De ideale ceo bestaat nog steeds niet.
Jaap Blokker is de 65 allang gepasseerd en hoopt toch ooit met pensioen te kunnen gaan. Maar de zoektocht naar een ideale plaatsvervanger voor de baas van het winkelconcern duurt inmiddels vele jaren. KPN kent eigenlijk hetzelfde verhaal. Ad Scheepbouwer is er al bijna een decennium ceo, maar wie hem moet aflossen, is nog volstrekt onduidelijk. En Philips, idem dito. Gerard Kleisterlee heeft bekend gemaakt volgend jaar te vertrekken, maar het blijft vooralsnog gissen naar de opvolger van de langstzittende Philips-ceo sinds Frits Philips, zeker nu gedoodverfde kroonprins Andrea Ragnetti met stille trom vertrokken is.
Geen probleem zo lastig, geen kwestie zo delicaat als het vinden van een geschikte kroonprins. Niet zelden draaien opvolgingskwesties uit op ware koningsdrama’s. Zeker bij bedrijven waar een krachtige, charismatische figuur de dienst uitmaakt. Want zo’n ‘Grote Leider’ heeft psychologisch meestal grote moeite met zijn opvolging. Wie het spotlicht gewend is, kan het schemerlicht maar moeilijk verdragen.
Legendarisch is de crisis bij warenhuis Vroom&Dreesmann, waar Anton Dreesmann eind jaren ’80 politicus en hoogleraar Arie van der Zwan als zijn gedroomde kroonprins aanstelde. Van der Zwan deed vervolgens wat hij vond dat nodig was: drastisch snijden in de activiteiten en fors op de kosten besparen. Vanaf zijn ziekbed dicteerde Anton dat dit toch niet de bedoeling was. Exit Arie. Je hoeft geen profeet te zijn om te voorspellen dat een dergelijk tafereel zich straks bij Blokker kan herhalen. De neiging tot alleenheerschappij van Jaap Blokker was naar verluidt voor diverse beoogde opvolgers al de belangrijkste reden af te haken. Het zit er dik in dat Blokker himself een dikke vinger in de pap wil houden, als grootaandeelhouder en (president-)commissaris.
Bij KPN speelt iets soortgelijks. Daar vertrokken recent een paar bestuurders nadat ze in de gaten kregen dat ze niet voor de absolute toppositie in aanmerking kwamen. En dat Ad Scheepbouwer in feite zijn eigen houdbaarheidsdatum bepaalt.
In het bestuur van het telecomconcern speelt zich al een poos het klassieke hanengevecht af dat vaak aan een topbenoeming vooraf gaat. Hoe dat gaat? De leider van de ene divisie accentueert zijn eigen prestaties; die van de rivaal worden desnoods grof onderuit gehaald. Is de winnaar straks bekend, dan vertrekt de verliezer met de staart tussen de benen.
De ideale ceo bestaat trouwens niet. Je hebt bouwers en saneerders, entrepreneurs en managers, techneuten en marketeers. Of iemand past, zo stellen organisatiedeskundigen, hangt vooral af van de fase waarin de onderneming verkeert.
Helaas gaan bedrijven met hun keuze nogal eens de mist in. Bij Reed Elsevier bijvoorbeeld verdween vorig jaar de ‘uitstekend gekwalificeerde’ nieuwe ceo binnen acht maanden door de zijdeur. Niemand kon fatsoenlijk met de goede man omgaan.
“We hadden zijn antecedenten beter moeten nagaan”, zei Wisse Dekker ooit over Cor Boonstra. Dat was niet lang nadat Boonstra door diezelfde Dekker als hoogste baas van Philips was voorgedragen. Tot schrik van Dekker c.s. zette Boonstra de Philipsorganisatie al gauw totaal op zijn kop, schoffeerde hij zijn voorganger Jan Timmer en kondigde hij aan het hoofdkantoor te verhuizen naar Amsterdam. Voor ingrijpen was het toen te laat.
Wie er uiteindelijk ook uitrollen bij KPN, Philips of Blokker; ze krijgen het zwaar. Om hun voorgangers hangt immers een aura van succes, een zweem van topprestaties. Hun opvolgers zijn waarschijnlijk de eersten die merken of dat fraaie beeld ook strookt met de waarheid.
Hans Crooijmans is een in bedrijfseconomoie gespecialiseerde journalist en columnist. Hij werkt vanuit Moskou. Alle columns van Hans Crooijmans vindt u in het speciale online overzicht.(https://mtsprout.nl/160/hans-crooijmans)
