De ene sector gaat gebukt onder de crisis, in de andere zijn nauwelijks klappen te voelen. Hoe dit komt? De economen van ABN Amro namen 9 sectoren onder de loep. Hun analyse en verwachtingen voor 2012.
Na de crisis van 2008/2009 en de snel volgende recessie waar we nu in zitten, is duidelijk dat de klappen in elke branche weer andere sporen nalaten. Veel sectoren hebben drie moeilijke jaren achter de rug. Uitzondering is onder meer de industrie, die duidelijk profiteerde van de groeiende export. Maar de consument houdt nog steeds de hand op de knip en de woningmarkt stagneert volledig.
Wat dat voor onze economie betekent? Een overzicht per sector.
Agrarische sector
Mate van herstel sinds crisis 2009: hoog
Impact recessie: laag
Wisselende resultaten in de Nederlandse land- en tuinbouw in 2011. De melkveehouderij ging er op vooruit, de varkenshouderij stabiliseerde, terwijl in de tuinbouw en akkerbouw de resultaten daalden.
De agrarische sector profiteert sterk van de sterke financiële weerbaarheid van de verschillende branches, vooral in de grondgebonden sectoren is de financiële weerbaarheid groot. De verwachte impact van de recessie is beperkt, doordat de afzet van veel producten relatief ongevoelig is voor de ontwikkeling van de conjunctuur.
Sommige producten uit het luxere segment of met een hogere toegevoegde waarde zoals bloemen en planten en luxere vleessoorten ondervinden beperkt hinder van de recessie. Goedkopere producten kunnen juist van een recessie profiteren doordat de consument zijn bestedingspatroon aanpast.
Voedings- en genotmiddelenindustrie
Mate van herstel sinds crisis 2009: hoog
Impact recessie: gemiddeld
Na de teruggang in 2008 en 2009 heeft de omzet van de voedings- en genotmiddelenindustrie zich de afgelopen jaren krachtig hersteld.
De belangrijkste oorzaak van de stijgende omzet zit in het prijseffect. De prijzen van veel voedingsmiddelen zijn in 2010 en in het begin van 2011 sterk gestegen. Daarnaast heeft de export zich gunstig ontwikkeld. De export naar Oost-Europa, met name naar Rusland, is aanzienlijk toegenomen.
De financiële weerbaarheid van de bedrijven is in de afgelopen jaren aangetast doordat de hogere grondstofkosten slechts beperkt en vertraagd in de afzetprijzen kunnen worden doorberekend. Hierdoor staan de marges in de sector onder druk. Een nieuwe recessie heeft desondanks een beperkte impact op de sector, de afzet van veel producten is immers relatief conjunctuurongevoelig. Duurdere producten en producten uit het luxere segment zullen meer hinder van een recessie ondervinden.
Industrie
Mate van herstel sinds crisis 2009: hoog
Impact recessie: gemiddeld
De industrie laat een sterk omzetherstel zien, dit is echter met name gedreven door de (grondstof-) prijs. Het verkoopvolume is sinds het dieptepunt in 2009 maar met 60 procent hersteld en de groei van de afzetprijs heeft de groei van de grondstofprijzen niet kunnen bijbenen.
Ondanks efficiencymaatregelen ontwikkelde de winst zich in een trager tempo dan voor de crisis. Desondanks is de solvabiliteit hoog. Intussen is de faillissementsgraad van 1,00 procent in de periode 2006-2008 toegenomen tot gemiddeld 1,75 procent in de periode 2009-2011. Vanwege de lichte recessie daalt de afzet in 2012. Omdat het arbeidsaanbod zal toenemen, is er minder behoefte om werknemers te behouden. Niettemin zal de winstgroei verder onder druk komen. Positief is dat na de faillissementsgolf van de afgelopen drie jaar vooral de sterkere bedrijven zijn overgebleven. Uiteindelijk zal de faillissementsgraad dalen, maar wel boven het gemiddelde van de periode 2006-2008 uitkomen.
Bouw
Mate van herstel sinds crisis 2009: laag
Impact recessie: hoog
Ten opzichte van het dieptepunt van de crisis in de bouw in het eerste kwartaal van 2010 is de omzet in het derde kwartaal van 2011 met 11 procent gestegen. De omzet bevindt zich echter nog altijd 9 procent onder het niveau van de top in het eerste kwartaal van 2009.
De financiële weerbaarheid van de bouwsector is zeer laag. In 2011 ligt het aantal faillissementen circa 60 procent boven het niveau van 2008, terwijl de winstgevendheid tot nu toe nauwelijks of niet is toegenomen. In 2012 daalt de bouwproductie weer, door de krimpende economie. Doordat er weinig nieuwbouw plaatsvindt, richten bouwbedrijven zich op de renovatie- en onderhoudssector waardoor de concurrentie is toegenomen. Doordat er meer bedrijven zijn dan werk, staan de marges onder druk en zullen de bouwbedrijven verder moeten interen op de reserves. En het wordt nog somberder, een groot aantal bouwbedrijven bevindt zich na twee slechte en een mager jaar in een financieel moeilijke positie, waardoor het aantal faillissementen het komende jaar verder oploopt.
