De ondernemingen van de 21e eeuw hebben een broertje dood aan geestdodende bedrijfsstructuren. Management Team portretteert de opkomende sterren van de Nederlandse economie. Deze keer: Art in Rhythm, dat muziek als trainingstool gebruikt.
“Ging lekker, hè?,” roept Gijs van Straalen, terwijl hij een rolcontainer exotische instrumenten door het Utrechtse hoofdkantoor van het verzekeringsbedrijf naar buiten rolt. AXA-medewerkers verlaten met verhitte gezichten de bedrijfskantine waar de temperatuur in het uurtje ervoor flink is opgelopen. Met z'n zessen heeft Art in Rhythm de borrel opgevrolijkt door het personeel samen aanstekelijke drummuziek te laten spelen. Het duurt even voordat het gevoel van gêne de verzekeringsmensen heeft verlaten, maar na een half uur onder de opzwepende leiding van trainer en dirigent David Samson – zonnebril nonchalant op de kruin – begint het zowaar ergens op te lijken. “Dit is gewoon lekker feest maken,” legt Van Straalen (26), etnomusicoloog in opleiding en vaste drummer van pop/jazzband Deire na afloop uit. “We hebben ook wel eens een sessie moeten houden voor mensen die net te horen hadden gekregen dat ze ontslagen waren. Dat is wel even wat anders.”
Van Straalen is een van de ongeveer twintig freelancers van Art in Rhythm; AIR voor insiders. Het product: muziek. Als metafoor voor zo ongeveer alles waarmee een onderneming te maken krijgt. Veranderen, leidinggeven, samenwerken, excelleren, en dus ook ontslaan. Of, zoals bij AXA, om simpelweg een beetje gezelligheid en saamhorigheid te creëren na een jaar hard werken voor een goede winstmarge.
North Sea
Het is een drukke tijd voor Art in Rhythm. Het met de hand beschreven planbord laat de volle agenda van de laatste maanden zien. Vijf jaar na oprichting van het bedrijf is muziek als trainingstool definitief doorgebroken. Orlando, Zürich, Londen, het Rotterdamse Wereldhavenfestival, Art in Rhythm was erbij. Twee nieuwe medewerkers zijn onlangs aangenomen waarmee het totaal voorlopig op vijf komt, een nieuwe verdieping is in gebruik genomen, en een cd-label werd opgericht. “We groeien,” zegt Joshua Samson, een van de twee oprichters en directeuren. “Dat willen we ook. Maar we hebben geen hard doel voor ogen. We hoeven niet over vijf jaar de hele straat in bezit te hebben en 25 trucks met onze naam te laten rijden. Onze mensen bepalen zelf waar we naar toegaan, wat voor nieuwe dingen we doen. Wat zij ontwikkelen, dat steunen wij.”
Art in Rhythm werd in 1996 opgericht door percussionist Samson (33) en pianist Marc van Roon (33). Eigenlijk het gevolg van een uitnodiging door enkele Shell-trainers die de twee zagen optreden op het North Sea Jazzfestival. 'Kunnen jullie niet eens komen vertellen hoe jullie muziek maken?', was de vraag. Aldus geschiedde. “We hebben nooit echt besloten 'dit gaan we doen'.”
Maar al snel bleek dat beide musici de managers veel konden leren. Samson: “Toen we werden gevraagd hadden we geen idee wat we moesten vertellen. Die Shell-mensen hadden het over zaken als human resources en benchmarking. Dat zei ons allemaal niets. Ik wist niet eens wat IT betekende. We zijn toen maar begonnen met uit te leggen welke instrumenten je hebt. Dat ze allemaal hun eigen functie hebben, net als mensen in een organisatie.
“Dan blijkt ineens dat er heel veel parallellen zijn tussen het bedrijfsleven en musiceren. Je moet van tevoren bepalen welke klank je wilt bereiken, zeg maar wat de visie van een onderneming is. Er moet in een orkest een dialoog ontstaan, er moet goede samenwerking zijn. Een solist kan alleen excelleren als hij de ruimte krijgt van het orkest. Je moet naar elkaar luisteren.”
