Hersens hervormen zich continu. Zo past de structuur zich aan wanneer u een tekst leest via internet, en stopt het denken wanneer u op een linkje stuit.
Hersenonderzoekers gingen er tot voor kort van uit dat onze hersenen al vroeg in ons leven behoorlijk definitief worden gevormd. De hokjes waarin alle nieuwe ervaringen en kennis worden opgeslagen, staan min of meer vast – net als de vele verbindingslijnen ertussen, zo was de hypothese.
Uit recent onderzoek weten we dat de werkelijkheid toch iets anders in elkaar zit. Onze hersenen blijken een leven lang veel vormbaarder en ‘her-vormbaarder’ te blijven dan voorheen gedacht. Er blijken continu nieuwe hokjes en hokjesindelingen te worden gemaakt. Ook leggen we voortdurend nieuwe verbindingslijnen aan tussen al die hokjes. En lijnen die we minder gebruiken blijken ook te verschrompelen.
Die kennis is interessant, omdat het ons bijvoorbeeld helpt te begrijpen hoe internet onze hersenpraktijken beïnvloedt. Zo weten we uit nieuw onderzoek dat een boek of een webpagina lezen vrijwel niets met elkaar te maken hebben. Ja, in beide gevallen verwerken we letters en woorden. Maar de processen waarop dat gebeurt, blijken saillant anders te verlopen.
Een boek lezen moeten we zien als een ultieme daad van discipline en concentratie. We zonderen ons af van alle externe stimuli: het enige dat bestaat is het boek en de interactie ervan met onze hersenen. Ieder woord, iedere zin, trekt, in stilte en concentratie, diep onze hersenen binnen, verbindt zich daar met oude herinneringen en legt nieuwe associatielijnen aan. ‘Diepte-lezen’ en ‘diepte-denken’, wordt dat ook wel genoemd.
Een tekst op internet lezen is daarmee volstrekt onvergelijkbaar. Zoals een boek uitnodigt om geconcentreerd ín een tekst te duiken, zo blijkt iedere hyperlink op een webpagina juist uit te nodigen om even úit de tekst te treden, om te kunnen bepalen of aanklikken de moeite waard is. Iedere link haalt de hersenen dus even uit hun concentratie.
In een onderzoek waarbij twee groepen hetzelfde artikel kregen voorgelegd, bleek dat de groep die de tekst zónder hyperlinks kreeg zich na afloop meer wist te herinneren dan de groep die exact dezelfde tekst kreeg, maar dan mét links naar andere teksten. Blijkbaar zinkt tekstkennis dieper de hersenen in als er geen links bij worden aangeboden. Diepte-lezen en diepte-denken gaan door internet dus deels verloren: het vermogen van onze hersenen om zich diep te concentreren verschrompelt simpelweg, de structuur van onze hersenen blijkt zich aan te passen aan dat prachtige, (al te) snelle medium.
Voor dat verminderde vermogen tot diepte-lezen krijgen we wel wat terug. Iedere hyperlink mag onze hersenconcentratie dan wel een kort moment verstoren, als de link relevant is, kan onze kennis toenemen op een manier die zonder links onmogelijk is. Zonder doorklik is er minder keuze in welke informatie je tot je neemt en welke niet.
Ik deed laatst een oefening met mijn studenten om op basis van vier trends de ideale Nike-store van de toekomst te ontwikkelen. De trendlezing duurde een uur. Daarna gingen ze aan de slag. Wat me opviel is dat ze nooit vertrokken vanuit de trends, maar meteen het net begonnen af te struinen. Weinig diepte-denken, dus. Weinig strategisch inzicht ook. Maar wel met behoorlijk creatief resultaat. Zou dat de toekomst zijn?
Nieuw hersenonderzoek
MT-columnist Dr. Carl C. Rohde leidt scienceofthetime.com, een wereldwijd netwerk van markt- en trendonderzoekers. De lector bij Fontys Hogescholen is benoemd tot Trendwatcher of the Year 2010 en 2011.
Voor nieuw hersenonderzoek is hij benieuwd naar reacties en vragen uit het managementveld. Plaats uw reacties onder dit artikel en/of mail naar: [email protected]
