slaan. Hij haalde teammanager Jean Todt en Michael Schumacher persoonlijk binnen. In 1997 pikte hij sponsor Marlboro af van concurrent McLaren. Volgens schattingen investeert Ferrari in de 800 medewerkers tellende Formule 1-poot enkele tientallen miljoenen tot een half miljard euro. Die Formule 1-renstal levert, naast de vele miljoenen euro´s van de sponsors, vooral een enorme exposure op. De Grand Prix trekt behalve honderdduizenden toeschouwers op het circuit telkens 350 miljoen televisiekijkers uit 200 landen. Het resultaat daarvan is te zien in de explosieve groei van de merchandise die inmiddels goed is voor 10 procent van de bedrijfswinst.
Alleen A-merken zoals Tods (schoenen), Fisher (speelgoed zoals My First Ferrari) en Vila (kleding) mogen het merk uitdragen. Een Ferrari-T-shirt kost al snel 35 euro. Uit de merchandise is ook de vierde bedrijfspoot ontstaan, die van het entertainment. In april opende het Italiaanse automerk de eerste Ferrari-winkel, schuin tegenover de fabrieksingang in Maranello. Winkel-openingen in hoofdstraten in New York, Hong Kong, Tokio, Londen en, Parijs staan de komende maanden gepland. De winkels zijn ingericht als een pitstop en bezoekers die naar binnen lopen worden verwelkomt door het geluid van een voorbijscheurende Formule1-Ferrari. Er zijn speciale afdelingen voor Ferrari-bezitters, voor racefans en voor kinderen. Naast de winkels van 300 vierkante meter komt er ook een keten van kleinere shops van 50 vierkante meter. Verder verschijnt er binnenkort een themapark in Las Vegas met een hotel op loopafstand. Met name dit Amerikaanse concept ziet Di Montezemelo, die in de VS rechten heeft gestudeerd, helemaal zitten. “Hij heeft groot respect voor bedrijven zoals Disney die door de synergie tussen films, themaparken, shops en merchandise zo groot zijn geworden,” aldus Tim Watson, nu communicatiedirecteur van Aston Martin, maar daarvoor vier jaar lang woordvoerder van Di Montezemelo.
Uitverkorenen
Het eigen personeel is voor het Ferrari-management een van de belangrijkste sleutels voor het succes van de Italiaanse autofabrikant. Il Presidente himself verwelkomt iedere nieuwe medewerker met een kaart waarop daarop de poëtische woorden staan: “Het ware geheim van succes is enthousiasme. Enthousiasme is de gist die ervoor zorgt dat je hoop tot de sterren rijst. Enthousiasme is die fonkeling in je ogen, de manier waarop je loopt, de greep van je handen. Met enthousiasme kun je iets bereiken. Zonder enthousiasme zijn er alleen slechts uitvluchten.” De bestuursvoorzitter geeft zelf dagelijks het goede voorbeeld. Oud-medewerkers prijzen hem als een intelligente en ambitieuze manager met een tomeloze dadendrang. Maserati-communicatiedirecteur Silvio Vigato werkt al jarenlang met Di Montezemolo. “Hij is niet alleen een gezaghebbend directeur, hij is ook een teamplayer, een cheerleader. Zijn verschijning maakt direct iedereen letterlijk blij en enthousiast. Hij weet precies wat hij wil, alles draait om het realiseren van een haarscherpe visie. Ferrari aan de wereldtop houden en de roem van het merk wereldwijd uitbaten. Hij houdt van controle, van het dagelijkse reilen en zeilen op de fabriek weet hij alles. Niemand werkt zo hard als hij.” Ook ex-woordvoerder Watson heeft dat ervaren. “Luca werkt zes dagen per week, van ‘s ochtends negen tot vaak middernacht. Die inzet eist hij ook van zijn medewerkers. Hij accepteert geen nee en ook geen excuses of geklaag. Hij staat alleen open voor oplossingen en nieuwe ideeën”
Het enthousiasme van Montezemolo zie je terug in details. Ferrari-medewerkers dragen bijvoorbeeld ook na hun werk altijd iets van Ferrari: een T-shirt, een pet, een speldje. “Ze voelen zich uitverkoren hier te mogen werken en dat zijn ze ook echt. Van de 200 vacatures die jaarlijks vrijkomen krijgen we zo’n 4000 brieven,” aldus Inverni. Bij de assemblagelijnen staat op een bord achter sommige medewerkernamen gele vakjes afgedrukt. “Dat betekent dat hun voorstel tot productieverbetering zijn goedgekeurd en uitgevoerd,” vervolgt Inverni. “De incentives uit deze tot Grand Prix omgedoopte competitie bestaan uit etentjes, extra vakantiedagen en kortingsbonnen voor kortingen bij winkels.” Ook krijgt iedereen een extra premie als verkooprecords worden gebroken en hun eigen Formule 1-renstal wereldkampioen wordt. Sowieso kunnen ze tegen gereduceerde prijzen de Grand Prix bijwonen en samen in een speciale tribunesectie Michael Schumacher en Rubens Barrichello toejuichen. Medewerkers kunnen verder buiten werktijden gratis aan geautomatiseerde studieprogramma’s deelnemen. In de toekomst krijgt iedereen thuis een PC. Ook gezinsleden kunnen dan meedoen. Daarnaast kan iedereen na een medische controle gratis fitnessprogramma’s volgen. Vitale mensen hebben immers meer te bieden.
In de pas geopende 70 miljoen euro kostende motorfabriek staan de robots en ander hightech-apparatuur in een ruim bemeten decor van klassieke modellen en ware tuinen met verschillende olijf- en limoenbomen. Momenteel staat een verffabriek van 45 miljoen euro in de steigers. Volgens Di Montezemolo moet het leven binnen de fabriek even licht en groen zijn als daarbuiten. Krijgt iedere medewerker in de toekomst een Ferrari cadeau? En nu alvast een weekendje in bruikleen om te wennen? Helaas. “De meeste medewerkers hebben nog nooit in een Ferrari gereden,” zegt Inverni. “Alle medewerkers met een bedrijfswagen zijn overigens verplicht om met een auto van het Fiat-conglomoraat te verschijnen. De meesten kunnen zich uiteraard geen Ferrari permitteren. Ons merk is slechts voor een kleine groep mensen weggelegd. ”
Poor man´s Ferrari
Voor liefhebbers die een Ferrari niet kunnen betalen – de 550 Maranello kost ongeveer 260.000 euro, de 360 Modena circa 180.000 – is er sinds enkele jaren een heel aardig alternatief. Ferrari kocht namelijk in 1998 het verliesmakende merk Maserati. De fabriek in Modena wordt voor 75 miljoen dollar gerenoveerd en profiteert inmiddels van de knowhow in Maranello. Het modellengamma van Maserati bestaat inmiddels uit een Coupe GT, Coupe Cambiocorsa plus de Spyder en Spyder Cambiocorse. (De Cambiocorsa’s beschikken over een flipper-schakeltechniek). Deze wagens zijn niet zo duur, kennen geen verkooplimiet maar hebben wel een door Ferrari ontwikkelde motor en bezorgen de rijder datzelfde scheurgevoel. Deze ‘halve Ferrari’s’ concurreren met de BMW’s, Audi’s en Porsche’s rond de prijs van 100 duizend euro. In 1998 verkocht Maserati 626 wagens. In 2001 1767. Dit jaar haalt Maserati de 3500. In 2004 gaan de verkoopcijfers richting de 6000. Maserati heeft momenteel een vierdeursmodel in ontwerp en keert binnenkort zelfs terug naar het racecircuit.
