Welke topvrouw heeft op u het meest indruk gemaakt in het Nederlandse ‘bedrijfsleven'? Met die vraag confronteerde onderzoeksbureau TNS Nipo ruim 1000 managers. Gekozen kon worden uit vrouwen die werkzaam zijn bij commerciële bedrijven en de overheid. De uitslag is ronduit verrassend te noemen, al geldt niet voor de nummer 1.
1 Agnes Jongerius
Sommige mensen worden geboren als boegbeeld, de vraag is alleen nog waarvan ze dat gaan worden. Bij Agnes Jongerius werd het de FNV. Jongerius staat ook wel bekend als ‘Agnes Stampvoet'. In een interview met een televisiegids meldde ze in heldere vakbondstaal dat je als vrouwelijk bestuurder het ‘pisbakkenoverleg' wel eens miste. Anderzijds had je als vrouw het voordeel dat je je tegenover mannelijke gesprekspartners "óf als hun moeder óf als hun inlevende strenge meesteres óf als hun buddy kunt opstellen". Thuis in Utrecht overlegt ze met partner Ger, die radio- en televisiemaker is. Je vraagt je af of ze ook wel eens eten wat Ger lekker vindt. Agnes Jongerius heeft vaak gelijk en krijgt het nog vaker. Hier in de MT150 staat ze ook al vooraan.
2 Erica Terpstra
Nog een boegbeeld, achtereenvolgens van de zwemsport, van de VVD en van NOC*NSF. Slimme vrouw. Hoeft niet op haar hurken om de mensen toe te spreken in begrijpelijke taal. Wie goed luistert, hoort dat ze eigenlijk niet veel zegt, maar weinig kunnen zeggen met veel woorden is voor topbestuurders een van de belangrijkste functievereisten. ‘Als voorzitter van NOC*NSF is Erica dagelijks betrokken bij zaken waar zij ook echt voor gaat', zo begint haar website. Laatst werd ze voor de tv geïnterviewd over een onderwerp waarover ze niets kon zeggen. In vijf minuten bedacht ze zes variaties op de zin "daar kan ik in dit stadium niets over zeggen", heel knap, en tegelijkertijd straalde ze die typische Terpstra-dingen uit: begrip, warmte, een groot hart, vrouwelijke kwaliteiten die óók hogelijk worden gewaardeerd.
3 Sonja Bakker
Terpstra leek trouwens afgevallen, die laatste keer op tv. Nu nog volhouden, want op gewicht komen is één, de langere termijn is een ander verhaal. Wie na voltooiing van Bereik je ideale gewicht! van Sonja Bakker opgelucht naar de snackbar loopt, kan straks weer van voor af aan beginnen, beter leze men dus Bereik én behoud je ideale gewicht!, Zomerslank met Sonja!, Gezond genieten met Sonja! of Lekker in je vel met Sonja! Wie al die boeken koopt houdt sowieso minder geld over voor eten. In de afgelopen maanden was Bereik en behoud je ideale gewicht tijdelijk uitverkocht, waardoor we er in die tijd alleen voor stonden. Of was het een truc? Sonja Bakker, de naam klinkt zo oorverdovend gewoon dat er de slimste marketing achter moet zitten. Sonjabakkeren is een werkwoord geworden. Dat was met Agnes Jongerius niet gelukt.
4 Gerda Verburg
Maak een lijst met 25 mannelijke bestuurders en je moet er moeite voor doen om te bedenken welk inwisselbaar bestuurdershoofd ook weer bij welke naam past, terwijl hier, bij de vrouwen, de plaatjes moeiteloos tevoorschijn springen. Kennelijk liggen ze vooraan in het geheugen opgeslagen. Dat kan te maken hebben met wat ze vroeger seksisme noemden, maar doe er maar eens iets aan. Gerda Verburg, met dat blonde plukje vooraan. Ja, niet geverfd, het zit er van nature, zoals alles aan Verburg natuurlijk is. Melkveehoudersdochter, CDA-politica, minister van Landbouw en een lijst bestuursfuncties en nevenactiviteiten waar een normaal mens grijze haren van zou krijgen. Maar Verburg gaat maar door, in haar spaarzame vrij tijd ook met het mennen en dresseren van paarden, met schaatsen, fietsen en hardlopen. Dan kun je zo'n vierde plek in de MT150 alleen maar terecht noemen.
