Jaap Korteweg richtte de Vegetarische Slager in 2007 op. ‘Eigenlijk had ik toen ook al het idee voor een bedrijf dat melk uit gras moest gaan maken. Maar we besloten eerst met vleesvervangers te beginnen, die echt naar vlees zouden smaken. Dat leek ons meer kansrijk’, blikt hij terug.
Eind 2018 werd de Vegetarische Slager – toen een organisatie met 90 medewerkers en 4000 verkooppunten in 19 landen – verkocht. Hoeveel Unilever ervoor betaald heeft is niet bekend, maar vriend en vijand gaat ervan uit dat de aandeelhouders goed geboerd hebben.
Niet dat dat voor Korteweg, die trouwens nog altijd een biologische boerderij heeft, een drijfveer is. ‘Ik zie dingen die veel beter kunnen en kan het dan niet laten om ermee aan de slag te gaan. Ik wil het op zijn minst gaan proberen. Anderen hebben daar blijkbaar minder last van.’
Waarom ben jij juist degene die zijn nek uitsteekt?
‘Ik ben een pionier. Ik vind het gewoon leuk om iets nieuws op te zetten. Totdat het levensvatbaar is, dan draag ik het over. Ik ben zelf geen manager, een organisatie met personeel runnen, is niet per se mijn hobby’.
‘Ik heb voor de Vegetarische Slager ook al projecten opgezet in de biologische landbouw, duurzame energie en natuurontwikkeling. Dat lukte een aantal keren. Wat dat betreft had ik een rustig leven kunnen gaan leiden. Met de oprichting van De Vegetarische Slager heb alles weer op het spel gezet hahaha.’
Ik gaf ons bij de Vegetarische slager maar 10 procent kans van slagen
‘Ik gaf ons eigenlijk maar 10 procent kans van slagen. Inhoudelijk heb ik er ook geen verstand van, van vleesvervangers. Maar mensen waren zo enthousiast over het idee, dat ze zichzelf spontaan aanmeldden om voor ons te werken. Overigens gold dat niet voor investeerders. Die stonden niet bepaald in de rij.’
10 procent kans, dat is wel heel weinig…
‘Zeker. Misschien kan ik beter zeggen dat ik 100 procent van overtuigd was dat smakelijk plantaardig vlees de wereld zou veranderen. Maar dat het míj zou lukken om daar succes mee te boeken, daar ging ik niet vanuit. Wat dat betreft beschouw ik mezelf als een geluksvogel.’
‘Bij Those Vegan Cowboys, het bedrijf dat ik samen met Niko Koffeman na de verkoop aan Unilever opgezet heb, gaf ik ons aan het begin maar 1 procent kans. Want melk uit gras maken, zonder dat daar een koe aan te pas komt, is bijzonder ingewikkeld.’
‘Inmiddels zijn we er bijna twee jaar mee bezig en geef ik het 5 procent kans. Met name het laatste halfjaar worden de stappen die we zetten zichtbaar groter. We zijn vol goede moed.’
In de serie Hemelbestormers gaat MT/Sprout in gesprek met ondernemers, visionairs en leiders die gaan voor radicaal anders en huidige systemen op de schop nemen. Wat drijft ze? Waar begin je? Wat zijn de valkuilen? En wat kun je van ze leren?
Je loofde een beloning uit voor degene die de schimmel weet te vinden die uw idee mogelijk maakt. Heeft u al een winnaar?
‘Nee, de winnende schimmel is er nog niet. Die beloning van 2,5 miljoen staat er nog steeds. In ons laboratorium in Gent zijn we natuurlijk gewoon doorgegaan met zoeken. Ik heb onszelf hiervoor zeven jaar gegeven. Intussen zijn we een merk aan het bouwen, vooruitlopend op wat er straks gaat komen.’
‘We hebben een plantaardig Boursin-achtig kaasje ontwikkeld, samen met kaasfabrikant Westland, bekend van Old Amsterdam. Het heet Wild WestLand en ligt inmiddels bij Albert Heijn, Jumbo, Plus en Coop in de schappen. Volgend jaar komen er meer winkels bij. En nog meer kaasjes en smaken.’
Leuk natuurlijk, maar melk uit gras laat nog op zich wachten. Houd je er rekening mee dat het niet lukt?
‘Zeker! Maar ik heb iedere week overleg met de mensen in Gent. Dat zijn echte wetenschappers, geen mooipraters. Die gaan hiervoor en we zetten stappen. Je merkt nu echt dat ze aan het bouwen zijn.’
Investeerders die mee willen doen, heb ik tot nu toe afgewimpeld
‘Wekelijks melden zich investeerders die mee willen doen. Die heb ik tot nu toe afgewimpeld. Een strategische partner zou op termijn interessant kunnen zijn. Met Westland Kaas hebben we nu sinds een jaar een joint venture, maar die staat los van ons lab. We hebben het gevoel dat we samen meer kunnen bereiken.’
Het is nogal een ambitie, het systeem overhoopgooien. Heb je nooit het idee dat je te ver op de troepen vooruitloopt?
‘Nee. Ik heb wat dat betreft ook nog nooit een vervelende ervaring gehad. Ook niet met collega-boeren, slagers of melkboeren bijvoorbeeld, terwijl ik het systeem waarin ze werken ter discussie stel. Ik ben natuurlijk zelf boer. Ik run een biologisch akkerbouwbedrijf van 140 hectare. Dat doe ik samen met mijn buurman en mijn neef. Ik ben de negende generatie die boert in mijn familie. Ze kunnen mij niet wegzetten als iemand uit de Randstad die maar wat roept.’
