1. Het juiste moment
Uw bedrijf groeit hard of zit juist even in een dip, u bent op zoek naar nieuwe ideeën of zoekt wat stabiliteit voor de toekomst. Er zijn allerlei redenen om op zoek te gaan naar een tweede man. Een sparring partner om nieuwe projecten mee op te zetten, iemand die straks de zaak over kan nemen als u ermee ophoudt, of juist iemand die met een frisse blik orde op zaken komt stellen als het even wat minder gaat. Het belangrijkste is dat u er zelf klaar voor bent. Wil u een deel van de beslissingen uit handen geven? Wil u een ongevraagd weerwoord horen? Bedenk wat de tweede man moet betekenen. Moet hij aanvullen op de punten waarin u zelf het zwakst bent, even de baas zijn als u buitenshuis bent, maar vervolgens ook weer een stapje terug kunnen doen? Of ziet u in hem uw toekomstige opvolger, die dezelfde karaktereigenschappen moet bezitten als uzelf? Hebt u de juiste man of vrouw gevonden, wees er dan zuinig op.
Zo ging het met financieel expert Frank Dorjee (45). Hij werd vorig jaar tweede man bij producent van telecomkabels Draka. Het bedrijf zat in de rode cijfers, er werd meer verkocht, maar door de stijgende prijs van koper raakte Draka in de problemen. De toenmalige topman, Garo Artinian, koos Dorjee nadat deze bij handelshuis Van der Moolen orde op zaken had weten te stellen. ‘Dat wil ik ook’, moet Artinian gedacht hebben. Dorjee was voorheen dertien jaar accountant geweest bij Draka en kende het bedrijf door en door. En niet onbelangrijk: het klikte tussen de topman en zijn nieuwe secondant. Bovendien wist Dorjee zijn belofte waar te maken. Samen met Artinian, die het bedrijf inmiddels weer heeft verlaten, haalde Dorjee Draka uit de lappenmand. Waar het bedrijf in 2004 nog een verlies leed van 9 miljoen euro, boekte het een jaar later een nettowinst van 4,4 miljoen euro.
2. De zoektocht
U bent helemaal klaar om de tweede man met open armen te ontvangen. Maar waar vindt u hem of haar? De zoektocht naar de geschikte persoon is geen gemakkelijke. Wilt u een insider of een outsider? Kijk eens rond binnen uw bedrijf, misschien is die tweede man allang in huis. Is er geen geschikte kandidaat binnen uw bedrijf of wilt u om een andere reden liever een outsider? Een expert, zoals een wervings- en selectiebureau, is zo ingeschakeld. U kunt het ook zelf doen, bijvoorbeeld door van uw netwerk gebruik te maken en kenbaar te maken dat u op zoek bent.
Soms helpt het geluk een handje mee. Ondernemer Jeroen van den Biggelaar (36) zocht voor de Nederlandse vestiging van Etix, een Amerikaans bureau voor online ticketverkoop, een tweede man, maar had nog niemand op het oog. Hij zocht iemand die sterk was in acquisitie en netwerken om Etix, dat onder meer online toegangskaarten verkoopt voor het Rembrandthuis, op een hoger plan te brengen. Op het treinstation kwam hij Jeroen Doensen (34) tegen, een oud-huisgenoot uit zijn studententijd in Maastricht. Doensen had een eigen onderneming, maar was niet tevreden. De twee wisselden visitekaartjes uit en binnen een paar weken zaten ze met elkaar rond de tafel. Het vertrouwen dat de twee als huisgenoten in elkaar hadden, bleek ook zakelijk te werken. Doensen werd drie jaar geleden tweede man bij Etix en is inmiddels mede-eigenaar.
3. In de familie
Waarom op zoek gaan naar een vreemde, terwijl de ideale tweede man in de familie zit? Broers die elkaar naadloos aanvullen, vader en zoon die dezelfde opvattingen hebben over management of moeder en dochter die op dezelfde manier het personeel weten te motiveren: hele bedrijven zijn groot geworden dankzij de onverbrekelijke familieband. Familie is vertrouwd, doorgaans betrouwbaar en goed in te schatten. Nadeel kan zijn dat iedere familiebijeenkomst over zaken gaat. Maar wie weet wat daar voor goeds uit voort kan komen. Kijk eens goed rond in de familie en misschien ziet u onvermoede talenten in zoon, dochter, neefje of nichtje.
Trudy Wildeboer (23), dochter van de Drentse slager Aaldert Wildeboer, had de modevakschool in Amsterdam gedaan en werkte bij Joop van den Ende in de productie. Haar vader kocht het failliete vleesbedrijf Brada in Leeuwarden, maar wilde de leiding niet overgeven aan een vreemde. Trudy’s broertje bleek te jong, daarom vroeg Wildeboer zijn dochter om te helpen. De eerste paar maanden wist ze haar werk bij Van den Ende nog te combineren met het vleesbedrijf, inmiddels is ze volledig verantwoordelijk voor de dagelijkse leiding van Friesland Vlees, zoals het bedrijf tegenwoordig heet. Ze ging van entertainment naar de vleesindustrie. Een onderneming met 110 medewerkers in een echte mannenwereld, maar dat is voor Trudy geen probleem. Vader Wildeboer is meer van de strategieën, terwijl zijn dochter leidinggevende kwaliteiten heeft. En voor alle juridische zaken vertrouwt Aaldert Wildeboer op zijn broer Henk.