5 Charlene de Carvalho-Heineken
Charlene de Carvalho-Heineken is geen vrouw die je zomaar even aanschiet om een biertje mee te drinken. De rijkste vrouw van Nederland, rijker dan de koningin, woont in huizen met hekken en dikke muren in Londen en nog een paar mondaine plaatsen. Rijk en onbereikbaar, dat spreekt tot de verbeelding. Tegen Heineken-bestuurders schijnt ze verstandige dingen over bier te zeggen, thuis komt er ook wel eens een glas wijn ter tafel. Vijf kinderen, ook dat, een lidmaatschap van de skiclub in St Moritz en een vijfde plek in de MT150, er zijn vrouwen die zich met minder tevreden moeten stellen.
6 Karla Peijs
Karla Peijs heeft in een vorige kabinetsperiode zoveel indruk gemaakt dat ze hier wordt verkozen boven nog zittende bewindslieden. Peijs was minister van Verkeer in de kabinetten Balkenende II en III. Het was een heerlijke tijd, waarin de files nog de grootste bedreiging van ons welzijn vormden. De oplossing lag volgens Peijs in de aanleg van meer en bredere wegen: een langere A4, een A2 van tien rijstroken en een snelweg onder het Naardermeer. Nu is Peijs commissaris van de koningin in Zeeland, waar geen files zijn, zodat Peijs tijd heeft voor een dozijn voorzitterschappen en commissariaten en voor haar man, de bouwondernemer Rinus Platschorre, en de vraag of híj op zijn werkdagen nog wat bijzonders heeft beleefd.
7 Ella Vogelaar
Op bezoek in naar haar genoemde prachtwijken willen bewoners zich nogal een sceptisch uitlaten over ‘de hoge heren in Den Haag'. Hoe meer van die hoge heren vrouw zijn, hoe beter; Balkenende IV heeft er elf, op een totaal van 27 bewindslieden. Dat maakt 40 procent, een percentage vrouwen dat onder bestuurders in het bedrijfsleven bij lange na niet wordt gehaald. Als regering geef je het goede voorbeeld, tot je een ons weegt desnoods. Op de website van het kabinet verklaart Ella Vogelaar bewondering te hebben voor ‘vrouwen die naar de top doorstoten, zonder op te houden vrouw te zijn'.
8 Sylvia Tóth
Sylvia Tóth is ook nooit opgehouden vrouw te zijn terwijl ze bezig was door te stoten naar de top, een karwei waar toch tijd en energie in gingen zitten. Tóth moest alles zelf doen sinds ze door haar vader op haar vijftiende van het lyceum was gehaald. Vijftien jaar later was ze de baas van uitzendbureau Content. Tóth was zakenvrouw van het jaar en Zomergast bij de VPRO, gebeurtenissen waarna een mens het wat rustiger aan kan doen, in het besef dat men de hoogtepunten achter zich heeft. De laatste tijd is Tóth vooral bezig met charity, met de Sylvia Tóth Charity Stichting en een bedrijf te Nice, dat vermogende particulieren aan de Côte d'Azur bijstaat.
