Je hebt het graag leuk op je werk. Je maakt grapjes, gaat met collega’s borrelen en legt af en toe een hand op een schouder. Met alle rechtszaken in het nieuws twijfel je: moet ik me nu gaan inhouden? Mag ik nog mezelf zijn of word ik dan beschuldigd van grensoverschrijdend gedrag?
Zoiets kan grote gevolgen hebben. We zien in de media dat mensen met een daarvoor smetteloze reputatie veel kwijtraken. Hun baan, inkomsten en soms zelfs relatie en gezin. Er wordt gezegd dat iemand ‘nergens meer aan de bak kan’. Iedereen haast zich om de handen van iemand af te trekken en opeens is alles wat iemand gedaan heeft niet meer oké.
Het is een afschrikwekkend beeld waar je niet aan moet denken dat het je overkomt.
Reality check
Is de angst om beschuldigd te worden en daarmee alles kwijt te raken terecht? Ja en nee. Het klopt dat er meer meldingen zijn dan een aantal jaar geleden. Deze leiden er echter niet allemaal toe dat mensen ontslagen worden en alles kwijtraken.
De zaken van grensoverschrijdend gedrag die we lezen in de media, zijn de meest extreme. Dit zijn zaken waarbij slachtoffers vaak jarenlang niet gehoord zijn door de organisatie voordat ze besluiten om in de media hun verhaal te doen.
Daarnaast gaat het vooral om bekende Nederlanders, waardoor er veel meer aandacht is voor hun zaak. Sommigen kiezen ervoor om zelf media-aandacht op te zoeken om hun kant van het verhaal te kunnen vertellen. Dit leidt tot nog meer analyses, opiniestukken en gesprekken bij het koffiezetapparaat.
Lees ook: Kunnen we stoppen met tweede kansen voor mensen als Marc, Mart en Matthijs?
Waarschijnlijk ben jij geen bekende Nederlander en is er bij jou op het werk niet sprake van jarenlange problemen waar niet naar wordt geluisterd. Naar de media stappen is de twaalfde en laatste stap op de escalatieladder over ongewenst gedrag. Daarvoor zijn er nog stappen als in gesprek gaan, overleg met een leidinggevende, bemiddeling, mediation en een klacht indienen.
Het is in het belang van zowel degene die iets meldt, een beschuldigde en de organisatie om dit zoveel mogelijk intern op te lossen. Jouw werkgever kan je niet zomaar ontslaan om een misplaatste grap of een hand op een schouder. Er is dus een zeer kleine kans dat jouw hele leven op de kop zal staan om een beschuldiging.
Hulp bij beschuldiging
Iedereen die beschuldigd wordt, heeft ook recht op hulp. Je mag bijvoorbeeld ook gebruikmaken van een vertrouwenspersoon. Deze vertrouwenspersoon doet geen onderzoek en vertelt niets door; alleen als je iets vertelt dat in strijd is met de wet moet de vertrouwenspersoon aangifte doen.
Daarnaast kun je voor advies terecht bij het juridisch loket, de arbodienst of jouw vakbond. Voor mentale ondersteuning kun je bijvoorbeeld terecht bij de praktijkondersteuner GGZ of anoniem bellen met Mind Korrelatie of de Luisterlijn.
Lees ook: 4 tips hoe je de rol van de vertrouwenspersoon kunt versterken
Goede communicatie voorkomt veel
Moet ik me nu dan totaal anders gaan gedragen? Moet ik altijd de deur openlaten als ik alleen met iemand van het andere geslacht vergader? Zal ik maar stoppen met humor?
Het moeilijke is dat wat de ene collega prima vindt, voor de ander over een grens gaat. In het ideale geval geeft jouw collega dat meteen bij jou aan en kunnen jullie na een kort gesprek weer door. Het wordt moeilijker als iemand tegen jou niet durft te zeggen wat er is, maar liever naar een leidinggevende of vertrouwenspersoon gaat. Een aantal tips om dat te voorkomen:
- Check jouw aannames. Als iemand niets zegt, wil dat niet altijd zeggen dat ze het oké vinden. Met open vragen kom je meer te weten: ‘Hoe is dat voor jou?’
- Wees je bewust van eventuele macht. Als iemand jou ziet als machtiger dan zichzelf, heb je een grotere kans dat ze niet duidelijk ‘nee’ zeggen. Het is dan aan jou om hier extra alert op te zijn. Wees dan voorzichtiger met bijvoorbeeld grappen en aanraking.
- Neem niet de regie van iemand over, maar laat deze bij de persoon zelf. Als je ziet dat iemand het moeilijk heeft, kun je vragen: ‘wat heb je nodig?’. Zo laat je de persoon het zelf verzinnen en overdonder je deze niet per ongeluk met allemaal daadkrachtige oplossingen.
- Nodig uit tot feedback. Vraag regelmatig naar hoe anderen het vinden om met je samen te werken en vraag ze wat er nog beter kan. Dat werkt natuurlijk alleen als je dan ook luistert en iets aanpast.
- Blijf bewust op de bedrijfsborrel. Alcohol vergroot het risico op (seksuele) grensoverschrijding. Je hoeft niet helemaal nuchter te blijven, maar weet dat jouw inschattingsvermogen er niet beter op wordt.
Waar ligt de grens?
Kun je me niet gewoon een lijst geven van wat nog wel en niet mag? Helaas is het antwoord: die lijst bestaat niet. In de Arbowet staan wél vier vormen van gedrag die we grensoverschrijdend noemen: agressie, pesten, discriminatie en seksuele intimidatie.
Agressie gaat over gedrag bedoeld om iemand angst in te boezemen. Denk aan schelden, dreigen, met deuren slaan, pennen gooien of iemand fysiek aanvallen. Bij pesten wordt een persoon stelselmatig uitgesloten, belachelijk gemaakt of gedwongen om vervelend werk uit te voeren. Discriminatie is iemand anders behandelen op basis van geloof, huidskleur, seksuele voorkeur, handicap of geslacht. Seksuele intimidatie zijn romantische of seksuele opmerkingen of aanrakingen die niet gewenst zijn.
Lees ook: Ethische codes helpen niet tegen ongewenst gedrag op de werkvloer: ‘Egoïsten zoeken de grens op’
Daar houdt ‘grensoverschrijdend gedrag’ nog niet op. In de gedragscode beschrijft jouw werkgever nog hoe deze wil dat jij en jouw collega’s je gedragen. Meestal in de positieve zin, zoals ‘praten met elkaar in plaats van over elkaar’. Er staan ook zaken in die niet mogen. Vaak blijft dat abstract, maar sommige organisaties maken het heel concreet. Bijvoorbeeld bij een installatiebedrijf waar er staat dat ‘bijnamen vanaf 2018 niet meer gebruikt mogen worden’ of een overheidsorganisatie waar relaties gemeld moeten worden.
Toch is zelfs dat niet helemaal waterdicht: wanneer is iets een relatie? Wanneer een bijnaam? Uiteindelijk blijft goed afstemmen de beste manier om niet over grenzen te gaan en niet beschuldigd te worden.
Waar ligt de grens? Praktisch handboek om grensoverschrijdend gedrag te voorkomen is geschreven door Evita Lammes. Het boek is te bestellen bij onder meer managementboek.nl.
