Van Mierlo interviewde tientallen Nederlandse leiders en managers voor haar boek ‘Gelijkspel wint’ dat op 1 maart uitkomt. Ze wilde weten hoe het komt dat zo weinig vrouwen de top bereiken. ‘Het project is een beetje uit de hand gelopen’, zegt ze lachend. ‘Ik wilde eerst alleen een aantal topvrouwen over hun ervaringen horen. Maar die raadden weer anderen aan en die verwezen weer door naar mannen die zich juist hard maken voor meer vrouwen in de boardroom. Ik raakte gegrepen door al die mooie en soms pijnlijke verhalen.’
Rode draad in wat ze hoorde: iedereen is ervan overtuigd dat bedrijven en organisaties er alleen maar beter van worden als ook vrouwen meebesturen. Teams waarin mannen èn vrouwen zitten doen het stukken beter qua besluitvorming, hun omzet ligt 15 tot 20 procent hoger, medewerkers zijn veel loyaler en het ziekteverzuim gaat omlaag.
Win-win, zou je denken. Maar zo simpel is het in de praktijk niet. Van Mierlo: ‘Het begint al bij de sollicitatieprocedure. Staan er in een vacaturetekst tien bulletpoints met competenties die je moet beheersen, dan denkt een man, als-ie er aan twee kan voldoen, dat is een baan voor mij. Vrouwen haken af als ze denken dat ze twee op de tien niet waar kunnen maken.’
Op zoek naar de klik
Worden vrouwen uitgenodigd voor een kennismakingsgesprek, dan blijken onbewuste vooroordelen een grote rol te spelen. ‘Mensen gaan in sollicitatierondes nog vaak op zoek naar de klik. Je zoekt iemand die op je lijkt, of in ieder geval op mensen in het team waar het om draait. Veel mannen, ook op topniveau, zoeken zonder dat ze zich dat realiseren diep in hun brein naar one of the guys. Het zou enorm schelen als je van tevoren bepaalt welke kwaliteiten een kandidaat in huis moet hebben. Om te voorkomen dat iemand aan het eind van de rit alles ter zijde schuift en zegt: ‘laten we voor die gaan, dat was een goeie vent’.’
‘Stop fixing the women. Fix the system’
Ook pleit Van Mierlo ervoor om geen sollicitatieprocedure op te starten, zolang er geen vrouwen op de shortlist staan. ‘Als je ze niet kunt vinden, moet je langer zoeken’, zegt ze, ‘Ze zijn er namelijk echt’. Haar advies: stel de sollicitatiecommissie zo divers mogelijk samen. Des te meer kans heb je dat je ook verrassende kandidaten vindt. ‘Dat kan inderdaad tot gevolg hebben dat je er langer over doet om je droomkandidaat te vinden’, geeft ze toe. ‘Maar de voordelen wegen daar ruimschoots tegen op.’
Vrouwenquotum
Is een vrouw eenmaal door de sollicitatiehoepel heen, dan nog kunnen ingesleten patronen het leven van vrouwelijke leiders moeilijk maken. Van Mierlo: ‘Als een vrouw aan de top een fout maakt, wordt dat vaak breed uitgemeten. Logisch misschien, want ze valt op. Mannen bluffen zich vaker door zo’n situatie heen. Maar in essentie draait het niet om wel of niet kunnen bluffen. Stop fixing the women. Fix the system. Daar hebben zowel mannen als vrouwen wat aan.’
Gelukkig zijn steeds meer bedrijven zich hiervan bewust. Bovendien worden ze er ook toe gedwongen. De Tweede Kamer heeft begin februari besloten tot een vrouwenquotum voor Raden van Commissarissen van beursgenoteerde bedrijven. Ook komen er verplichte streefcijfers voor vrouwen in de top en de subtop in de rest van ondernemend Nederland. Organisaties zullen dus actief aan de bak moeten om goede vrouwen te vinden, te benoemen en te behouden. Aan vrouwen de taak om de kansen die nu ontstaan te grijpen.