9 Jacqueline Cramer
Wat opvalt aan deze lijst is dat je als toppositie-ambiërende vrouw beter de politiek dan het bedrijfsleven kunt ingaan. Eigenlijk is het lijstje er niet een om vrolijk van te worden, voor wie de vrouwenzaak is toegedaan. De vraag was: wie vindt u de beste topvrouw in het Nederlandse bedrijfsleven (+ overheden)? Bovenaan een vakbondsvrouw, een bobo en een gewichtsconsulente, Charlene-de-dochter-van op 5, op 8 Sylvia Tóth, de actieve carrière al min of meer achter de rug. Verder bovenin vooral (ex-)politici, zoals hier Jacqueline Cramer, minister van VROM, op 9. Cramer werd overigens minister omdat ze buitengewoon slim is en verstand heeft van verschillende takken van natuurwetenschap.
10 Yvonne van Rooij
Ex-politica, staatssecretaris in de kabinetten Lubbers II en -III, alweer een flinke tijd geleden. Werd nadat ze in 1997 het burgemeesterschap van Tilburg was misgelopen voorzitter van het college van bestuur van de universiteit in dezelfde stad en later bij de Universiteit Utrecht. Workaholic, ongehuwd, geen kinderen. Werd voor vrijwel elke bestuursfunctie als mogelijke kandidaat genoemd, zo meldt een website over de politiek met enige ironie. Yvonne van Rooij werd door journalisten wel ‘de koningin onder de kaasmeisjes' genoemd, jaren nadien is het onduidelijk waarom, erg aardig bedoeld was het waarschijnlijk niet.
11 Winnie Sorgdrager
Minister van Justitie onder Kok I. Kwam in die hoedanigheid in aanvaring met de Tweede Kamer, na een betwiste gouden handdruk van een vertrekkend procureur-generaal, en later met de mannen van het college van procureurs-generaal, die tegen haar in opstand waren gekomen. Werd voorzitter van de Raad voor Cultuur en is nu onder meer lid van de Raad van State, van de Raad van Toezicht van de Universiteit Twente en van de Europese Commissie tegen Racisme en Intolerantie, waar de kans op aanvaringen geringer is, iedereen is tegen racisme en intolerantie. Schreef een roman onder het mannelijk pseudoniem Victor ten Hove, die door meeste mannelijke recensenten met vilein genoegen werd afgeserveerd.
12 Nina Brink
Kómt er eindelijk een vrouw uit het bedrijfsleven op de lijst voor, is het uitgerekend Nina Brink. Is na het debacle met de beursgang van haar WorldOnline voornamelijk bezig met het zuiveren van haar eigen naam. Er zijn journalisten die hun hele carrière besteden aan het kapot schrijven van Nina Brink, wat op de een of andere manier weer vóór haar pleit. Never a dull moment met Nina, ze werd in verband gebracht met seksaffaires en diefstal, klaagde de brengers van de berichten aan wegens smaad en laster en trouwde op 28 augustus 2008 met Pieter Storms, grondlegger van de aanklachtenjournalistiek. Dat wordt nog leuk.
13 Melanie Schultz-van Haegen
Staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat in twee kabinetten-Balkenende, nu directeur zorginkoop bij Achmea. Melanie Schultz-van Haegen, 38 pas, ging de politiek uit omdat ze bang was ‘verkokerd' te raken, zei ze in een interview met Intermediair. Als je te lang bleef hangen in de politiek kon je alleen nog maar politiek-bestuurlijke functies als burgemeester en Commissaris van de Koningin vervullen, redeneerde ze, en linten doorknippen, bejaarden die honderd zijn geworden zoenen, ze zag het zichzelf niet doen. Op de vraag wat ze dan met de zorgsector had, zei Schultz-van Haegen: "Niets." Klinkt als de pragmaticus waar deze tijd om vraagt. Dertiende.