4. De eeuwige tweede
Niet iedere tweede man is ook een goede eerste. Uit een wereldwijd onderzoek onder topmensen blijkt zelfs dat 54 procent helemaal geen ambitie heeft om ooit ‘eerste man’ te worden. Een tweede man kan vakinhoudelijk heel sterk zijn, bijvoorbeeld op het gebied van financiën of management, maar wil misschien niet naar buiten toe op de voorgrond treden. Bedenk wat u voor ogen hebt met de secondant: gaat hij u straks opvolgen, dan zoekt u waarschijnlijk iemand die zoveel mogelijk op u lijkt en niet bang is om in de schijnwerpers te staan. Wilt u juist een rechterhand die achter de schermen uw positie weet te versterken, kijk dan uit naar iemand die genoegen heeft met een tweede plaats en niet na verloop van tijd gefrustreerd raakt, omdat hij altijd in de schaduw staat. Soms moet een tweede man nu eenmaal gewoon een tweede blijven.
Frits Philips bijvoorbeeld was op zijn sterkst toen hij als tweede man fungeerde onder Frans Otten, de schoonzoon van Anton Philips. Frits was de plannenmaker, terwijl Frans de financiële discipline had om niet aan alle plannen die Philips uitdacht toe te geven. Toen Philips uiteindelijk in 1961 zelf aan het roer kwam, wist hij geen keuzes te maken en richtte zich op talloze producten, van gloeilampen, radio’s en tv’s tot medische systemen, defensieapparatuur, farmaceutische producten en computers. Hij kreeg nauwelijks kritiek, omdat hij zo’n vriendelijke man was. In de tien jaar dat Frits Philips het voor het zeggen had, steeg de omzet van het concern, maar halveerden de winstmarges.
5. Neem een team
Waarom kiezen voor één rechterhand als een team beter werkt? Teams kunnen het beste in mensen naar boven brengen. Kies een goede mix van mensen die u en elkaar aanvullen, die zorgen voor een frisse wind, goede ideeën en die elkaar weten te motiveren. Een team is stabieler dan één man of vrouw alleen. Mocht er een rotte appel tussenzitten dan kan die verwijderd worden zonder dat dit direct al te grote consequenties heeft. Denk wel goed na over de keus. Want voordat u het weet, wordt er alleen nog maar op elkaar gelet in plaats van op de onderneming. Ook houdt niet iedereen ervan om in teamverband te kunnen werken. Maar misschien is dat juist iets wat u altijd al graag gedaan hebt.
Ondernemer Esther Raats (36) was een teamplayer, maar vond zich na een management buy-out ineens aan de top van Bandridge Europe, leverancier van accessoires voor audio- en videoapparatuur. In het begin voelde ze zich honderd procent verantwoordelijk voor het welzijn van al haar medewerkers. Nadat ze een tijdje helemaal alleen aan het roer had gestaan, kwam ze tot inzicht. In een onderneming met 110 werknemers, een omzet van 30 miljoen euro en levering aan 23 landen bleek het niet gemakkelijk om alles in eigen hand te houden en iedere beslissing alleen te nemen. Daarom vormde Raats een directieteam, koos mensen uit die haar het beste aanvullen en werkt ze nu weer in teamverband. De input van anderen is haar veel waard. Het leverde haar onlang de titel Zakenvrouw van het Jaar op.
6. Als het niet klikt
Eindelijk is er die tweede man, gescreend en goedgekeurd, en staat hij te trappelen om te beginnen. Maar toch gaat er iets mis. Het klikt bij nader inzien niet of er ontstaat voortdurend wrevel. Misschien blijkt de kroonprins zelfs wel volledig onbetrouwbaar te zijn. Niets zo onvoorspelbaar als mensen. Een verkeerde tweede man uitkiezen kan de beste overkomen. Vervelend als het misloopt, maar bedenk wel dat er maar één de baas is. Wie er op zal moeten stappen, dát is dan wel duidelijk.
Zo werd Marike van Lier Lels als chief operating officer van de Schiphol Group aan de kant gezet na een hoog oplopend conflict met president-directeur Gerlach Cerfontaine. Van Lier Lels was in 2000 vol trots door Cerfontaine binnengehaald, maar vier jaar later bleek de relatie zodanig bekoeld dat de twee niet meer met elkaar konden samenwerken. Van Lier Lels (47) kon zich naar eigen zeggen niet vinden in de plannen van Cerfontaine voor de privatisering en beursgang van Schiphol en in zijn buitenlandse expansiebeleid. Volgens de commissarissen van Schiphol zou ook KLM het vertrouwen in haar hebben opgezegd wegens problemen met onder meer de bagage-afhandeling en moest zij daarom weg. Hoe dan ook, Van Lier Lels moest het veld ruimen, nog geen twee maanden nadat zij verkozen was tot machtigste vrouw in het Nederlandse bedrijfsleven.