Retail
Mate van herstel sinds crisis 2009: laag
Impact recessie: hoog
De detailhandel is nog nauwelijks hersteld van de financiële crisis. De volumes blijven onder druk staan,doordat de consument de hand nog op de knip houdt. Door prijsstijging heeft de detailhandel een kleine omzetgroei gerealiseerd ten opzichte van het dieptepunt in 2009.
De omzetgroei is met name toe te schrijven aan supermarkten, de enige branche in de detailhandel die de crisis goed heeft doorstaan. De klappen vielen bij de dtaillisten in duurzame goederen, met dank aan de besparende consument. De beperkte omzetgroei en de margedruk maken de detailhandel tot een lastig speelveld. Dit is ook te zien aan de relatief hoge faillissementsgraad in de afgelopen 3 jaar. Met de verwachte economische krimp in 2012 zullen de volumes in de detailhandel verder onder druk komen te staan. Winkels in duurzame producten zullen hiervan meer last hebben dan supermarkten.
Autoretail
Mate van herstel sinds crisis 2009: gemiddeld
Impact recessie: gemiddeld
De verkoopvolumes in de autoretail bereikten in 2011 de hoogste piek van de afgelopen 10 jaar. De omzetontwikkeling bleef echter achter, omdat de gemiddelde verkoopprijs van nieuwe auto’s al een aantal jaren daalt.
Dit heeft ook weerslag op het rendement: de verkoop van kleinere auto’s leidt tot kleinere marges. Het aantal faillissementen in de branche piekte in 2009 naar 280; het dubbele van een gemiddeld jaar. Sinds 2007 is het aantal dealerbedrijven met 12 procent gedaald. Als gevolg liggen omzet en rendement per onderneming in de buurt bij die van voor de crisis. De economische krimp zal een gemiddelde impact hebben. De nieuwverkopen dalen naar verwachting 12 procent, maar door een stabilisering van de inkomsten uit aftersales zal de omzetdaling beperkt blijven tot circa 5 procent. Ook heeft de sanering van het aantal autobedrijven en de voortgaande schaalvergroting gezorgd voor een gezondere basis.
Horeca
Mate van herstel sinds crisis 2009: laag
Impact recessie: hoog
De financiële crisis heeft forse impact gehad op de horeca. Van 2008 tot en met 2010 daalde de omzet als
gevolg van krimpende volumes.
De consument verruilde door de crisis vaker een maaltijd buiten de deur voor een maaltijd thuis. Ook zakelijke gasten bezuinigden op hun uitgaven door minder zakenreizen en zakelijke diners. De enige branche in de horeca die zonder omzetverlies de crisis doorkwam is fastservice. Met vernieuwende concepten en een goede prijs-kwaliteitverhouding, wisten zij consumenten te behouden. Het jaar 2011 stond in het teken van omzetherstel, maar dit kwam voor sommige horecaondernemers te laat. De faillissementen zijn in 2011 op een hoger niveau dan in de afgelopen 4 jaar. Met de economische krimp die verwacht is voor 2012 staan de volumes en omzet weer onder druk. Mede als gevolg daarvan zal de faillissementsgraad hoog blijven.
Transport en Logistiek
Mate van herstel sinds crisis 2009: gemiddeld
Impact recessie: hoog
De sector Transport & Logistiek is voor de helft hersteld sinds de crisis toesloeg in 2008 en bevindt zich nu 7 procent onder pre-crisis niveau. De financiële weerbaarheid van de sector is nog zwak, maar heeft zich wel degelijk kunnen verbeteren.
De tarieven zijn gestegen en de volumes zijn toegenomen, terwijl ondernemers in sommige branches terughoudend zijn geweest met hun investeringen. Dit verschilt echter per branche. Zo heeft de zeevaartbranche geïnvesteerd in extra capaciteit, waardoor de tarieven verder onder druk zijn komen te staan, terwijl de lasten hoog bleven. Voor de sector als geheel geldt dat overcapaciteit een grotere rol gaat spelen, door het terugvallen van volumes in binnen- en buitenland. Tarieven zullen dus dalen. In combinatie met het hoge niveau van de brandstofprijzen geeft dit de financiële weerbaarheid in 2012 een klap.
Zakelijke dienstverlening
Mate van herstel sinds crisis 2009: gemiddeld
Impact recessie: hoog
De omzet van de dienstensector bereikte zijn top begin 2009. De bezuinigingen bij bedrijfsleven en overheid hebben afgelopen jaren voor veel vraaguitval gezorgd.
De impact hiervan was vooral groot bij uitzendbureaus, facilitaire dienstverleners en de onderzoeks- en adviesbranche, waar het aantal faillissementen sterk opliep. Na ruim een jaar van krimp (van gemiddeld 6 procent) herstelde het volume weer, maar dit ging uiterst moeizaam. In een poging de winstgevendheid op peil te houden saneerden veel dienstverleners hun werknemersbestand. Toch nam de winstgevendheid af. De meest actuele cijfers wijzen uit dat het niveau van de omzet nog steeds 3 procent beneden zijn top ligt. Bovendien neemt de omzet per bedrijf in vrijwel alle branches af en blijven de marges onder druk staan. Een zorgwekkende situatie, die in recessietijd zal aanhouden en waarvan de impact wederom groot zal zijn.