Toen Van Roon en Samson vervolgens de managers zelf de instrumenten in handen gaven, bleken ze ook nog eens heel erg op managers in het dagelijks leven te lijken. Samson: “In muziek komt heel snel naar voren hoe iemand zich in een organisatie opstelt. De mensen die heel hard op de trom slaan blijken dezelfde te zijn die tijdens vergaderingen het hoogste woord hebben. De creatievelingen gaan op zoek naar nieuwe ritmes, de leiders proberen anderen te sturen. Maar alles binnen bepaalde grenzen. Het is net als bij jazz. Je maakt basisafspraken over akkoorden en ritme, daarbinnen heb je de vrijheid.”
Bedrijfsrap
Van Roon en Samson, die elkaar kennen van het Haagse conservatorium, kwamen door hun sessies in aanraking met heel wat managementgoeroes die hun theorieën tijdens muzikale sessies bewezen zagen. “Inspireren en veranderen, dat is onze drijfveer. In die eerste periode zijn we eigenlijk min of meer door de mensen om ons heen opgevoed. Zij legden dan uit wat er tijdens onze sessies gebeurde. Veel mensen vroegen ons vervolgens om een onderdeel van hun trainingsprogramma voor onze rekening te nemen. Zo kwamen we in aanraking met bekenden als Peter Drucker, Rolf Jensen en Edward De Bono, zonder dat we wisten wie ze waren. Hadden we een tijdlang met ze zitten praten, was het na afloop 'By the way, here's my book'.”
In het kantoor in de Haagse Archipelbuurt staan vele tientallen kleurige egg-shakers in een perspex rek tegen de wand opgesteld. De eivormige mini-instrumentjes, gevuld met metalen korreltjes, zijn bedrukt met niet de minste bedrijfsnamen. Art in Rhythm maakte muziek met de mensen van Citibank, Bayer, Heineken, Arthur Andersen, ING, Siemens. Een Zwitserse klant is bereid Van Roon en twee freelancers voor drie dagen naar Zürich te laten komen voor een muzieksessie. Samson: “Daar zijn we onderdeel van een uitgebreid programma. Marc gaat eerst met de mensen overleggen wat er precies tijdens het seminar wordt besproken en maakt daar vervolgens een muzikaal gedeelte bij. Meestal komen wij aan bod als een lichter programmaonderdeel van een zware dag, maar dat betekent niet dat we zomaar iets doen. Voor een beetje trommelen op de hei moet je niet bij ons zijn. Wat wij doen is geen hype, maar een middel, een tijdloze metafoor.”
Terwijl het AIR-pand ritmisch meedreunt op het gestamp van nabije heipalen – in de Archipelbuurt zijn bouwwerkzaamheden endemisch – komt collega Ruben Dingemans binnen. “Hé, goeie muts is dat,” groet Samson. De twee delen door ruimtegebrek tijdelijk het 'directiekantoor', dat door de rondslingerende cd's en videobanden als een rommelige studentenkamer oogt. Het weekend ervoor hebben de directeuren en enkele medewerkers de vloerbedekking van de onderliggende oude Fiat-garage verwijderd om een mooie mozaïekvloer bloot te leggen waar de extra kantoorruimte van AIR moet komen.
Van Roon en Samson zijn zelden op kantoor. Toen ze het bedrijf opzetten, deden ze zichzelf de belofte niet meer dan de helft van hun tijd hieraan te besteden. De rest gaat naar optredens en cd-opnames. Samson maakte onlangs een tournee en opnames met theatergroep Het Barre Land; Van Roon vertoeft met zijn trio geregeld in het buitenland. Vóór AIR waren de twee al geslaagd professioneel musicus – “geen muzikant, die staat op straat,” aldus Samson – en dat willen ze graag zo houden. Dus vertrekt Samson aan het eind van het gesprek haastig naar Amsterdam voor een repetitie met zijn eigen trio Joshua Samson & Audible Lifestream.
