Het is alweer tien jaar geleden dat World Online (WOL), het internetbedrijf van Nina Brink, naar de Amsterdamse beurs ging. Het vijf jaar oude, verlieslijdende bedrijf werd bij de beursgang meer waard dan AKZO Nobel. De beursgang van WOL vond plaats net aan het einde van de internethype. Deze hype, ook wel de dotcombubble genoemd, begon vijf jaar eerder in de VS met de beursgang van Netscape, de browserboer. De dotcombubble barstte drie weken na de WOL beursgang, toen de Nasdaq instortte. WOL was net, maar dan ook net, op tijd geweest. Over timing gesproken. Zou de beursgang drie weken later gepland zijn, dan was hij zonder twijfel afgeblazen.
Het fenomeen ‘hype’ is door de financiële crisis van de laatste twee jaar zelf een soort hype geworden. Iedereen heeft het over hypes, de ‘hype hype’. De Hollandse tulpenmanie van 1637 is nu net zo’n algemeen geschiedkundig begrip geworden als de Slag bij Waterloo of de crisis van de jaren dertig. De fascinatie voor de hype komt doordat er op zeer grote schaal en in hele korte tijd enorme vermogens verdiend worden en verloren gaan. Het is een financieel-economische aardverschuiving, waar de kaarten van fortuin, succes en falen opnieuw geschud worden.
Maar er is meer aan de hand. Bijna alle hypes worden gedreven door de notie van vooruitgang. In de zeventiende en achttiende eeuw waren dat de veroveringen van de nieuw ontdekte werelddelen en het vooruitzicht van onbeperkte territoriale en dus economische expansie. Dit leidde rond 1719 tot de South Sea Company bubble rond een beursgenoteerd bedrijf dat exploratierechten claimde van grote delen van de ‘Nieuwe Wereld’. De aandelenkoers steeg tot ongekende hoogte om in 1720 volledig te crashen. De klappen op de beurzen in Europa waren zo groot dat het meer dan 230 jaar geduurd heeft voordat de beurzen weer hetzelfde niveau bereikten! Wie beweert dat je bij het beleggen in aandelen op termijn altijd goed zit, heeft dus gelijk.
Met het aanbreken van het industriële tijdperk werd vooruitgang vooral bepaald door wetenschappelijke en technologische ontdekkingen. De uitvinding van de stoommachine en de stoomlocomotief in het begin van de negentiende eeuw leidden tot de spoorwegenbubble. Je kunt je nu niet meer voorstellen dat de NS, met altijd bevriezende wissels, mensen in een staat van opwinding kan brengen. Dat gebeurde toen wel, beleggers werden lyrisch bij de aanblik van een stoomtrein die zich met een slakkengangetje en veel geraas voortsleepte over de nieuw aangelegde spoorwegen.
Recente hypes van de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw werden aangedreven door uitvindingen op het gebied van de informatietechnologie. De microchip, de pc, het mobieltje en natuurlijk het internet. Alhoewel we nu soms wat lacherig terugkijken op de internetgoeroes en hun profetisch aandoende voorspellingen over Nieuwe Tijdperken, zijn veel van hun voorspellingen wel uitgekomen. Weliswaar minder snel, met aanzienlijk meer moeite, met vallen en opstaan, en met veel gefrustreerde beleggers die net verkeerd gegokt hadden. De positieve kant van een hype is dat het een collectieve inspanning is die veel geld, talent, ondernemerschap en energie vrijmaakt. Dat die bronnen niet allemaal even goed en efficiënt aangewend worden, is bijna onvermijdelijk. Dat is het collectieve leergeld. Maar zonder deze inspanning en leergeld, zou de postzegel nog steeds de communicatienorm zijn en zou ik dit columpje waarschijnlijk nog schrijven op een Remmington typemachine met correctielintje.
Lees meer columns van Henk Keilman op Sprout en bestel zijn boek online.
