Het is een spectaculair besluit van een januarimaand waarin investeerders nou niet bepaald strooiden met geld: 49 miljoen euro aan verse funding haalde Fairphone op, bij een groep impactinvesteerders van naam. Staatsfonds Invest-NL stapt in voor 20 miljoen. Het ABN Amro Sustainable Impact Fund doet mee, en ook bestaande aandeelhouders als Doen Participaties en PDENH (Participatiefonds Duurzame Economie Noord-Holland) lappen bij.
Crowdfunders Fairphone beloond
Een flinke zak geld, maar aan die nieuwe geldronde hebben ceo Eva Gouwens en haar team dan ook langer dan een jaar gewerkt, vertelt ze. ‘Best lang ja, maar het was ook een taaie tijd, met de oorlog in Oekraïne en investeerders die over het algemeen voorzichtiger werden.’
En voor de goede orde: meer dan de helft is beschikbaar voor nieuwe investeringen, maar een deel van het geld wordt gebruikt om leningen af te lossen en aandeelhouders (deels) uit te kopen.
Dat is op zich al goed nieuws: de crowdfunders die in 2018 samen 2,5 miljoen euro in Gouwens’ bedrijf staken, kunnen straks kiezen of ze hun geld – met rendement – terugvragen of aan boord blijven. ‘Daar ben ik toch best trots op, dat we aandeelhouders kunnen laten zien dat niet alleen traditioneel investeren loont, en dat we ze kunnen belonen voor jaren support in een soms toch best taaie geschiedenis.’
Lees meer: Unicum voor Fairphone: crowdfunding uit 2018 levert 75% rendement op voor investeerders
Eerlijk goud en leefbaar loon
Wat die geschiedenis betreft: Fairphone begon in 2010 als beweging die aandacht vroeg voor de misstanden in de elektronica-industrie, waar milieuvervuiling en slechte arbeidsomstandigheden een groot probleem zijn. Om zelf een voorbeeld te stellen, kwam daaruit in 2013 een bedrijf met een eigen, duurzame en eerlijke smartphone voort.
De klus om een smartphone duurzamer te maken bleek al even ingewikkeld als het product in behoorlijke aantallen over de toonbank te krijgen. Maar toch werden steeds meer onderdelen van de Fairphone vervangen door ‘eerlijker’ goud, wolfraam en kobalt. De recycling werd aangepakt, net als kinderarbeid en de leefbare lonen voor werknemers in Azië.
‘Daar hebben we campagne voor gevoerd. Ik heb een brief gestuurd aan alle ceo’s van de grote smartphonemakers, inclusief whitepaper: zo zorg je voor een leefbaar loon. Het kost je 2 dollar per telefoon. Ik heb maar één reactie gehad’, zegt Gouwens. ‘Nee, niet van een grote naam. Nou ja, dat is er in elk geval een.’
Fairphone stap voor stap eerlijker
Gouwens kwam in 2017 over van Tony’s Chocolonely om Fairphone te komen leiden. Ze heeft als doel dat dit jaar 70 procent van de ‘focusmaterialen’ waaruit de Fairphone 4 bestaat van eerlijke herkomst zal zijn. Dat getal staat dan voor het gewicht van het goud, tin, kobalt en ook plastic dat in de telefoon zit.
‘Stap voor stap maken we een product dat eerlijker is. Maar daaraan gaat telkens wel een uitgebreid project vooraf, waarin we toeleveranciers moeten overtuigen dat ze anders moeten inkopen en hoe ze anders kunnen produceren. We moeten mensen daarop trainen, programma’s starten om kinderen naar school te krijgen. Het is een kwestie van lange adem, maar dan staat het ook.’
Wat ook een kwestie van lange adem blijkt, is de groei van het duurzame smarpthonemerk. In 2022 verkocht Fairphone 120.000 toestellen, fors meer dan de 88.000 stuks die in coronajaar 2021 werden afgezet. ‘We zijn goed gegroeid, en minstens zo belangrijk is de waardering van onze gebruikers: die is 4,7 op een schaal van 5. Ze zijn echt happy met ons product.’
Industrie veranderen
Oké, maar in de miljardenmarkt van de smartphones is 120.000 stuks een onzichtbaar vliegenpoepje. In zijn hele bestaan heeft Fairphone nu tegen de 500.000 toestellen verkocht. Een beetje flauw misschien, maar het afgelopen kwartaal verkocht Apple 750.000 iPhones per dag.
Maar daar heeft Gouwens haar favoriete quote voor paraat, van Bodyshop-oprichter Anita Roddick: If you think you’re too small to have an impact, try going to bed with a mosquito in the room.
‘Natuurlijk moeten we echt opschalen om zichtbaar te zijn, om te bewijzen dat je kunt groeien en winst maken, zoals wij doen sinds 2020, met onze aanpak. Maar ons doel is niet schaal op zich, maar de industrie veranderen.’
Focus op Europa
Gouwens wil wel zo snel mogelijk toe naar 500.000 Fairphones per jaar. ‘We moeten echt hard doorgroeien nu om te laten zien dat dit op schaal kan, dat we met de grote jongens meespelen en bij T-Mobile en Vodafone liggen.’
