Het posttarief voor bedrijven is in een jaar tijd gehalveerd. Is de liberalisering van de postmarkt dan toch gelukt?
Nee, zegt MT-columnist Hans Crooijmans. Begin vorig jaar, toen TNT Post nog monopolist was, kostte het bedrijven gemiddeld meer dan 35 cent om een brief te laten bezorgen. As we speak bedraagt het tarief voor ‘een poststuk van minder dan 50 gram’ ongeveer 15 cent. De helft van de prijs eraf in iets meer dan een jaar! Waarom overheerst bij velen dan toch het gevoel dat de liberalisering van de postmarkt in Nederland faliekant mislukt?
Het antwoord: omdat de vrijgegeven postmarkt weliswaar leidt tot (veel) lagere tarieven, maar tegelijk een zware tol eist. Alle postbedrijven werken momenteel met verlies. Bij TNT verdwijnen de komende tijd – opnieuw – duizenden banen. En het is bijvoorbeeld ook hoogst onzeker of Sandd en concurrent DHL Global Mail (voorheen Selekt Mail) volgend jaar nog zelfstandig bestaan. En dat allemaal omdat de Europese Unie eist dat lidstaten per 1 januari 2011 hun postmarkt hebben vrijgegeven, net als eerder met de energiemarkt is gebeurd. Ik ben zelf nooit voor liberalisering geweest van wat ooit ‘gemeenschapsvoorzieningen’ heetten. De zogenaamde vrije markt van zulke voorzieningen blijft namelijk altijd met veel regelgeving omgeven. Anders zou een brief naar Terschelling onbetaalbaar worden. En zou iemand op het Zeeuwse platteland zich blauw betalen aan stroom en gas.
Marktdominantie
Liberalisering leidt er uiteindelijk ook toe dat een handjevol grote Europese concerns de markt domineert. Daarvan worden klanten niet beter. Dat liberalisering van de telefonie wél slaagde, kwam vooral doordat er toen een nieuw fenomeen opdook: het mobieltje. Terug naar de post, waar Nederland tot de liberaliseringskopgroep behoort. De bezorging van pakketten en documenten boven 50 gram werd in 1999 al vrijgegeven, wat nieuwe spelers lokte, als Sandd en Deutsche Post-dochter Selekt Mail, nu dus DHL Global Mail geheten. En in april vorig jaar verviel dus ook het TNT-monopolie op de bezorging van lichtere brieven. Juist in dit marktsegment wordt het hardst gevochten, te meer omdat de postmarkt, vanwege het gebruik van e-mail, krimpt met een procent of 5 per jaar. Complicerende factor is dat TNT en de nieuwkomers niet op een gelijk speelveld opereren. TNT is bijvoorbeeld wettelijk verplicht zes dagen per week zogeheten ‘tijdsgebonden post’ te bezorgen. Sandd en de anderen hoeven dat niet en bezorgen slechts twee keer per week. Het grootste verschil zit hem echter in de status van het personeel.
TNT in zwaar weer
De nieuwkomers werken vrijwel exclusief met studenten, huisvrouwen of gepensioneerden. Die zijn op afroep beschikbaar, sluiten een zogeheten ‘Overeenkomst van Opdracht’ af en krijgen voor hun werk gemiddeld zo’n 8 euro per uur bruto. En daarmee basta. TNT is veel duurder uit, met zijn tienduizenden mensen in vaste dienst die werken volgens een cao, waarin ziekteuitkering, vakantiegeld en pensioen keurig zijn geregeld. Die rechten laat de vakbond niet afpakken.
Om die scheve verhoudingen te corrigeren eist de Tweede Kamer dat Sandd en consorten op 1 januari volgend jaar met minstens 14 procent van hun postbezorgers een arbeidsovereenkomst hebben. Maar 99,5 procent van hen wil dat helemaal niet, zeggen de nieuwkomers. Hun bezorgers vinden hun flexibele baantje wel oké. Als Sandd en DHL Global Mail in gebreke blijven, heeft de politiek formeel voldoende aanleiding om de nieuwkomers te weren en blijft TNT alsnog als enige over. Linksom of rechtsom, alles wijst erop dat de liberalisering van de postmarkt inderdaad mislukt.
Hans Crooijmans is een in bedrijfseconomie gespecialiseerde journalist en columnist. Hij werkt vanuit Moskou. Lees ook zijn eerdere columns.
Op MT.nl/columns vindt u ook de columns van Carl Rhode en Richard Branson
> Dit artikel is afkomstig uit MT magazine. Bestel de nieuwste editie online <
