“Wie had je net aan de lijn?” vroeg de Nederlandse Margriet aan haar Egyptische man. Ze had flarden van zijn telefoongesprekken opgevangen. Tijdens het eerste gesprek had hij boos geklonken, bij het tweede gesprek daarentegen vrolijk. “Dat was mijn collega,” vertelde haar man, waarop Margriet vroeg: ”En wie had je de tweede keer aan de telefoon?”
Haar man keek haar verbaasd aan en zei: “Diezelfde collega.” Margriet kon niet geloven dat haar man tegenover dezelfde persoon zoveel wisselende emoties had geuit binnen zo korte tijd.
We hebben allemaal emoties, waar ter wereld ook. Hoe we die emoties uiten – en of dat wel of niet wordt gewaardeerd – is cultureel bepaald. In het onderzoek van Fons Trompenaars en Charles Hampden-Turner wordt de wereld in affectieve en neutrale culturen onderverdeeld. Egypte scoort dan heel hoog in het tonen van emoties en Nederland laag.
Affectieve culturen
In affectieve culturen als Egypte, Koeweit, Cuba en Spanje laten mensen hun emoties gemakkelijk de vrije loop, met stemverheffingen en veel gebaren.
Neutrale culturen
In neutrale culturen als Oostenrijk en Japan tonen mensen hun gevoelens over het algemeen liever niet.
Calvinisme
Ook Nederlanders staan erom bekend dat ze hun emoties in toom houden, tenzij ze hun mening geven of hun ongenoegen uiten. Denk aan uitspraken als “Doe eens rustig”, “Niet gillen” en “Doe normaal”. Als verklaring wordt vaak naar het calvinisme verwezen, waarin zelfbeheersing een belangrijke rol speelde.
Inderdaad heeft het calvinisme veel invloed heeft gehad op grote delen van Nederland. Toch zijn er meer factoren te noemen. Eén daarvan is de Nederlandse overlegcultuur.
Overlegcultuur
Door de strijd tegen het water kent Nederland een overlegcultuur: mensen vermijden conflicten en ontzien elkaars gevoelens. Als overeenstemming bereikt moet worden, is het tonen van heftige emoties niet efficiënt. Het kan als onprofessioneel worden ervaren, met name in de zakelijke wereld.
In landen met een sterke winnaarsmentaliteit, zoals Zuid-Europese en Arabische landen, is het tonen van heftige emoties juist effectief; je kunt daarmee de ander overtuigen van jouw gelijk. Die landen vinden onze consensusmentaliteit vaak zwak overkomen. Hierdoor kunnen, zeker in een zakelijke omgeving, allerlei misverstanden ontstaan.
Zaken doen
Voor mensen uit neutrale en affectieve culturen valt het kortom niet altijd mee om zaken met elkaar te doen. Afwijkend cultureel gedrag wordt al gauw negatief gelabeld. De neutrale persoon loopt grote kans om beschouwd te worden als koel en vlak; bij expressieve personen wordt gedacht dat ze zich aanstellen. We (h)erkennen de waarden achter het gedrag vaak niet.
Een kwestie van schakelen
Kom je zelf uit een neutrale cultuur? Las pauzes in als emoties te hoog oplopen, realiseer je dat enthousiaste reacties niets zeggen over eventuele beslissingen en toon je betrokkenheid. Voor mensen uit een affectieve cultuur gaan onderhandelingen allereerst over de relatie en pas later over de zaak zelf.
Kom je zelf uit een affectieve cultuur? Zet vooraf zoveel mogelijk op papier en laat je niet van de wijs brengen door emotieloze reacties – mensen uit neutrale culturen laten zich gewoon liever niet in de kaart kijken. Besef dat expressief gedrag kan worden opgevat als een gebrek aan zelfbeheersing.
In de hedendaagse globaliserende wereld is het de kunst om jezelf te blijven, en tegelijkertijd je gedrag – afhankelijk van de situatie – zodanig aan te passen dat je sneller en beter je doel kunt bereiken.
Ga je samenwerken met mensen uit verschillende culturen, woon je een internationale meeting bij, stuur je een mail naar de andere kant van de wereld, of heb je iemand uit een ander werelddeel aan de lijn? Dan is het een kwestie van even omschakelen.
