Een chip die de vruchtbaarheid van mannen test, dat móet wel scoren. De aankondiging van Loes Segerink dat ze hierop promoveert aan de Universiteit Twente, kreeg dan ook wereldwijd media-aandacht. Logisch, want het is ook wel iets moois: een minuscule chip van glas, met daarin haarfijne kanaaltjes waarboven elektroden de langs zwemmende zaadcellen geleiden, tellen en hun snelheid vastleggen.
Segerink had als onderzoekster bij het MESA+ Instituut voor Nanotechnologie de afgelopen jaren de werking van haar fertility chip bewezen en verfijnd. Binnenkort moet ze pitchen voor een zogeheten valorisation grant, een subsidie van een kwart miljoen euro om haar nanochip dichterbij een marktproduct te krijgen. “We willen wat hier bedacht wordt ook echt in de praktijk toegepast zien worden”, zegt Segerink, die samen met een commerciëlere compagnon denkt aan één startup voor de veterinaire en één voor de humane markt.
Doorbraken
Daarmee volgt de fertility chip het pad dat al eerder werd gekozen door een paar andere spin-offs van de Twentse vakgroep Lab on a Chip. De groep wordt al meer dan tien jaar geleid door professor Albert van den Berg, de nanotechnoloog die in 2009 de Spinozaprijs won, dé wetenschapsprijs van Nederland.
De minilabs die hier worden ontwikkeld kunnen zorgen voor doorbraken op medisch gebied. Zo heeft spin-off Medimate een thuistest ontwikkeld voor manisch depressieven. Zulke patiënten slikken vaak lithium, een stof die in te grote hoeveelheden voor een vergiftiging kan zorgen. Medimates wegwerpchip meet in combinatie met een leesapparaat in het bloed de lithiumwaarde, zodat de patiënt daarvoor niet meer naar het ziekenhuis hoeft. “Begin 2012 kunnen we eindelijk commerciële omzet tegemoet zien”, blikt directeur Huub Maas hoopvol vooruit, vijf jaar na de start van zijn bedrijf. “We hebben het systeem uitgebreid tot een technologieplatform waarmee we straks ook metingen kunnen doen rond hoge bloeddruk, hartfalen en andere stoffen in bloed of urine.”
Binnenkort gaan ook nierpatiënten thuis aan de slag met een natriummeting van Medimate. De voordelen lijken evident: het spaart tijd, ongemak en kosten. “En we hebben bewezen dat onze toepassingen technisch doen wat is beloofd. De grootste uitdaging is nu nog: wie betaalt het? Het bewijs dat het de zorgverzekeraars geld oplevert, zal een paar jaar op zich laten wachten. Maar we proberen het zo snel mogelijk in hun pakketten te krijgen en leveren vanaf 2012 aan wie het zelf wil en kan betalen.”
Miljardenmarkt
De markt voor lab-on-chips groeit intussen wereldwijd snel. Marktvorsers als Frost & Sullivan hebben het over een afzet van miljarden die zelfs in de crisisjaren met 9 procent per jaar groeide. De toepassingen voor (zelf)diagnostiek, DNA- en medicijnonderzoek gelden daarbij als meest kansrijk.
Neem Blue4Green, dat bestaat sinds 2008, en aan melkveehouders mobiele laboratoria levert, die de hoeveelheid calcium in het bloed van de veestapel bijhouden, waarmee de gevreesde melkziekte kan worden voorkomen. UT-onderzoeker Erik Staijer vond Daan Sistermans als investeerder in zijn startup. “We hebben een reader erbij ontwikkeld die heel snel de gegevens doorseint naar een online managementinformatiesysteem”, legt Sistermans uit. “Zo kunnen veearts en cliënt goed inzicht krijgen in de situatie. We hebben bij 23 melkveehouderijen en duizenden koeien bloed getest, en samen met de universiteit van Wageningen een preventieprogramma ontwikkeld.”
Wereldschaal
De eerste veeartsen zijn al klant voor de betaversie. “We zijn nog bezig met kleine kinderziektes eruit te halen.” De voordelen kunnen groot zijn: bij een beetje boerderij gaat het om 30 tot 50 mille aan gemiste inkomsten door melkziekte. De chips kosten rond de 21 euro per stuk, het lab wordt gehuurd. De ambities van Blue4Green? “Het mobiele lab wereldwijd groot maken voor melkvee, en na calcium willen we stoffen als kalium, magnesium en natrium meten en ook daarvoor preventieve programma’s ontwikkelen.”
Zelf stak Sistermans ruim een half miljoen in zijn bedrijf, nu is hij in gesprek met een informal – een melkveehouder – voor een tweede ronde. “We proberen het bedrijf lean and mean te houden door samen met klanten en partners het product te ontwikkelen, dat zo snel mogelijk tot omzet leidt.” Blue4green, dat zelf vier werknemers telt, werkt onder meer samen met Micronit, een derde UT-spin-off die de chips produceert, en met Medimate. Ze voorzien een grote toekomst. Maas: “Nederland is voor ons een oefenmarkt. In principe is dit een product dat snel op wereldschaal geleverd kan worden. Ik zeg altijd: we gaan van niche naar Intel inside.”
