Het worden er steeds minder maar ze bestaan nog wel degelijk: vooroordelen tegen vrouwen op de werkvloer. De deskundigen Mariëlle Tammer (Saatchi & Saatchi X) en Marlies van der Putten (Quality Contact) rekenen er vakkundig mee af.
1. Mannen zijn jagers (op geld), vrouwen verzamelaars (van erkenning)
Uit de tijd der holbewoners overgeheveld vooroordeel, dat nog steeds suddert in het gezamenlijk onderbewustzijn. Een van de redenen waarom kostwinnende mannen beter beloond worden dan net zo hard werkende vrouwen. Nonsens, blijkt uit recent onderzoek van de Erasmus Universiteit. Maar liefst 70% van de bedrijven met in ieder geval één vrouw aan het roer is winstgevender dan bedrijven met enkel mannen aan de top. Als er een vrouw in de top zit, is het rendement op het eigen vermogen gemiddeld 23,3 procent. Mannen onder elkaar komen slechts tot 13,7 procent. Mariëlle Tammer ziet dat mannen vooral gericht zijn op hun eigen carrièrepad en daardoor regelmatig het gezamenlijke doel voorbij schieten. "Al stort de wereld om ze heen compleet in, ze zullen altijd eerst evalueren of het ze helpt hun eigen doel te bereiken, voor ze zich bemoeien met een probleem. Vrouwen zijn eerder geneigd te delen, te overleggen, om zo gezamenlijk een doel te bereiken. Succesvolle vrouwen bewijzen dat je niet per definitie een jagersmentaliteit hoeft te hebben om aan de top te komen."
2. Vrouwen aan de top tolereren geen andere vrouwen in de buurt
Het bijenkoninginsyndroom, zoals het vooroordeel officieel te boek staat, heeft alles te maken met een chronisch tekort aan vrouwen in topfuncties. Als jezelf aanpassen aan mannig gedrag de enige manier is om in isolement te overleven, laten zelfs vrouwen zich overtuigen door traditionele vooroordelen. Pas wanneer er meer vrouwen in de top zitten, wordt hun oordeel over vrouwen weer helder. Niet één vrouw in een raad van bestuur of een sollicitatiecommissie benoemen, maar gelijk twee of drie en er is geen vuiltje aan de lucht. Marlies van der Putten: "Ik merk dat vrouwen worstelen met de traditionele concurrentie en competitie over wie de beste en de mooiste is. Maar doordat steeds meer vrouwen zich daarvan bewust worden, komt daar langzaam verandering in en gaan we van de krabbenmand naar elkaar steunen en hogerop brengen." Mariëlle Tammer werkt persoonlijk zelfs liever samen met vrouwen. "Er is minder politiek onderling, omdat vrouwen best de credits willen delen. Ze komen sneller tot zaken en communiceren directer, op een gelijkwaardige manier."
3. Vrouwen kunnen hun vrouwelijke wapens niet inzetten, omdat ze snel beschouwd als ‘domme blondjes'
Niet eenvoudig weg te zetten vooroordeel. Omdat uit onderzoek blijkt dat zelfs mensen die beweren geen waarde te hechten aan uiterlijkheden, een puur lichamelijke reactie vertonen bij het kijken naar ‘mooie' mannen en vrouwen. Marlies van der Putten ziet een link tussen strakke mantelpakjes en domme blondjes. "De juiste kleding zegt op onbewust niveau ook iets over intelligentie, zowel sociaal als emotioneel. Dus hoe groot iemands inschattings- en aanpassingsvermogen is. Sexy kleding, een korte rok of een diep decolleté worden als ongepast gezien, minder professioneel en zelfs als onbetrouwbaar. En hoe hoger je positie, hoe meer je daarop aangepakt wordt." Mariëlle Tammer beseft dat iedere gelegenheid om een andere dresscode vraagt en dat het vooroordeel om die manier soepel is weg te werken. "De dresscode verschilt per meeting en is afhankelijk van de aanwezigen. Vooral richting andere vrouwen kun je niet te veel met je vrouwelijkheid spelen. Maar uiteindelijk maakt dat wat er uit je mond komt het verschil tussen dom blondje of serieuze zakenpartner. Een vrouw die naast vrouwelijke wapens ook haar hersens inzet, is onverslaanbaar."
