De Rotterdamse notaris Thomas Langerwerf, recent met 010Notaris gestart, zegt er een voor notarissen gewaagde filosofie op na te houden. Hij ontvangt klanten buiten kantoortijd, laat medewerkers Twitteren en stuurt op ‘upsells’. Toch denkt hij er niet aan om zijn concept landelijk op te tuigen. Langerwerf: “Bij Gouda ligt mijn grens.”
Langerwerf is niet de enige notaris die voorzichtig is. Volgens de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) zijn er in Nederland 1455 notarissen werkzaam, verdeeld over 822 notariskantoren. De helft bestaat uit eenmanszaakjes. De andere helft voornamelijk uit maatschappen met een of meerdere partners.
Hoewel er op het eerste gezicht kansen lijken te liggen voor schaalvergroting en er wel initiatieven zijn, prijken er voorlopig nog geen grote notariskantoren in de financiële centra. Topnotarissen zijn vaak partner bij een accountant- of advocatenkantoor. De markt voor notarissen blijft sterk gefragmenteerd. Waarom is dat zo?
Hoewel er sinds 1999 marktwerking is, worden notarissen door de wetgever gezien als een aparte klasse van ondernemers. Ze mogen inmiddels zelf hun tarieven bepalen, maar moeten zich verder niet al te veel als een ‘normale’ onderneming gedragen. Langerwef: “We kunnen concurreren op de prijs, maar daar houdt het mee op.”
Rem groei
De belangrijkste rem op groei is de wettelijke verplichting dat een notaris aansprakelijk is voor alle aktes die zijn kantoor passeert. Een notaris is verplicht eigen baas en mag geen andere notarissen in dienst nemen. Een gemiddeld kantoor passeert volgens Langerwerf jaarlijks zo’n 800 aktes. “Door me efficiënt te organiseren kan ik er zo’n 1300 halen, maar verder groeien gaat niet.” Er is al meer dan vier jaar een wetsvoorstel in de maak om dienstbetrekking bij accountants mogelijk te maken. Langerwerf: “Het is te onzeker om daar op in te spelen. Ik kan daar niet op wachten.”
Ondernemers moeten bovendien met fluwelen handschoenen de markt betreden. Zo zijn notarissen verplicht om altijd een totaalpakket aan diensten (van vastgoedaktes tot testamenten) aan te bieden. Ze mogen zich niet specialiseren in bijvoorbeeld alleen het zakelijke segment of alleen hypotheekaktes. Het Bureau Financieel Toezicht is belast met het in de gaten houden van notarissen en kan hen berispen.
Ook ligt reclamemaken gevoelig, weet notaris Piet Henri Schäfer van AKTIE Notarissen, een prijsvechterformule. “Ik wilde reclame maken op Funda.nl, maar dat mag niet.” Het wordt als partijdigheid gezien. Schäfer: “Terwijl ik geen banden heb met enige makelaar.”
Hij voelt zich soms een soort ondernemer op twee sporen.”De overheid staat er wel op dat de totale prijs transparant is, maar neemt geen gas terug in de regelgeving.” Hij pleit voor een genuanceerder beleid. Schäfer: “Het zou beter zijn om minder regels van toepassing te laten zijn en slechts boven een bepaald bedrag.”
De speelruimte wordt mogelijk alleen maar kleiner. Er is de laatste jaren veel te doen geweest om fraude waar notarissen bij betrokken zijn geweest. Denk aan de zogeheten ABC-transacties in Rotterdam. Notarissen speelden onder een hoedje met corrupte makelaars. Er is wetgeving in de maak die een verdere aanscherping betekent van de zorg- en informatieplicht van notarissen. Als gevolg van de zogeheten gewijzigde ‘Wet op het notarisambt’ (nog in behandeling bij de Eerste Kamer) zullen het BFT en de KNB er nog meer bovenop moeten gaan zitten. De BFT wordt dan bevoegd administratieve boetes en dwangsommen op te leggen. De KNB moet betere kwaliteitscontroles doen.
Ontmoedigd
Notarissen worden volgens Schäfer ontmoedigd om initiatieven te ontplooien. Hij signaleert een trend. Een bevriende notaris had in de lokale krant gelezen dat een man voor wie hij enkele jaren geleden een testament had opgesteld, was overleden. Hij schreef de weduwe een condoleancebrief met daarin als afsluiting de mededeling dat, mocht zij hem nog nodig hebben in de toekomst, hem weet te vinden. De notaris kreeg vervolgens een berisping. Schäfer: “Hoe hij het in zijn hoofd durfde te halen om aan acquisitie te doen.”
Recent moest ook een rechter zich buigen over een zaak waarin een notaris terecht stond. Hij had een huis gepasseerd waarvan de waarde in een half jaar tijd met 50.000 euro was gestegen. Hij maakte hiervan melding, maar keurde de akte wel goed. Zijn klant beweerde dat er een grote verbouwing had plaatsgevonden.
De notaris had de nota’s van de verbouwing ontvangen. De rechter vond dat de notaris niet goed zijn werk had gedaan. Hij had zelf een inspectie moeten nemen in het huis. Schäfer: “Met een uurtarief van 400 tot 500 euro ga je dat natuurlijk niet doen. De overheid verwacht lagere prijzen, maar tegelijk verwacht het steeds meer voor die prijs.”
Zichzelf in de weg
Het meest beperkt de notaris misschien wel zichzelf. Bedrijven groeien vaak niet groter doordat notarissen onderling ook lastig samenwerken. “Er heerst een idee van, alleen mijn akte is goed, het delen van informatie met de ander, dat staat al gauw gelijk aan bedrijfsgeheimen lekken”, zegt Langerwerf. Ook Schäfer voelt zich soms met scheve ogen aangekeken. “Er is veel weerstand van ouderwetse notarissen.”
De KNB herkent het probleem. “Niet iedereen maakt de overstap naar meer marktgeoriënteerd denken”, zegt een woordvoerder. Toch ziet de organisatie geen noodzaak om zich actiever in te zetten voor de ondernemende notarissen in de branche. “Je kunt ze niet met normale bedrijven vergelijken. Zolang het allemaal binnen de regels blijft, juichen we ondernemerschap toe.”
Ondernemer Langewerf trekt in ieder geval de stoute schoenen aan. Ook nu een groot deel van de notarissen Rotterdam is ontvlucht en de notaris daar een negatief woord is geworden. Langerwerf: “Ik profileer me als een EHBO-post waar de klanten weer gewoon altijd mogen binnenlopen.”
Lees ook:
Hoofdafbeelding via Flickr
