Hij is groot, niet bijzonder mooi en staat een beetje in de weg. Bij SusPhos in Leeuwarden moeten ze nog een plekje zoeken voor de Challengerbeker die ceo oprichter Marissa de Boer op 16 november bij elkaar pitchte bij MT/Sprout. Maar natuurlijk is het fantastisch dat ze de prijs pakte met haar bedrijf, dat fosfaat terugwint uit afvalwater.
Fosfaten terugwinnen uit rioolslib
‘Als snelgroeiende startup hebben we hier met enorm veel uitdagingen te maken waaraan het hele team keihard werkt. Dan is het heel leuk om er even bij stil te staan dat we best mooie, grote stappen maken.’ Partners, klanten, investeerders, het ministerie, de gemeente Leeuwarden: ‘Eigenlijk hebben we felicitaties ontvangen van iedereen uit ons netwerk. En van daarbuiten, ook uit het buitenland, van partijen die we helemaal niet kenden.’
Niet dat MT/Sprout wordt gespeld in Scandinavië. Het moet de missie van De Boer zijn die voor zoveel enthousiasme zorgt. SusPhos heeft een proces ontwikkeld om fosfaten terug te winnen uit verbrand rioolslib. Dat procédé is niet alleen veel energiezuiniger en milieuvriendelijker dan de gangbare methodes, maar levert ook fosfaat op dat zuiver genoeg is om als kunstmest te worden gebruikt, of als poeder in brandblussers.
SusPhos als voorbeeld van circulaire chemie
Daarmee is haar bedrijf een aansprekend voorbeeld van circulaire chemie, waarin van afval (liever: reststromen) nieuwe producten en halffabricaten worden gemaakt. En dat gaat SusPhos dus doen op behoorlijke schaal: het werkt aan een fabriek die fosfaten terughaalt uit de helft van al het Nederlandse verbrande rioolslib. Of, zoals de Boer in haar pitch grapt: wie haar bedrijf aan omzet wil helpen, moet vooral zo vaak mogelijk naar de wc gaan.
Lees ook: Dit zijn de grootste uitdagers uit de Challenger50 van 2023
Die enorme fabriek staat er nog niet, maar er draait wel een proeffabriek die dagelijks een paar kilo fosfaat uit rioolslib haalt. Straks worden dat 35.000 ton per jaar in de nieuwe fabriek. Bij SusPhos in Leeuwarden wordt druk getekend en gerekend aan die fabriek, zodat die in 2026 kan gaan draaien. Aan grondstof geen gebrek – de slibverbranders betalen nu om ervan af te komen – en afnemers staan ook te trappelen om het spul.
Geen mijnbouw en made in Europe
Sinds de oorlog in Oekraïne wordt er in Europa geen fosfaat uit Rusland meer aangevoerd. Bovendien komt aan het product van SusPhos geen mijnbouw te pas, en evenmin de enorme hoeveelheden aardgas waarmee fosfaat verder wordt geraffineerd. Dat het made in Europe is, geldt tegenwoordig ook als een belangrijk verkoopargument.
Vooral subsidies, maar ook investeerders als Shift Invest, de NOM en Rabobank verschaften tot nu toe het kapitaal dat nodig is totdat de blauwdruk voor de fabriek eind volgend jaar compleet is. ‘Dan nemen we de investeringsbeslissing voor de bouw, die tussen de 50 en 100 miljoen euro zal vergen’, zegt De Boer. ‘Het wordt een mix van leningen en equity, waarover vooral onze cfo al regelmatig contact heeft met ons netwerk van investeerders.’
Van het universitaire lab naar de fabriek
SusPhos is ook een mooi voorbeeld van hoe je op wetenschappelijk onderzoek een behoorlijk bedrijf kunt bouwen. De Boer promoveerde in 2019 zelf aan de Universiteit van Amsterdam op het chemische proces dat aan de basis ligt van haar startup – inmiddels ontwikkelde het wel meer patenten. Of het een grote stap was van het universitaire lab naar de wereld van het afvalwater? ‘Ik wilde altijd al iets ondernemen, iets doen wat goed is voor de wereld. Al dan niet met een eigen bedrijf, dat maakte me niet eens zoveel uit. Maar het werd me heel snel duidelijk dat ik niet binnen de muren van de universiteit zou blijven. Voor impact moet je meters maken, fabrieken bouwen, groot denken.’