4. Zachte vrouwen kunnen geen leider zijn
Organisaties hechten steeds meer waarde aan het ontwikkelen van relaties en het oplossen van conflicten op een confrontatie ontwijkende manier, zo wisten psychologen Williams & Locke al in 1999. Kwaliteiten die traditioneel vaker worden toegeschreven aan vrouwen. En terecht. Want waar mannelijke managers veelal transactioneel te werk gaan, gebruiken vrouwen over het algemeen transformationeel leiderschap. De ideale stijl van leidinggeven: hard op de inhoud en zacht voor de relatie. Transformationele leiders kunnen medewerkers inspireren. Organisaties die effectief willen zijn, moeten dus op zoek naar transformationele leiders, wees een studie Arbeids- en Organisatie Psychologie aan de Universiteit Twente uit. Marlies van der Putten is het daar ernstig mee eens. "Zacht leiderschap is wat de wereld nodig heeft. Zacht betekent niet dat je geen harde beslissingen kunt nemen of geen resultaten behaalt. Zacht betekent dat je aandacht hebt voor de mens achter het resultaat. Dat je respect en vertrouwen creëert, waardoor de creativiteit gaat stromen. Het maximale resultaat behalen met plezier, passie en energie."
5.Moeders vinden de weg naar de top niet, omdat kinderen ze vooral hinderen
Het omgekeerde is waar, stelt de vooraanstaande Amerikaanse neurowetenschapper Michael Merzenich. Moederschap maakt juist slimmer, blijkt uit zijn onderzoek naar veranderingen in de hersenen tijdens een zwangerschap. Een kind krijgen betekent een revolutie voor het brein. Vitale delen groeien tijdens de zwangerschap en maken vrouwen alerter, waardoor ze sneller en effectiever handelen en verschillende verantwoordelijkheden kunnen combineren. De leer- en geheugenfuncties verbeteren dramatisch tijdens een zwangerschap. Voor lange duur. Heel nuttig bij het grootbrengen van kinderen, maar ook op de werkvloer. Marlies van der Putten weet uit ervaring: moeders zijn de beste managers. "Als er iemand weet wat prioriteiten stellen is, in diverse contexten, dan zijn zij het wel." Al ziet zij ook, net als Mariëlle Tammer, dat hinken op twee gedachten blijkbaar ook onderdeel uitmaakt van de postnatale breinrevolutie. "Gedreven moeders krijgen energie van steeds nieuwe uitdagingen, maar marchanderen continu met deze balans. En dan wint vaak toch het moederschap."
6. Vrouwen kunnen beter multitasken, maar zijn daardoor minder gefocust
Over de stelling vóór de komma bestaat een brede consensus. Europees onderzoek van chipfabrikant Intel toont aan dat bijna 90% van alle vrouwen, en meer dan de helft van alle mannen, daarmee instemt. Multitasking is op managementniveau onontbeerlijk. Leidinggevende vrouwen zijn vaak duizendpoten, de spinnen in het web. Vanuit een centrale positie onderhouden ze relaties en zorgen ze ervoor dat werknemers tevreden zijn. Dat mannen niet kunnen multitasken is volgens Mariëlle Tammer ‘een waarheid als een koe'. "Vrouwen zijn daardoor zeker niet minder gefocust, al zouden we meer tijd voor reflectie moeten inruimen om dat ook te blijven. Door op de juiste manier te prioriteren." Meer oog dus voor het grote geheel en minder voor details. Daar ligt nog een uitdaging, weet Marlies van der Putten. "Vrouwen willen vaak alles doen en dat kan ten koste gaan van de focus. Je kan niet tegelijk topmanager, topmoeder, toppartner en topvriendin zijn. Mannen doen dat anders, die kiezen voor één deelgebied. Het ene is niet beter dan het ander. Waaruit maar weer blijkt dat we elkaar goed aanvullen."