14 Margreeth de Boer
De op 13 na beste topvrouw van Nederland ging in 2004 met pensioen. Ze was toen net drie jaar burgemeester van Leeuwarden geweest. Tien jaar ervoor was De Boer Commissaris van de Koningin in Drenthe. Opgeteld moet ze heel wat honderdjarige bejaarden hebben gezoend. Margreeth de Boer is zo iemand die dat niet erg vindt. Een aardige vrouw, zo kwam ze over toen ze van 1994 tot 1998 minister van VROM onder Kok I was. Blijven hangen is haar oproep voor onthaasting. Tegenwoordig is De Boer voorzitter van de raad van toezicht van het universitaire ziekenhuis in Groningen. Lekker toezicht houden, rustig aan, het is haar gegund.
15 Margo Vliegenthart
Als deze lijst iets laat zien is dat de vrouwen die erin staan over het algemeen politiek actief zijn of zijn geweest en zitting hebben of hebben gehad in vele besturen, raden en commissies. In het bedrijfsleven staan wetten en praktische bezwaren de gang van vrouwen naar de top in de weg, in commissies hebben ze altijd ook vrouwen nodig. Je kunt er niet vroeg genoeg mee beginnen. Margo Vliegenthart begon als voorzitter van de Jonge Socialisten. Ze was elf jaar Kamerlid en van 1998 tot 2002 staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Van 2003 tot 2005 even zelfstandig ondernemer, maar nu weer terug op het vertrouwde terrein van raden en commissies, vijftien in getal.
16 Annemiek Fentener van Vlissingen
Uit de beroemde familie Fentener van Vlissingen. Annemiek werd na het overlijden van haar vader Frits Fentener van Vlissingen in 2006 een van de rijkste vrouwen van het land, in het rijkenoverzicht Quote 500 staat ze met een geschat vermogen van 2,5 miljard euro vlak achter Charlene de Carvalho-Heineken. Annemiek en Charlene komen elkaar regelmatig tegen bij Heineken, waar Fentener van Vlissingen zitting heeft in de raad van commissarissen. Ze is ook president-commissaris bij het handelsbedrijf SHV, waarin de familie een miljardenbelang heeft. In weer een andere lijst, opgesteld door FEM Business, werd Fentener van Vlissingen uitgeroepen tot de machtigste zakenvouw van Nederland. Hier zestiende.
17 Marike van Lier Lels
Volgens het blad Management Scope is Marike van Lier Lels juist de machtigste zakenvrouw van Nederland. Gelet op het aantal commissariaten heeft het blad voor deze stelling goede argumenten in handen: Van Lier Lels is lid van de raden van commissarissen van KPN, USG, Connexxion, Getronics, TKH, Maersk Nederland en Slavenburg. Eerder was Van Lier Lels directielid van Nedloydd, directeur van Van Gend en Loos, lid van de raad van bestuur van Deutsche Post en COO van de Schiphol Groep. Een glazen plafond was ze nergens tegengekomen, zei ze in een interview.
18 Nancy McKinstry
‘Het gaat niet om Nancy', stond boven een portret van Nancy McKinstry in de Volkskrant. Weliswaar was ze de enige vrouwelijke bestuursvoorzitter van een AEX-bedrijf, maar het ging niet om Nancy. McKinstry praatte liever over haar bedrijf, Wolters Kluwer. Toch wilde de interviewer weten hoe ze dan als vrouw de top had bereikt. Daar hard te werken, zei ze – niet in deeltijd zoals de meeste Nederlandse vrouwen – en door in zichzelf te geloven. Als kind in Amerika had ze een boek gelezen over een klein motortje dat een grote trein naar de top van een berg moest brengen. I think I can, I think I can, I think I can, zei het motortje.
19 Els Swaab
Advocate, sinds 1977 verbonden aan kantoor Boekel de Nerée te Amsterdam, vanaf 1995 als managing partner, sinds 2002 als senior adviseur. Els Swaab staat ook op allerlei lijsten met machtige vrouwen. Ze volgde Winnie Sorgdrager op als voorzitter van de Raad voor Cultuur en is daarom volgens NRC Handelsblad de meest invloedrijke persoon in de Nederlandse kunstwereld. Swaab wordt omschreven als een rustige en vriendelijke vrouw die niet kwaad is te krijgen, ook niet door Rijkman Groenink, die zijn medebestuursleden bij de Raad voor Cultuur naar het schijnt graag een beetje mag pesten.
