De deskundige kop kent Afghanistan als zijn broekzak en weet ook alles over de korenwolf en de knie van Máxima
Bij elk opzienbarend verschijnsel, of het nu een terreuraanslag betreft of een beursduikeling, en nagenoeg alles daartussen, roepen de media de deskundige op. Die staat trappelend van ongeduld te wachten met een koffertje vol opinies. De deskundige is een moderne ziekte-veroorzaker. Ik noem die ptssp, een afkorting van post traumatic stress syndrome parasite. Als een vlieg strijkt hij neer op de excrementen van het nieuws. Hij of zij speelt de manager, goeroe, ondernemer, generaal, bisschop, coach, penalty-specialist, pedofielenkenner, minister-president of ceo die morgen voorspelt wat er gisteren is gebeurd of op zijn minst had moeten gebeuren. Eerbiedig daartoe uitgelokt door de tv-presentator verkondigt hij zijn evangelie. De taliban van het achteraffe welvaartsgelijk. De clown van het rampen-entertainment. Kortom het vulsel dat alle tv-rubrieken van de wereld gebruiken als er even geen nieuws is.
Hij kent afghanistan als zijn broekzat. Hij weet ook alles over betonrot, de korenwolf, het vleugelspelersprobleem van adriaanse, de sociale vaardigheden van melkert, de klimaatsverandering, de ozonlaag, de knie van máxima, noem maar op. Uw expert zit er niet mee. Hij is expert in het expert-zijn. Naast de expert troont de contra-expert. Die weet ook alles van alles, maar dan andersom. Soms wordt er naast deze experts een inboorling opgetrommeld. Dat wil zeggen iemand die twintig jaar geleden een echte afghaan was, of een leerling-piloot, of een homo, of een zwarte joodse biseksueel met een palestijnse mama, of iemand zonder handen die ooit met vuurwerk runderde. Die zorgt dan voor de menselijke toets. Tussen dit gezelschap slalomt de presentator totdat het tijd wordt voor echt nieuws.
Om eerlijk te zijn is dit niet alleen de schuld van de mediageile expert en al helemaal niet van de onschuldige inboorling die voor een eenmalig optreden opgevist wordt door de meisjes van de productie. Het ligt aan het format. Dat wil zeggen de media zelf. Het format is een formule om aan te geven dat er mensen naar kijken of luisteren. Daar gaat het om. Kijkcijfers. Met nieuws en vooral non-nieuws, want met non-nieuws kun je je profileren. Als een format werkt, wordt het dezelfde dag nog gejat door een andere zender of krant. Zo kan het gebeuren dat je, al zappend tussen zestig zenders, drie weken lang dezelfde beelden krijgt voorgeschoteld, totdat de door al die ellende murw gebeukte kijker er genoeg van krijgt en terugschakelt op big brother the battle. Als dat moment aanbreekt wordt de expert naar huis gestuurd met de opdracht standby te blijven tot de volgende bin laden de kijkcijfers ververst. Die komt gelukkig snel genoeg.
Het gaat me niet alleen om een gruweldaad zoals die is verricht in new york. Ook niet om de begrijpelijke ontzetting van het publiek en het verlangen om meer te weten van hoe iets in hemelsnaam heeft kunnen gebeuren. Het gaat me om het gemakzuchtige cynisme van alle omroepen over de gehele aardkloot die dit alles beschouwen als een kijkcijfer-opportunity.
Het is een show. Ze huren voor die show een pseudo-intellectueel in als betrof het een vaderfiguur (moeder mag ook, maar vader weet het doorgaans beter) die in de crèche de kinderen mag zoet houden, tot er een nieuw speeltje komt met een nieuwe deskundige die inmiddels bekender dan de bekende nederlander is geworden..
Ik ken die deskundigenkoppen langzamerhand beter dan die van mijn gestorven vader. Ze doen niets om de wereld te managen, maar verschansen zich achter semi-analyses en hebben zelden of nooit gelijk. Want de waarheid is: we weten het niet. We hebben geen idee. We weten niet of wall street zich herstelt. We weten niet of er een nieuwe ijstijd aanbreekt. We weten niet hoe ajax eindelijk beter moet leren voetballen. We weten niet of de marokkaantjes een hardere aanpak verdienen. We weten niet of de euro van ons allemaal wordt. We weten niet of internet wordt opgedoekt.
Ik weet alleen dat dit mijn laatste column is.
