Samen met Sony denkt Bol.com Nederland eindelijk aan de e-reader te krijgen. Ook andere partijen stappen graag in de verwachte groeimarkt. Kan de boekenkast nu dan echt naar het oud papier?
‘Mijn grootste foutieve voorspelling.' Zo noemde Nederlandse bekendste gadget- en internetgoeroe Vincent Everts recent nog de door hem al jaren aangekondigde doorbraak van e-readers en e-books. Want er mag dan al lang heel druk over gedaan worden, tot nog toe leest nog steeds slechts een handjevol mensen wel eens een boek of krant via een klein schermpje in de hand. Zelfs in de Verenigde Staten, gadgetland bij uitstek, stokt de teller nog onder de miljoen verkochte e-readers.
Binnenkort kan Everts alsnog zijn gelijk halen. Want als de voortekenen niet bedriegen, staat die voorspelde revolutie nu dan toch echt op aanbreken. De markt is in elk geval volop in ontwikkeling, nu talloze aanbieders aankondigen met nieuwe producten een graantje mee te willen pikken.
De meeste aandacht gaat traditiegetrouw uit naar Apple. Officieel weet nog niemand iets, behalve dat het bedrijf van Steve Jobs in de week van 7 september ‘een presentatie' houdt. Maar op internet gonst al weken het gerucht dat Apple dan met zijn eigen tablet of e-reader op de proppen zal komen. Belangrijkste vraag vooraf: zou het bedrijf erin geslaagd zijn kleur op het scherm te krijgen, zonder in te boeten aan de leesrust die andere readers hebben? Dat zou in één klap de concurrentie op achterstand zetten, zoals Apple in het verleden natuurlijk al vaker gedaan heeft.
Meer in de luwte kondigen echter ook anderen grootse plannen aan. Zoals de Taiwanese smartphonefabrikant HTC of het Zuid-Koreaanse Samsung, dat met de compacte SNE-50K de strijd aangaat met de twee huidige marktleiders, de Sony Reader en de Kindle van online boekwinkel Amazon. Belangrijkste propositie van Samsungs apparaat, dat voorheen de werktitel Papyrus droeg, is zijn compactheid: met een beeldscherm van 5 inch past hij bijna in de binnenzak.
Barnes & Noble
Ook Nederland doet nog steeds volop mee in de wereldmarkt. Aanbieder iRex Technologies uit Eindhoven, een spin-off van Philips, heeft bijvoorbeeld al geruime tijd de iLiad-lezer op de markt en betreedt nu zelfs de Amerikaanse markt door een samenwerking met de grote traditionele boekwinkelketen Barnes & Noble. Een ander Nederlands bedrijf, Endless Ideas, probeert het met het zogeheten BeBook.
Beide Nederlandse e-boeken gebruiken de schermtechnologie van E Ink (‘elektronische inkt'), dat daarnaast levert aan bijna alle andere spelers in de markt, zoals de F3 van Motorola (de eerste mobiele telefoon met elektronische inkt), de Sony Reader en de Kindle van online boekverkoper Amazon, tot nu toe marktleider met zo'n 45 procent van de markt in handen. Daarmee begint standaardisatie in de buurt te komen, wat in de geschiedenis altijd een belangrijke voorwaarde is gebleken voor een technologische doorbraak.
Meezeulen
Met de andere randvoorwaarden voor zo'n doorbraak lijkt het inmiddels ook wel snor te zitten. Doordat het scherm stilstaat, en niet elke keer wordt ververst zoals op een pc, lezen de meeste e-readers inmiddels al net zo rustig als een gewoon boek. Maar technisch is er nu al veel meer mogelijk. De Bebook kan sinds kort bijvoorbeeld verbinding maken met mobiel internet, waardoor je met behulp van een UMTS-simkaart makkelijk onderweg nieuwe boeken kunt downloaden. De bibliotheek altijd bij de hand. Amazons Kindle kan dat overigens ook, alleen werkt die louter in de VS.
Ook de levensduur van de batterij is geen echte bottleneck meer, gezien het beperkte energieverbruik van de apparaatjes. Zo belooft Sony ‘twee weken leesplezier' oftewel zo'n 8.000 pagina's zonder bij te laden. Geheugencapaciteit is evenmin een issue, nu op iedere e-reader meer boeken kunnen dan je in papieren versie ooit in de trein met je mee zou kunnen zeulen.
Wat nog wel achterblijft, is het aanbod. Dat is in veel gevallen nog ouderwets: boeken die een-op-een zijn omgezet naar digitaal formaat. Dat zal vermoedelijk niet voldoende zijn om heel veel mensen over de streep te trekken om tot aanschaf over te gaan. Juist innovatie aan de content-kant is nodig, maar ontbreekt nog grotendeels. Zo doet de educatieve sector, wel actief met elektronische schoolborden en heel veel laptops, er tot nog toe vrijwel niets mee. Ook handleidingen van bedrijven zullen op de e-readers beschikbaar moeten komen. Of wat te denken van cursussen? Of boeken maken die door jou als lezer aanpasbaar zijn, zeg maar het model-Wikipedia?
Ook het prijsverschil met papieren boeken zal nog weinig lezers tot aanschaf bewegen. Bij Bol.com wordt het elektronische boek 20 procent goedkoper dan het gedrukte exemplaar. Dat is misschien aardig met het oog op het tevreden houden van schrijvers en uitgevers, het verschil zal waarschijnlijk te gering zijn voor wie twijfelt over een aankoop van een reader.
Daniel Ropers, de ceo van Bol.com, benadrukt keer op keer dat het niet om een gadgetrevolutie moet gaan, zoals met de iPhone. Hij heeft het liever over een leesrevolutie, die vooral 40-plussers moet raken. Maar de vraag is hoe snel hun mentale molens van verandering malen. Of zullen we dan toch moeten wachten tot de twintigers van nu de 40 gepasseerd zijn? Als er met het toenemende aanbod aan hardware ook meer variatie in de software ontstaat, lacht Vincent Everts misschien toch nog het laatst.
De tweede revolutie
In Nederland was NRC Handelsblad er vroeg bij met een gecombineerd aanbod van een iLiad-lezer en een ePaper-abonnement. Twee maanden geleden bood ook Vrij Nederland zijn lezers iets dergelijks aan, maar dan met de BeBook, die in combinatie met een jaarabonnement en wat boeken 300 euro moet kosten.
Bij de introductie van dit aanbod peilde Vrij Nederland de literaire meningen. Die waren, naar goed VN-gebruik, verdeeld. Hoogleraar boekwetenschap Lisa Kuitert reageerde gematigd optimistisch en verwacht dat een illegale markt, net als bij muziek, stimulerend zal kunnen gaan werken. Docente en recensente Yra van Dijk slaagde er echter, hoewel aanvankelijk enthousiast, toch niet in met plezier het BeBook te lezen, net als recensent Carel Peeters. Dichter Piet Gerbrandy beviel het elektronisch lezen daarentegen wel en noemde ook de meegekomen zoekfunctie positief. Geen slechte score, vindt Bol.com-ceo Daniel Ropers. "Als gemiddeld maar een van de vier mensen enthousiast is voor elektronisch lezen dan is de revolutie al binnen bereik. Voorspellingen doe ik niet, maar we zien dit als de tweede revolutie in de boekendistributie sinds Gutenberg."
