Net buiten de crème de la crème op het gebied van imago valt de Coöperatieve Rundveeverbetering CR Delta. De nummer 501 van de MT 500 werkt met superieur sperma van superieure stieren, bestemd voor superieure koeien. Een goed imago is voor het bedrijf van levensbelang.
Op de gang van het kantoor van CR Delta in Deventer hangt een grote foto van Sunny Boy, met een miljoen nakomelingen de beste fokstier uit de geschiedenis. Het is een prachtig dier, helder zwart-wit, recht op de poten, met een machtige stierenkop. Bertil Muller, bij CR Delta verantwoordelijk voor de communicatie, blijft even bij de foto staan en kijkt met respect naar Sunny Boy. "Sunny Boy heeft Nederland wat rundveeverbetering betreft op de kaart gezet," zegt hij. Bij het hoofdkantoor van CR Delta in Arnhem staat een standbeeld van Sunny Boy.
In de wereld van de rundveeverbetering heeft de Coöperatieve Rundveeverbetering CR Delta een uitstekende reputatie. "We zijn internationaal een behoorlijk grote partij," zegt Muller. De coöperatie heeft in Nederland 27.000 leden. Iedere rundveehouder is op de een of andere manier klant van CR Delta, onder rundveehouders in Nederland heeft CR Delta een naamsbekendheid van honderd procent. Het zijn branchecijfers waar veel hoger genoteerde bedrijven jaloers op zullen zijn.
Tastbaar product
"We zijn actief in drie takken van sport," zegt Muller. CR Delta heeft belangrijke taken op het gebied van informatievoorziening en dienstverlening, ‘handelingen rondom de koe', maar het meest in het oog springt sport nummer één: het verspreiden van stierensperma van de beste kwaliteit. Hier onderdak, achter op een Deventer industrieterrein, bevindt zich de belangrijkste stierenspermabank van de Lage Landen. Het is lente – van wat nu de stal uit komt om in de wei te grazen, is er weinig waar CR Delta niet de hand in heeft gehad.
Muller, een lange man van 38 met een lichtgrijs gestreept pak aan, heeft inmiddels een vergaderruimte gevonden. Hij stelt zich op naast een flip-over. "Laat ik to the point komen", zegt hij. "Mag ik het papier er even bij gebruiken?"
Stierensperma is op de eerste plaats een heel tastbaar product. What you see is what you get. CR Delta brengt de sperma bij de melkveehouders aan huis, waar de koeien met het sperma worden geïnsemineerd. De kalfjes die dat oplevert, moeten uitgroeien tot goeie koeien die veel melk geven, met goede vet- en eiwitgehaltes. Als de nakomelingen slechte koeien blijken te zijn die weinig en slechte melk geven, is het snel gedaan met je goede naam als rundveeverbeteraar. Met een intensief geadministreerd fokprogramma selecteert CR Delta superieure stieren en superieure koeien. "We vragen de melkproducties op, kijken naar de genetische aanleg van de koeien, naar hun dna-profiel." Uit een met superieur stierenzaad ingespoten superieure moederkoe moet als het goed is een superieure fokstier komen. Jonge stieren zijn na een jaar fokrijp. CR Delta vangt hun sperma op en trekt ermee het land in voor proefinseminaties. "Daarna kun je wachten."
Een stier is al bijna vijf jaar oud voordat je weet of zijn nakomelingen goeie melkkoeien worden. Pas dan wordt er geselecteerd. Maar 10 procent van de bekeken stieren wordt fokstier, de overige 90 procent gaat naar de slager.
De nummer één
Muller heeft zijn jasje erbij uitgetrokken. Rondom de fokkerij heerst emotie, zegt hij. "Veehouders hebben een hobby van 't fokken." Het is een sport om een koe te matchen met de juiste stier, het prijsdier in de stierenstal. Imago is héél belangrijk. CR Delta is marktleider, daar kijken ze als eerste naar. "Wij zijn de nummer één als het aankomt op vragen beantwoorden in de fokkerijwereld." Ze weten Muller te vinden, de bladen Boerderij, Nieuwe Oogst, Veldpost, Melkvee Magazine en Veeteelt.
Nee, zegt Muller, wat CR Delta doet heeft nadrukkelijk niets met genetische manipulatie te maken, met het veranderen van genetisch materiaal. Wel met genetische beïnvloeding. "Maar dat is selectie altijd. In Nederland is genetische manipulatie verboden, en de leden willen die kant ook niet op."
CR Delta mag een coöperatie zijn, met leden en een ledenraad, het is ook een bedrijf. Een echt, modern bedrijf, met de modernste faciliteiten. Op de website kunnen klanten online sperma bestellen en kiezen uit ‘de beste bevruchters van de stierenkaart' (‘Uw koeien vlot drachtig!'): Fabian, Scottish, Misty, Henson of Hugo. Er staat ook een advertentie op voor de CR Delta MoMan, een van alle gemakken voorziene toetsenbordtelefoon met ondermeer een speciaal programma voor koeienadministratie. De MoMan is ‘een totaalpakket waarmee u uw veestapel met gemak tussen de koeien managet'.
