De doorgeslagen focus op aandeelhouderswaarde heeft negatieve gevolgen voor de financiële prestaties van Nederlandse bedrijven, concludeert Pieter-Jan Bezemer in zijn proefschrift. “Het is een clash van twee culturen.”
In 1992 benadrukte 13% van de top 100 beursgenoteerde bedrijven in Nederland aandeelhouderswaarde in het jaarverslag. In 2006 was dat percentage gestegen naar 74. Niet alleen verwijzen de bedrijven in hun jaarverslag steeds vaker naar aandeelhouderswaarde, ook hebben ze daadwerkelijk bijbehorende technieken geïmplementeerd, zoals optieregelingen en inkoopprogramma´s voor eigen aandelen. Dat heeft echter niet voor een beter resultaat gezorgd, focus op aandeelhouderswaarde heeft zelfs een negatieve invloed op de prestaties van bedrijven in Nederland, zo blijkt uit het onderzoek van Pieter-Jan Bezemer. Vrijdag 18 maart verdedigt hij zijn proefschrift aan de Rotterdam School of Management.
Is dit een motie van wantrouwen voor het Angelsaksische model?
“In ieder geval is het een motie van wantrouwen ten opzichte van het te ver doorgeschoten model in Nederland. De focus leggen op aandeelhouderswaarde is niet verkeerd. `In the long run we´re all dead´, zei Keynes al, de korte termijn is dus wel degelijk belangrijk. Maar het is wel belangrijk de balans te bewaren, en mijn conclusie is dat de balans zoek is.”
Hoe komt dat?
“Twee grote groepen aandeelhouders, namelijk grote investeerders met een Angelsaksische achtergrond en grote financiële investeerders, hebben aan deze ontwikkeling bijgedragen. Bij die laatste groep horen niet alleen hedgefundsen en participatiemaatschappijen, maar ook banken. De groep financiële investeerders staat onder druk van de ontwikkelingen op de globale financiële markt, ze moeten daarin mee. Daarnaast wordt de Angelsaksische cultuur ze aangeleerd tijdens hun opleiding, al speelt dat een minder belangrijke rol.”
“Bedrijven wisten 15 jaar geleden zelf het beste wat goed was voor de aandeelhouders op de lange termijn”, zegt een commissaris in je promotie-onderzoek.
“Voor mijn onderzoek heb ik jaarverslagen onderzocht. In 1992 zag je dat de aandeelhouder ook moest worden geïnformeerd, nu is dat andersom: de aandeelhouder staat voorop. Dat is een enorme omslag. De uitspraak van deze commissaris illustreert dat in Nederland de macht is verschoven richting de aandeelhouders.”
En dat terwijl uit je onderzoek blijkt dat focus op aandeelwaarde juist negatieve gevolgen heeft voor de financiële prestaties.
“Dat is het paradoxale. De absolute focus op aandeelhouderswaarde werkt niet in Nederland, omdat het haaks staat op het Nederlandse model, dat draait om netwerken en het aangaan van relaties. Het is een clash van twee culturen, tenminste: tot op heden. Je kan het vergelijken met twee computersystemen die zijn gebouwd in een andere taal en op andere principes, die kunnen niet efficiënt met elkaar communiceren. Kijk ook naar de financiële crisis, die heeft laten zien dat focus op de korte termijn slecht uitpakt.”
Dit is dus een waarschuwing voor alle bedrijven die het Angelsaksische model aanhangen?
“Zo ver wil ik niet gaan. Als ze zich maar niet blindstaren op de aandeelhouders. Ze hebben nog steeds een positieve performance, alleen een minder positieve performance dan bedrijven die zich minder focussen op aandeelhouderswaarde. Dat komt omdat ze minder de nadruk leggen op personeel, vernieuwing en innovatie met andere bedrijven. Daar zouden ze meer op moeten inzetten.”
Wat vonden de mensen die je voor je onderzoek hebt gesproken van de uitkomsten?
“Ze herkenden de verschuiving naar focus op aandeelhouderswaarde, maar konden niet zoveel met de prestatieconsequenties die ik signaleer.”