Dingemans (24) is officieel medewerker publiciteit. Dat is echter een te krappe functiebeschrijving. Want Dingemans gaat ook mee naar trainingen en heeft als belangrijkste taak het opzetten van het nieuwe cd-label Apple on the Moon. 'Jong, muziek en business' waren de trefwoorden in de advertentie waarop hij afgelopen zomer reageerde. “Ik deed publiciteit bij het Nederlands Danstheater, maar dat is zo'n strakke organisatie. Ik ben bezig met nieuwe releases voor het cd-label. We zijn niet van plan op grote schaal cd's te gaan produceren, maar willen bijzondere artiesten in een exclusieve sfeer opnemen. Ik krijg veel ruimte om mijn eigen dingen te doen. Maar het moet wel minimaal quitte draaien.”
Art in Rhythm neemt niet alleen professionele artiesten op. Er werd al eens een cd gemaakt door de medewerkers van een automatiseringsbedrijf. Dingemans: “Klinkt hartstikke gaaf, al hebben die mensen helemaal geen muzikale ervaring.” Met andere klanten werd een 'bedrijfsrap' gemaakt gebaseerd op termen die de medewerkers bij de onderneming vinden passen.
Kosovo
Ook Amira Klop (27) is nog maar kort aan het werk bij AIR. Ze reageerde op dezelfde advertentie. “AIR probeert muziek tot leven te brengen. Joshua en Marc hebben miljoenen ideeën hoe dat gerealiseerd kan worden, maar we mogen ook onze eigen ideeën uitvoeren. Ik ben nu bezig een driedaagse sessie in Engeland te organiseren, dat is een gigantische operatie. Maar ik ben zelf geïnteresseerd in het werken met kinderen, en voor goede doelen. Dat probeer ik in mijn werk te passen. We hebben instrumenten gemaakt voor Kosovo, zoiets kan hier.”
In de opslagruimte onder het kantoor is Judith van de Crommert (31) bezig met het uitzoeken van instrumenten voor een muzieksessie die 's avonds als afsluiting dient van het opleidingsprogramma 'De Nieuwe Manager' bij instituut De Baak. De instrumenten staan hoog tegen de wand opgestapeld. Toen Art in Rhythm begon moesten Van Roon en Samson instrumenten bij vrienden en kennissen lenen, maar inmiddels heeft AIR een forse eigen voorraad. Vanwege de vele buitenlandse trips wordt nu zelfs overwogen ook in Engeland en Duitsland instrumenten op te slaan.
Surdo's (grote trommels), conga's, djembés, triangels, tamboerijnen, shakers, ago-go's (een soort dubbele koebellen). Tegen de muur hangt een drum met een doorsnede van anderhalve meter. Laatste aanwinst: een partij felgekleurde boomwhackers, plastic buizen in verschillende toonsoorten. En het kan altijd nog gekker. Tijdens de Wereldhavendagen speelden bezoekers op oliedrums en zeecontainers, en zelfs gestemde bloempotten zijn ooit gebruikt door een AIR-trainer. Alles wat eenvoudig is te bespelen komt in aanmerking. “Normaal gesproken nemen de trainers zelf de instrumenten mee, maar ik werk hier lang genoeg om te weten wat nodig is voor een sessie zoals vanavond,” aldus Van de Crommert, die anderhalf jaar muziektherapie studeerde aan het conservatorium in Maastricht, en uiteindelijk afstudeerde in algemene letteren.