‘Op het internet zijn er wel mensen die erg boos zijn, hoor ik wel eens. Die zijn altijd anoniem, dus dat raakt me niet zo. Ik hou dat ook niet bij. In de echte wereld kom ik die schreeuwers eigenlijk nooit tegen.’
Gewoon positief blijven denken, dan komt het goed?
‘Nee, daar geloof ik helemaal niet in. Mensen met goede bedoelingen die maar blijven volhouden dat het goed komt, als je maar positief genoeg denkt, daar heb ik mee te doen. Ik ben gewoon realistisch. De meest vernieuwingen sneuvelen onderweg, ook al denk je nog zo positief.’
Als je het niet probeert, faal je sowieso
‘Als ik er in termen van risico-inschatting in was gestapt, was ik nooit aan Those Vegan Cowboys begonnen. Mijn overtuiging is: Als je het niet probeert, faal je sowieso. Zet je in voor dat waarin je gelooft. Meer dan dat kun je niet doen.’
‘Ik ben eigenlijk nooit uitgegaan van succes. Ik zeg vaak tegen andere ondernemers: “Ga ervan uit dat het mislukt. Dat ontlast je enorm. En als je het dan toch wil, dan zit je goed. Dan kun je niet meer falen.’
Je hebt met je vorige projecten geld verdiend. Praat dat dan niet makkelijk?
‘Zou kunnen. Maar het blijft makkelijker om risico’s te nemen met het geld van anderen dan dat van jezelf.’
Hoe vind je goede mensen, als je, zoals je zegt, er zelf inhoudelijk geen verstand van hebt?
‘Dat gaat vaak via via. Ik ben geen traditionele netwerker. Ik ga zelden naar recepties of feesten en partijen. Ik heb een conceptueel idee en daar ga ik vervolgens heel gericht met mensen over praten. Die raken soms enthousiast en dan komt er een sneeuwbal op gang. Dan komen geschikte mensen vanzelf naar je toe.’
Andere ondernemers zeggen: ‘Dat verhaal van jou vertelt zo lekker’
‘Ondernemers hebben wel eens tegen me gezegd: “Dat verhaal van jou vertelt zo lekker”. Iedereen zag het voor zich toen ik 15 jaar geleden tijdens een brainstorm met studenten in Wageningen vertelde over een roestvrijstalen vleesmachine waar aan de ene kant bonen en granen ingingen en aan de andere kant plantaardige kip uitkwam.’
‘Ik weet nog dat ik mijn gelikte presentatie kwijt was. Daarom maakte ik de avond ervoor tekeningetjes voor die studenten. Ook van een roestvrij stalen koe waar aan de ene kant gras ingaat en waar aan de andere kant melk uitkwam. Die twee plaatjes gebruik ik nog steeds als ik vertel wat ik wil bereiken.’
- Ga het op zijn minst proberen.
- Ga ervan uit dat het waarschijnlijk mislukt.
- Zorg voor een aansprekend verhaal.
- Ga er gericht met mensen over praten.
- Bepaal van tevoren hoeveel tijd je ervoor uittrekt.
Je bent een conceptueel denker. Zit er alweer een nieuw project in je hoofd?
‘Ach ja, ik ben met van alles bezig. Ik ben betrokken bij een biologisch dynamische boer die veganistische groenten op de markt brengt. Dat zijn dus groenten die geteeld worden zonder dat daar dierlijke mest aan te pas komt. No shits-groenten. Die boer dreigt nu zijn BD-keurmerk kwijt te raken. Over dynamisch gesproken. Rudolf Steiner zou zich omdraaien in zijn graf.’
Dat we in de landbouw dierlijke mest nodig hebben is een gigantische misvatting
‘Zeker in de biologische landbouw gaan veel boeren ervan uit dat ze dierlijke mest nodig hebben voor op hun akkers. Dat is een gigantische misvatting. Door met dierlijke mest te werken, zorg je ervoor dat het mineralentekort op de wereld alleen maar groter wordt. De mineralen in de voeding die wij als mens eten belanden nu in het riool en gaan zo verloren.’
‘We moeten de mineralen die wij mensen uitscheiden weer terugwinnen. Uit het riool halen dus. De eerste stappen om dat te gaan doen worden inmiddels gezet. Het is op termijn simpelweg nodig. Het is ook de enige manier om deze essentiële kringloop te sluiten.
En verder?
‘Ik ben in Brabant betrokken bij het Van Gogh Nationaal Park. Daar zijn we aan het kijken of we een gebied van 1000 hectare compleet zelfvoorzienend kunnen maken. Er gaan zo’n 6000 mensen wonen, die binnen dat gebied zelf hun eigen energie en eten kunnen regelen.’
‘Er komt natuurlijk geen hek omheen. Maar als deze mensen alleen plantaardig eten, en je hebt in dat gebied 250 hectare biologische landbouw en 5 hectare kassen plus wat verticale landbouw, dan ben je zelfvoorzienend. En dan is er ook nog 30 procent natuur.’
‘Ik zou het prachtig vinden als het er komt. In Brabant, met veel mensen een ook de meest veedichte provincie ter wereld. Als je dáár kunt laten zien dat het kan, dan geeft dat moed, hoop en inspiratie voor de toekomst.’