De melkveehouderij gaat met zijn tijd mee. Ontwikkelingen genoeg. Bij CR Delta is ook ‘gesekst sperma' te koop, sperma dat zo is bewerkt dat 90 procent van de nakomelingen koeien worden, in plaats van de gebruikelijke 50 procent. Het is het nieuwste op het gebied van spermatechnologie, klanten staan ervoor in de rij. De informatiebrochure toont gelukkige melkveehouders met ‘alwéér een vaarskalf' (vrouwtje). Gesekst sperma valt niet onder de kwantumkorting van CR Delta, reserveren is noodzakelijk.
Overal aanwezig
De eigenlijke spermabank van CR Delta is een langgerekte ruimte met grote ketels vloeibare stikstof, waarin de stierensperma wordt bewaard bij 196 graden onder nul. Er klinkt gesis en gestamp als de containers worden bijgevuld, boven de ketels hangen wolken stikstofdamp. Vloeibare stikstof is een gevaarlijke stof; boven de deuren geven lichtalarmen met groene, oranje en rode lampjes aan hoe het met de zuurstofkwaliteit in de ruimte is. Rood is niet goed. Nu is het oranje.
In de ruimte doen medewerkers van CR Delta in witte jassen hun werk. Ze tikken dingen in op computers en steken hun handen in de ketels om dingen erin te doen of eruit te halen. Een van hen is Ronny Hondeveld, coördinator van het logistiek centrum, zoals ze de spermabank hier noemen. "Dit is het kloppend hart van het bedrijf", zegt hij en gebaart om zich heen. Op de vloer staan 35-litervaten met sperma uit Giekerk, Beers en Harfsen. Aan de muur hangt een poster van een stier, Lord Lily, ‘de Zwarte Parel'.
Hondeveld grijpt met een tang in een ketel en haalt er een rietje uit. "Dit is één rietje sperma." Het is een oranje rietje, het lijkt op de vulling van een ballpoint. Op het rietje staat in kleine letters van welke stier het sperma afkomstig is en waar en wanneer het is geproduceerd. Het luistert allemaal heel nauw. Er zijn rietjes in allerlei kleuren, met sperma uit Nederland, Tsjechië, Amerika en Nieuw-Zeeland, overal vandaan. Uit het ejaculaat van een goeie stier haal je 3500 rietjes, zegt Hondeveld, en er zitten miljoenen zaadcellen in een rietje.
De rietjes gaan in tubes, de tubes gaan in verzendvaten op transport. In een laadruimte staat een zending klaar voor vervoer naar overslagpunten in Nederland en België, en daarna verder de wereld in, naar plekken waar over negen maanden en een beetje jonge kalfjes geboren worden, CR Delta-kalfjes. Negen maanden drachtig, drie maanden rust, het ritme van de koe. Ondertussen blijven ze gewoon melk geven. "Wij zijn in de melkveewereld overal aanwezig. Men verwacht dat ook van ons." Bertil Muller rijdt in een bemodderde Peugeot naar een melkveehouderij in het dorpje Bathmen. "We sponsoren boerenevenementen, zijn aanwezig bij koeienkeuringen, noem maar op" zegt hij, als hij in Bathmen het erf oprijdt van de familie Reurink, melkveehouders.
Het waait op het erf. Het is fris en het ruikt er naar stal. Er staat een bestelauto van CR Delta; de inseminator is er al. CR Delta heeft 250 van zulke inseminatoren rondrijden, zegt Muller. De inseminator moet zich ergens binnen met de familie Reurink ophouden. Muller probeert een staldeur. "Vollek!"
Drachtig, drachtig
Inseminator Herman van Schooten heeft zijn apparatuur in gereedheid gebracht. Om hem heen staan drie generaties Reurink: vader en zoon Herbert en Edwin, en de oude Willem Reurink, van 1919. Van Schooten gaat voorop de stal in, waar de koeien van de Reulinks in nette rijen in de hekken staan.
De in een dunne plastic handschoen gestoken linkerarm van Van Schooten verdwijnt tot de elleboog achterin een eerste koe. Aan zijn rechterarm is een beeldschermpje bevestigd, waarop Van Schooten een echoscopie kan zien. "Twee maanden drachtig", roept hij naar de familie Reurink, die zich middenin de stal tussen de twee rijen koeien heeft opgesteld. Aan weerszijden van Van Schooten kletteren de uitwerpselen op het rooster.
Bij de ene na de andere koe gaat de arm naar binnen. "Ik heb het vermoeden dat deze met een paar dagen tochtig wordt", roept Van Schooten, en een paar meter verderop: "45 dagen drachtig." Tien, vijftien, twintig koeien gaat hij op deze manier langs. "Tochtig", roept hij, "drachtig", "drachtig" en "drachtig". Allemaal met zaad van CR Delta.
Vandaag zal Corrie 250 kunstmatig worden geïnsemineerd. Van Schooten gebruikt er een lange dunne spuit voor. Het gaat heel snel: arm en spuit naar binnen, drukken, en klaar. En dat was het. In de wasruimte ontdoet Van Schooten zich van handschoen, overall en rubberlaarzen, praat nog wat met de boeren over de melkprijs, en vertrekt. De volgende klant wacht.
Waarom gebruiken de Reurinks altijd stierensperma van CR Delta? "Het bevalt best," zegt Edwin Reurink kortaf.
In de stal is Corrie in een hoek gaan liggen om uit te rusten.