Haar onderzoeksresultaten leken prima geschikt om snel met een eigen bedrijf impact te maken, dus ging De Boer ‘met haar patent onder de arm’ naar Paques Technology, het Friese water- en milieutechnologiebedrijf dat wereldfaam heeft op R&D-gebied. ‘Ik had helemaal geen ervaring en dacht: waarom zou ik het niet kunnen? Ik was er niet mee bezig hoe moeilijk het zou zijn, ik wilde het gewoon voor elkaar krijgen.’
Paques en de chemiespeeltuin
Bij Paques kreeg De Boers startup veel hulp bij het opzetten van de eerste proeffabrieken ‘tot en met de schroevendraaiers die we mochten lenen aan toe.’ Inmiddels heeft SusPhos zijn eigen kantoor tegenover wateronderzoeksinstituut Wetsus in Leeuwarden. Daar werkt de oprichter met een team van 20 vaste en freelance medewerkers – zelf woont ze boven Amsterdam, waar ze tegenwoordig alleen in de weekends te vinden is.
Die vroege fase van ‘chemiespeeltuin’ is SusPhos inmiddels voorbij. Terwijl de machines en pijpleidingen voor de fabriek worden bedacht, is De Boer zelf vooral bezig met de structuur en strategie van haar bedrijf. Met welke producten, welke markten en welke klanten wil ze als eerste aan de slag? Welke vervolgstappen neemt SusPhos zodra die eerste fabriek succesvol draait? De bedoeling is via een licentiemodel vele kopieën van die fabriek te laten bouwen door afvalwaterverwerkers zelf. Die kunnen de fosfaten en andere producten dan terugwinnen en desgewenst doorleveren aan SusPhos, dat de contacten met de afzetmarkt heeft.
Complexe wetgeving rond afval
Maar het dagelijkse werk is toch vooral veel netwerken en overleggen om de weg voor die fabriek te plaveien. Een belangrijk punt op dit moment: de milieuvergunning voor die fabriek moet er komen, dus we praten veel met de overheid. Wij zien echt wel dat die wil meewerken en meedenken, maar de wetgeving rond afval is complex en eigenlijk niet geschreven voor wat wij en veel andere circulaire chemiebedrijven doen. We werken met afval, maar dat label moet eraf als we fosfaten gaan produceren. Daar is nog geen duidelijk protocol voor.’
‘Ik wist niet waar ik aan begon, gelukkig maar, anders was ik er misschien nooit aan begonnen. Ik had een droom en nam mensen mee in die passie. Een andere ondernemer zei eens: een onderneming beginnen is door een mijnenveld lopen zonder dat je dat doorhebt. Dan loop je gewoon door en nu ben ik tot hier gekomen. Ik heb inmiddels wel door waar de mijnen liggen, maar heb me omringd met een goed team en adviseurs die weten hoe je daarmee omgaat.’
Groeien als ondernemer
‘Ik zou iedereen ook aanraden: benader snel iemand die een mentor voor je kan zijn. Iemand met kennis en ervaring die je industrie snapt en pittige vragen durft te stellen. Hoe ga je de groei managen? Wie wil je aannemen en waarom nu en niet over een half jaar? Ik ben de afgelopen jaren enorm gegroeid als ondernemer. Twee jaar geleden had ik nooit het bedrijf kunnen leiden dat SusPhos nu is. Je moet leren snappen wat je bedrijf nodig hebt, mee veranderen met de fasen die je bedrijf doormaakt. Dat was me zonder mentor nooit gelukt. En als je als ondernemer groeit, groeit je bedrijf ook mee.’
SusPhos is een kwestie van work hard, play hard voor zijn oprichter. ‘Niet dat ik twee weken op vakantie kan hoor, maar in mijn vrije tijd ga ik net zo hard. Je zult me niet snel zien zitten Netflixen. Het bedrijf kost altijd meer tijd dan ik had gedacht, maar SusPhos verdient het. En het is geweldig leuk om te doen: elke stap die ons dicht bij het doel brengt is gaaf. En dat we het samen kunnen doen. Als iedereen op zijn plek zit en zich goed voelt, daar doe ik het voor.’