Intussen heeft de kleinste smartphonefabrikant ter wereld wel degelijk veel aandacht gekregen voor zijn missie en product: Forbes, Fast Company Wired, Time: alle Amerikaanse media kennen de dappere Nederlanders. En dat terwijl ze zelf de Fairphone niet eens kunnen aanschaffen in de VS.
Lees ook: Hoe Joost de Kluijver met Closing the Loop goud uit mobieltjes haalt
‘Een bewuste keuze, al worden we er wel telkens naar gevraagd. We zien nog ruim voldoende potentie in Europa, waar behalve Duitsland, Frankrijk en Nederland ook Scandinavië en Engeland het goed doen. We zijn nu eenmaal bescheiden in omvang en moeten ons focussen op de dingen die we voor elkaar willen krijgen.’
Gouwens is wel onlangs gestart met de verkoop buiten Europa, en wel in Taiwan. ‘Daar hebben we ons eigen team, doen we de ontwikkeling en zitten ook veel partners, het voelt dus een beetje als tweede thuisland. En de gelegenheid deed zich voor doordat een distributeur zich aanbood.’
Fairphone streeft systeemverandering na
Omdat Fairphone op een missie is om een systeemverandering in zijn branche gedaan te krijgen, gaat het verse kapitaal dus niet naar het oppompen van de volumes middels dikke marketingbudgetten of genoegen nemen met negatieve marges. Het groeikapitaal wordt wel ingezet om het merk en zijn missie meer onder de aandacht te brengen.
‘Wat ons anders maakt dan de rest: we willen de industrie veranderen door te laten zien wat er misgaat en hoe het anders kan. Daar communiceren we over.’
Maar de volgende stappen om de telefoon duurzamer te krijgen vergen ook geld. ‘We investeren in onze bedrijfsvoering, in oplossingen waarmee we laten zien dat het kan: ethische keuzes maken en daar commercieel succes mee hebben.’
Wat vindt de analist van Fairphone?
Heeft de investering van 49 miljoen euro in Fairphone zin of is het een druppel op een gloeiende plaat? Dat vroegen we aan Ed Achterberg, analist van onderzoeksbureau Telecompaper. ‘Als Fairphone met de lage aantallen die het doet zwarte cijfers schrijft, heeft het volgens mij een prima positionering’, stelt hij. ‘Als je je niche kent, dan kan dit bedrijfsmodel best winstgevend zijn.’
‘Er zijn best kopers te vinden die vallen voor het duurzaamheidsverhaal. Die weten dat een footprint van nul zijn prijs heeft. Maar het marktaandeel van het merk zal niet boven de 1 procent komen. In Nederland niet, al zeker niet wereldwijd.’
Geloofwaardigheid
‘De investeerders die instappen helpen ook bij de geloofwaardigheid van het product. Het zou best eens kunnen gebeuren dat een telecomreus Fairphone overneemt. Regelgeving dwingt bedrijven immers te verduurzamen, niet alleen zelf maar ook in de hele keten. Daar heeft Fairphone echt een voorbeeldfunctie. Met een drive die nog meer omarmd kan worden door grotere bedrijven als ze Fairphone onderdeel maken van hun keten.’
‘Maar Apple, Samsung en de andere giganten hebben OOK hele andere belangen. Dus de verduurzaming van de industrie zal altijd de weg van geleidelijkheid volgen.’
Impact door langer gebruik
Het bewijs moet komen uit het product zelf en hoe het wordt gemaakt, maar ook uit de manier waarop het wordt gebruikt. ‘De grootste milieu-impact maak je door je toestel langer te gebruiken. Daar gaan we onze klanten nog meer in stimuleren. De Fairphone 4 is modulair, zodat je hem makkelijk kunt upgraden en repareren. We hebben een garantieperiode van 5 jaar en houden onderdelen op voorraad.’
De Fairphone 4 werd gelanceerd in 2021 en kost een stevige 579 euro, maar kan wel 5 jaar mee. ‘We mikken op 5 jaar gebruik, waarbij je tussentijds de software maar ook de hardware kunt upgraden. Het is belangrijk om bezitters erin te bevestigen dat ze de juiste keuze hebben gemaakt.’
‘Bijvoorbeeld door te wijzen op de impact die ze maken. Sommige mensen maken er een sport van zo lang mogelijk te doen met hun toestel. Maar er moet ook weer niet te veel tijd zitten tussen opvolgende modellen. Het is een enorme stretch om 10 jaar lang in softwareondersteuning en onderdelen te blijven voorzien.’
Grotere stappen van grote merken
Misschien is dat wel het moeilijkste deel van de boodschap voor zowel consumenten als fabrikanten: als iedereen langer doet met een product, gaan de verkopen fors omlaag. Merkt Gouwens echt dat ze grote partijen meekrijgt in de systeemverandering die ze aanjaagt?
‘Als je het vergelijkt met 10 jaar geleden staan duurzaamheid en eerlijke productie wel veel nadrukkelijker op de agenda. De EU legt de lat inmiddels ook hoger voor batterijen, ecodesign, en wij worden regelmatig geconsulteerd over wat haalbaar is als nieuwe norm voor fabrikanten. Maar de grote merken zijn de regisseur van enorme ketens. Die mogen echt wel grotere stappen zetten wat mij betreft, zeker wat betreft eerlijke productie.’