‘Dat betekent je vinger opsteken, als je nu als vrouw ambities hebt, zegt Van Mierlo. ‘Vrouwen zouden elkaar wat dat betreft ook wel meer kunnen steunen. Tip een vrouw over een leuke functie die in jouw bedrijf vrijkomt, post een mooie carrièrestap op LinkedIn, zet er een duim bij ter support. Dat geldt ook voor mannen. Die zouden vaker een vrouw kunnen aanmoedigen om er voor te gaan.’
Feminien
Gelukkig zijn er steeds meer mannen te vinden die zich hard maken voor een breed samengestelde top. Changemakers noemt Van Mierlo hen. Beroepscommissaris Ferry Houterman, die ze sprak voor haar boek, is er één van. Hij dwong bij verschillende bedrijven af dat er voor een vrouw werd gekozen. ‘Of neem Constantijn van Oranje. Als hij wordt gevraagd voor een paneldiscussie waar alleen mannen in zitten, komt hij gewoon niet’, zegt ze. ‘Dat signaal zouden meer mannen kunnen afgeven.’
Van Mierlo is ervan overtuigd dat dit de komende tijd snel alleen nog maar toeneemt. ‘Over vijf jaar bestaat 75 procent van de workforce uit millennials. Een deel van hen zal zelf manager zijn, we praten hier over de managers van de toekomst. Die vinden de werk-privé-balans heel belangrijk, ook de mannen. Ze willen bovendien niet overal meer werken. Ze willen een bedrijf met purpose, een organisatie die meer nastreeft dan het maken van zoveel mogelijk winst. Dat vraagt om een ander soort leiderschap, meer inclusief en gericht op samenwerken. Noem het feminien.’
‘Empatisch zijn is niet alleen luisteren. Het is ook horen wat er wordt gezegd’
Wat ze daarmee bedoelt? Van Mierlo: ‘Dat bepaalde eigenschappen, die wij nu typisch vrouwelijk noemen, belangrijker worden. Empatisch zijn bijvoorbeeld. Dat is niet alleen luisteren, het is ook horen wat er wordt gezegd. Of dat je als leider eerder zoekt naar samenwerking en coalitievorming dan dat je het gevecht aangaat. Holistischer, dat je kijkt naar alle stakeholders in een proces. Niet alleen naar de aandeelhouders. Het is niet het geven van de goede antwoorden, maar het stellen van de goede vragen.’ Sommige mannen doen dat al, voegt ze daar meteen aan toe. ‘Anderen kunnen deze eigenschappen gaan ontwikkelen. Het is de komende jaren ook aan hen om die stap te zetten.’
Eigen stijl
Tegelijkertijd durven vrouwen die al een toppositie hebben hun eigen stijl vaker in te zetten. ‘Zo’n Petra de Ruiter, de COO van Transavia, vind ik daarvan een sterk voorbeeld’, zegt Van Mierlo. ‘Als er in een discussie steeds harder gepraat wordt, omdat mannen nu eenmaal de neiging hebben om op die manier met elkaar te discussiëren, benoemt ze dat. Zo van, ik merk dat we steeds verhitter gaan praten, maar volgens mij is er dit en dit aan de hand. Zij doet echt moeite om bij zichzelf te blijven en zet dat vervolgens als middel in.’
Leonie van Mierlo ging voor haar boek Gelijkspel wint met 60 Nederlandse leiders en managers in gesprek met change makers. Voor MT/Sprout werkte ze een aantal gesprekken uit.
Als coach ziet ze hoe moeilijk mannen het soms vinden, zo’n vrouw aan de top. ‘In het begin vinden ze het een beetje eng. Want vrouwen communiceren inderdaad anders. Maar zodra ze eraan gewend zijn, vinden ook veel mannen het een verademing. De sfeer in zo’n bedrijf verbetert. Het haantjesgedrag wordt gedempt.’ ‘Goede vrouwen maken een eind aan middelmatige mannen’, zei uitgever en internet-ondernemer Willem Sijthof tegen mij. ‘Hij heeft natuurlijk een punt. Maar zeg nou zelf, ‘what is there not to like? We worden er uiteindelijk met zijn allen beter van.’