“Het is hard werken hier. Maar dat doen we allemaal. En het is leuk. We sloven ons niet uit om de bazen rijk te maken. Marc en Joshua rijden niet in dure auto's en alles wat we verdienen gaat terug in het bedrijf.” Van de Crommert beseft dat het muziek-als-metafoor-verhaal 'een beetje een zweefcomponent' in zich draagt. “Je moet een believer zijn. Maar het werkt. Ik ben wel bezig om ons verhaal wat meer bodem te geven. Daarom loopt er hier nu een student sociale wetenschappen rond die afstudeert op het onderwerp leren en muziek. Het blijkt dat kinderen beter leren naarmate ze meer muziekonderwijs krijgen. Ook volwassenen presteren beter. Dat is natuurlijk een mooie onderbouwing van ons werk.”
Met de eigen medewerkers gaat AIR vier keer per jaar zelf de hei op om nieuwe ideeën uit te broeden en het saamhorigheidsgevoel te bevorderen. Een paar maanden geleden liep het eigen personeelsfeestje in de Amsterdamse Westergasfabriek uit op een stevige jamsessie. En de medewerkers willen samen ook nog wel eens concerten en optredens bezoeken.
Corporate music
Van Roon en Samson zijn ondertussen op zoek naar nieuwe toepassingen van hun muzikale talenten. 'Corporate music' bijvoorbeeld. Als een bedrijf een eigen logo, eigen huisstijl of zelfs eigen geur wil hebben, moet het zich ook kunnen identificeren met bepaalde muziek. Dat kan de medewerkers houvast geven, maar ook de klanten. “Sommige bedrijven zijn daar al heel actief mee bezig,” weet Samson. “De muziek bij McDonalds is 's ochtends, 's middags en 's avonds steeds anders. Laatst was ik bij Praxis. Ik had iets nodig waarvoor de medewerkster naar een ander filiaal moest bellen. Blijkt daar op hetzelfde tijdstip dezelfde achtergrondmuziek te spelen. Daar is over nagedacht. Wij worden door bedrijven gevraagd om daarin te adviseren. Door Heineken bijvoorbeeld. Mooie sessies zijn dat. Dan zit je met de directeur en nog een stel creatieve mensen tot diep in de nacht te praten. Dat levert heel frisse ideeën op. Ook voor ons prettig. Ik merk dat het klopt wat we doen.”
Zo ver voert het niet voor de deelnemers aan de training 'De Nieuwe Manager'. Ze zijn na een zware opleiding bezig aan de afrondende module. Een muzieksessie met Art in Rhythm vandaag behoort tot de lichtere kost. Daarvoor moet worden uitgeweken naar de fitnessruimte in de kelder van De Baak in Noordwijk, omdat andere cursisten anders last hebben van het lawaai. Want de grote trommels zijn er vandaag ook weer bij.
Van Straalen, Terence Samson – de broer van directeur Joshua die voor het bedrijf werkt – en Van de Crommert openen met een stevige drumsessie. Van Straalen: “Voordat we beginnen laten we zien wat we zelf kunnen.” Daarna volgt het stenenspel. In het midden van de zaal liggen een aantal stenen in een kring. Samson laat de deelnemers steeds moeilijker klap- en zingritmes uitvoeren, waarbij de stenen moeten worden doorgegeven. Zijn enthousiasme is aanstekelijk. De exercitie eindigt in vrolijke chaos met rondstuiterende stenen.
De bijeenkomst wordt afgesloten met optreden van enkele groepjes 'nieuwe managers' die hun zojuist verworven vaardigheden moeten gebruiken bij het muzikaal uitbeelden van procesmanagement en people management. Het gaat er niet al te serieus aan toe en dat is in dit stadium van de opleiding ook eigenlijk de bedoeling, verklapt de programmamanager van De Baak. Na een korte debriefing -'Wat hebben jullie nu geleerd?' – vertrekken de deelnemers naar een aparte zaal voor een maaltijd. “Dit is even ontspannen,” zegt een van de deelnemers. “Vanmiddag hebben we een vlot gebouwd, en nu dit. Ach, het hoort er tegenwoordig allemaal bij.”