7. Vrouwen zijn niet ambitieus en werken daarom vaker parttime
Uit onderzoek van &Samhoud Women, onder 1500 Nederlandse hoogopgeleide mannen en vrouwen, blijkt dat succesvolle vrouwen veel ambitieuzer zijn dan hun mannelijke evenknie. Ze maken net zoveel uren en hebben net zoveel kinderen, maar hebben wel twee keer zo vaak een ambitieuze partner, die ook veel werkt. Vrouwen weten goed hoe ze hun doel moeten bereiken. "Uiteindelijk gaat het er om dat je er bent op de momenten dat het er toe doet", weet Mariëlle Tammer. "Ook om het proces niet te laten stokken. Hoe vrouwen dat regelen, maakt mannen niets uit. Als het maar gebeurt." Flexibiliteit is het toverwoord. "Vrouwen denken dat ze fulltime moeten werken om hun ambities waar te maken. Die barrière leggen ze zichzelf op." Volgens Marlies van der Putten heeft fulltime of parttime helemaal niets met ambitie te maken. "Het grootste deel van de vrouwen komt er alleen op een bepaald moment achter dat die topcarrière alleen niet gelukkig maakt. Niemand zegt aan het einde van zijn leven ‘had ik maar meer gewerkt'. Vrouwen snappen dat over het algemeen eerder en kiezen op een andere manier voor succes. In een bredere context."
8. Functioneren in een mannenwereld schrikt vrouwen af
In de meeste organisaties gelden – zeker aan de top – de mannelijke gedragsregels en dat heeft alles te maken met vaste rolpatronen. Meisjes worden van jongs af aan geacht rustig, braaf en vlijtig te zijn, terwijl jongens zich agressief, dominant en actief behoren te gedragen. Vrouwen ontkomen er niet aan (deels) mee te gaan in het machogedrag en dat gaat de één beter af dan de ander. "Veel testosteron aan tafel is vervelend", weet Mariëlle Tammer. "Mannen eisen alle aandacht op. Het is een paringsdans. Wie is interessanter, heeft een mooier verhaal, is belangrijker en grappiger? Pas daarna gaan ze over tot zaken doen. Vrouwen gaan eerder op de inhoud over." Marlies van der Putten denkt dat karakter ook een rol speelt. "Wanneer je een op-en-topvrouw bent, zullen mannen anders met je omgaan. Ben je wat mannelijker ingesteld, dan zal je al snel één van de jongens zijn. De kunst is om jezelf te blijven in de mannenwereld en je grenzen aan te geven. En steeds meer vrouwen lukt dat heel goed."
9. Vrouwen brengen onrust op de werkvloer
Passie op de werkvloer brengt onrust, maar verhoogt tevens de productiviteit. Een op de drie werknemers hunkert op zeker moment naar het begin van de werkweek, in verband met verliefdheid op een collega. Het uitbuiten van het spanningsveld tussen man en vrouw biedt meer voordelen. Uit een onderzoek van een Brits werkgelegenheidsbureau blijkt dat een niet ernstig bedoelde flirt op kantoor het leven aangenamer en productiever maakt. "Vrouwen brengen juist balans", vindt Mariëlle Tammer. "Een gezonde balans tussen competitie, vriendelijkheid en zakelijkheid. Vanuit de optiek van de mannen zorgen vrouwen wel voor onrust, omdat mannen van nature het belangrijk vinden dat ze door collega-vrouwen hoog worden ingeschat. Natuurlijk zijn er de uitzonderingen van de meiden die het ver schoppen door zichzelf omhoog te slapen. Maar die glijden halverwege de ladder meestal uit." Marlies van der Putten pleit voor meer functioneel flirten. "Ik zou het woord onrust liever vervangen door spanning. Die is er altijd en is ook nodig. Flirten is een vorm van levenslust, van het spel spelen met elkaar om zaken voor elkaar te krijgen. Dat gebeurt nog veel te weinig."
Panel
Marlies van der Putten (41)
Directeur Quality Contact, een innovatieve organisatie op het gebied van performanceverbeteringen. Ze verzorgt onder meer trainingen Vrouw en Leiderschap. Moeder van Dirk (1).
Mariëlle Tammer (43)
Managing director in Nederland van het wereldwijde reclamebureau Saatchi & Saatchi X. Moeder van Isa (9) en Seb (6)