20 Pauline Meurs
Pauline Meurs is hoogleraar bestuur van de gezondheidszorg aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en was lid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. Ze zit voor de Partij van de Arbeid in de Eerste Kamer. Meurs roert zich veelvuldig op de opiniepagina's van de dagbladen, met lekker pittige opinies. Prinses Máxima vraagt ook af en toe hoe Meurs erover denkt, bijvoorbeeld over ‘identiteit', waarover Máxima een ongelukkige toespraak hield. Máxima werd in bescherming genomen door premier Balkenende, over wie Meurs in een discussie over salarissen van ziekenhuisbestuurders als eens zei dat hij veel te weinig verdiende.
21 Else Bos
Bij haar aantreden als baas beleggingen van pensioenfonds PGGM in 2005 was Else Bos even ‘de baas over 71 miljard euro'. Nu is ze de baas over wat minder geld, maar daar kan Bos ook niet zoveel aan doen. Else Bos is er de persoon niet naar om wakker te liggen van de crisis of de pensioenen van 1 miljoen Nederlanders, in interviews omschrijft ze zichzelf als een nuchtere vrouw die zelden droomt. Ze kijkt nooit meer dan één stap vooruit, zei ze tegen de Volkskrant. What goes up, must come down, en andersom. Else Bos staat op nummer 21.
22 Trude Maas-de Brouwer
‘Onafhankelijk bestuurder' en toezichthouder, onder meer bij Philips, Schiphol, ABN Amro, Twynstra Gudde en de Arbo Unie. PvdA-vrouw, Eerste Kamerlid tot 2007. Werd genoemd als kandidaat-minister, maar kwam uiteindelijk niet in het kabinet-Balkenende IV. Trude Maas heeft een eigen website, die begint met de vraag: Wie is Trude Maas-de Brouwer? "Ik hou ervan om erbij te zijn als ergens iets spannends of bijzonders gebeurt," schrijft ze. Op de site staan veel foto's van rustgevende landschappen, natuur, een poes en een Senseo-apparaat.
23 Barbara Kux
Barbara Kux is Zwitserse en was tot voor kort chief procurement officer en lid van de groepsraad van Philips. Kwam in die hoedanigheid voor op allerlei machtigevrouwenlijsten, onder meer op de 50 Most Powerful Global Women List 2007 van het blad Fortune. Ook werd ze op het World Economic Forum gekozen tot Global Leader for Tomorrow. Eind september vertrok ze vrij plotseling bij Philips en keerde om persoonlijke redenen terug naar Zwitserland.
24 Dien de Boer-Kruyt
Internationaal adviseur, commissaris bij Reed Elsevier, Sara Lee, Imtech en Allianz. Over het combineren van werk en privé: De Boer-Kruyt is getrouwd en heeft vijf kinderen. Misschien heeft het iets te maken met haar interesse in Chinese en Indiase filosofie en haar geloof in de energiestromenleer van Chi Kung (Qigong), die leert dat je in balans blijft door bepaalde bewegingen te herhalen en regelmatig te blijven ademhalen.
25 Marjan Oudeman
Marjan Oudeman had evengoed hoger op de topvrouwenlijst kunnen eindigen, misschien wel op één, als ze er niet voor had bedankt om Gerlach Cerfontaine op te volgen als hoogste baas van Schiphol. De luchthaven wilde niet ingaan op haar salariseis van acht ton. Oudeman bleef bij Corus werken, waar ze lid van de raad van bestuur is en directeur van de divisie plaatstaal. Dat er in Nederland zo weinig vrouwen aan de top staan, lag aan hun keuzes tussen werk en privé, zei ze in een managementboek: "Waarom zou het mij anders wel lukken en de rest niet?"
