Ondernemers hebben voor hun publiciteit bijna dagelijks met auteursrecht te maken. Alle in opdracht gemaakte reclameontwerpen, professioneel ontworpen websites en verpakkingen vallen daar onder, wat betekent dat ze zonder toestemming van de maker niet mogen worden verveelvoudigd of openbaar gemaakt. Om een werk onder het auteursrecht te laten vallen, hoeft er niets te worden vastgelegd. Het recht geldt tot zeventig jaar na de dood van de maker. Als het werk in dienstverband tot stand is gekomen, ligt het recht bij de werkgever.
Het auteursrecht wordt nergens vastgelegd, maar ontstaat op het moment dat het werk gemaakt wordt. Wie een ontwerp, tekst, foto of illustratie koopt, koopt formeel enkel het recht om het te gebruiken. Het auteursrecht blijft, tenzij anders afgesproken en vaak voor een beduidend hogere prijs, bij de maker.
“De meeste ondernemers denken ten onrechte dat een ontwerp van hen is, omdat ze betaald hebben”, zegt Anouk Siegelaar, jurist bij de Beroepsorganisatie Nederlandse Ontwerpers (BNO). “Dat leidt soms tot conflicten, met name als er vooraf niets over is gesproken.” Als de relatie met de ontwerper wordt verbroken, kan die bijvoorbeeld nieuwe toepassingen van zijn ontwerpen weigeren. Of er ontstaan discussies wanneer de opdrachtgever zonder overleg de tekst van een boekje op z’n website plaatst. Het loont dus om goede afspraken te maken.
Plagiaat
Op internet lijkt het auteursrecht misschien anders toegepast te mogen worden, maar formeel gelden hier precies dezelfde regels. Niet alleen voor het doorplaatsen van werk in opdracht, maar ook voor het gebruiken van bestaande content. Om de eigen website te vullen mogen nieuwsberichten niet zomaar overgenomen worden, bronvermelding of niet.
Regelmatig wagen exploitanten van websites het erop om een enkel bericht of foto zonder toestemming over te nemen; doen al die bloggers dat tenslotte niet ook? Maar plagiaat en ‘lenen’ mogen op internet gemakkelijk zijn, dat geldt ook voor het opsporen daarvan. Zo kunnen journalisten daarvoor gebruik maken van de Ephorus-software van journalistenvakbond NVJ.
Desondanks gaan er steeds meer stemmen op om het auteursrecht aan te passen aan de digitale werkelijkheid, waarin particulieren massaal andermans foto’s, teksten en filmpjes op hun eigen website zetten.
Op Wikipedia en Flickr kunnen de makers van digitaal materiaal al met aparte Creative Commons-icoontjes kiezen op welke wijze hun product mag worden toegepast. Is er uit die hoek een revolutie te verwachten? Siegelaar denkt van niet. “Feitelijk is Creative Commons een gewone toepassing van het auteursrecht: de maker verleent een licentie aan derden om onder bepaalde voorwaarden zijn werk te gebruiken. Vooral handig in de privé-sfeer, maar minder voor commerciële werken, omdat je niet ziet wat er met je werk gebeurt.”
Ondernemersvriendelijker
Jaarlijkse frustraties van ondernemers rond het collectieve auteursrecht, voor het draaien van muziek in de winkel of het maken van kopietjes, zijn niet onopgemerkt gebleven. Een door de Tweede Kamer ingestelde commissie buigt zich nu over de vraag hoe dit collectieve auteursrecht ondernemersvriendelijker kan worden uitgevoerd.
Lees ook: Auteursrecht: do’s and don’ts.
Door Annette Wiesman
