Steeds vaker klinkt de roep om een versoepeling van het ontslagrecht. En meestal wordt dan gewezen naar de VS. Maar Amerika is allang niet meer ontslagland bij uitstek.
Het Nederlandse ontslagrecht is toe aan versoepeling, roepen sommigen. Meestal wordt dan gewezen naar Amerika. Alleen is Amerika in de greep van de angst voor het ontslaan, zoals eind april viel te lezen in het zakenblad BusinessWeek. Het verschil met Europa is dat in Amerika niet de vakbond maar de rechter het bedrijven moeilijk maakt. Dankzij een opeenvolging van verschillende antidiscriminatiewetten geniet inmiddels 84 procent van de Amerikaanse werknemers een beschermde status. Het gaat om minderheden (31 procent), vrouwen (46 procent) en veertigplussers (52 procent). Slechts een klein groepje kan zich bij ontslag niet beroepen op antidiscriminatiewetgeving: blanke mannen onder de veertig, goed voor 16 procent van de beroepsbevolking. En dan nog maken ze alleen kans als ze niet homoseksueel zijn, niet gehandicapt, geen klokkenluider, geen veteraan, niet in het buitenland zijn geboren en niet zijn opgeroepen voor jurydienst of in de ziektewet lopen.
En de druk op bedrijven neemt alleen maar toe. Het Amerikaanse hooggerechtshof besloot namelijk vorig jaar dat bedrijven niet alleen schuldig kunnen zijn aan onrechtmatige vergeldingsacties als het gaat om een ontslag of demotie. Ook het uitsluiten van vergaderingen of het verplaatsen van iemands kantoor kunnen zorgen voor juridische aansprakelijkheid.
Van ‘you’re fired’ naar ‘I’ll sue you’: de werkgever kan bij het minste of geringste voor de rechter verschijnen. En we weten allemaal: naar de rechter gaan is duur in Amerika. Het kost een bedrijf al gauw 100.000 dollar om zelfs een ongegronde rechtszaak uit de rechtszaal te houden, laat staan als het wel tot een zitting komt. In dat geval lopen de kosten al gauw op naar meer dan 300.000 dollar. Ontslaan is ‘tricky business’ in de VS.
Daarom kopen bedrijven steeds vaker slecht presterende en functionerende werknemers af, in plaats van ze ‘gewoon’ te ontslaan. Alleen de dreiging van een rechtzaak is vaak al voldoende om te schikken met de gekrenkte medewerker. Of, nog erger, ze laten slechte werknemers maar gewoon zitten. Allemaal goedkoper dan een rechtzaak. En dát gaat ten koste van gemotiveerde en goed presterende medewerkers. Niets demotiveert een organisatie namelijk meer dan het aanhouden van rotte appels. Het Nederlandse ontslagstelsel moet soepeler, maar is Amerika is allang geen voorbeeld meer om te volgen.
