Winkelmand

Geen producten in de winkelwagen.

Morgen of mañana? Hoe verschillende culturen omgaan met tijd

Planning en communicatie kun je maar beter goed afstemmen op het land waarmee je zaken doet, merkte Sprout-expert Saskia Maarse in Spanje. Want soms zijn deadlines en roosters hooguit een richtlijn.

“Ik heb een goede deal gesloten met een Spaanse aannemer,” zei de inkoper van de Nederlandse reisorganisatie waarvoor ik werkte. “Je komt in een prachtig appartementencomplex.”

Het was begin maart. Ik had net een wintersportseizoen in Oostenrijk achter de rug en zou die zomer als hostess in Spanje geplaatst worden. De inkoper beschreef vol enthousiasme het complex dat op dat moment nog in aanbouw was: “Het worden prachtige appartementen met een groot zwembad en een schitterend uitzicht.” Het klonk allemaal geweldig.

Toch kon ik het – met de verhalen over de Spaanse mañana-mentaliteit in mijn achterhoofd – niet nalaten te vragen: ”Weet je zeker dat het complex klaar is, als de eerste gasten aankomen?” “Ja, hoor,” zei hij. ”Maak je geen zorgen. Vorige week ben ik er nog geweest en ze liggen keurig op schema.”

De schrik van m’n leven

Een paar weken later vertrok ik richting de Spaanse kust, met een onbestemd voorgevoel. Aangekomen bij het appartementencomplex werd dat voorgevoel bevestigd: ik kreeg de schrik van m’n leven. Het dak zat erop, dat was in ieder geval iets, maar de bulldozers reden nog door de tuin – rondom een groot gat, waar vermoedelijk het zwembad zou komen te liggen. Liefst had ik direct rechtsomkeert gemaakt.

Toch besloot ik te blijven, mede dankzij de geweldige hulp van mijn collega’s. We werkten dag en nacht door om alle gasten – die een paar dagen later zouden arriveren – onder te brengen in andere hotels. En de Spaanse aannemer? Ach, die haalde zijn schouders op.

Lineair of circulair

De appartementen waren niet op tijd klaar. Maar wat is op tijd? Het is maar welke culturele betekenis je daaraan geeft: de Nederlandse of de Spaanse… Het begrip ‘tijd’ is een intrigerend onderwerp in zowel filosofie en antropologie als moderne wetenschap. Tijd is een culturele dimensie, die al vele malen is onderzocht. Als we het Nederlandse naast het Spaanse begrip van ‘tijd’ leggen, zien we grote verschillen.

Nederland kent lineaire tijd: tijd is schaars en deadlines zijn heilig. Agenda’s en schema’s bepalen de volgorde van de activiteiten. Alles verloopt stap voor stap, liefst zonder onderbrekingen. Mensen leven volgens een externe klok en laten elkaar niet wachten.

Spanje kent circulaire tijd, waarbij deadlines en roosters hooguit een richtlijn zijn. Er vinden op hetzelfde moment verschillende activiteiten plaats. Onderbrekingen horen erbij. Mensen leven volgens een interne klok en soms moeten ze even wachten.

De appartementen waren niet op tijd klaar. Lag het alleen maar aan een verschil in beleving van het fenomeen tijd? Of was de boodschap, tijdens het sluiten van de deal, wellicht niet helemaal goed overgekomen? In mijn blog “Geen koffie? Dan niet!” schreef ik al over interculturele communicatieverschillen.

Impliciet of expliciet?

Nederland kent een lage-contextcultuur, waarbij de communicatie simpel en direct is. We zeggen wat we bedoelen en we bedoelen wat we zeggen. Er is weinig non-verbale communicatie.

Spanje kent ten opzichte van Nederland een hogere contextcultuur, waarbij de communicatie indirecter en implicieter is dan de Nederlandse. De boodschap kan nog weleens verscholen liggen tussen de regels. Er is meer non-verbale communicatie.

De appartementen waren niet op tijd klaar. Dat lag aan een combinatie van factoren die veroorzaakt werden door culturele verschillen. Richard Lewis, een cross-cultureel communicatieconsultant, ontwikkelde hiervoor een model. Daarin verbindt hij de begrippen tijd en communicatie met elkaar en verdeelt de wereld in drie cultuurtypen:

– Lineair actief: taakgericht, punctueel, volgens planning, rationeel, pragmatisch, lage-contactcultuur
Multiactief: menselijk, warm, gevoel, passie, hoe het uitkomt, losse structuur, gebruik maken van het moment, hoge-contextcultuur
Reactief: harmonie en balans, onderlinge verhoudingen, luisteren, stilte, overdenken, reflectie, hoge-contextcultuur

Op dit schema is te zien hoe ver Nederland en Spanje uit elkaar liggen: 

Je planning afstemmen

De appartementen waren niet op tijd klaar. Woest waren ze bij aankomst, al die toeristen die zich hadden verheugd op hun vakantie in Spanje. De gevolgen waren dramatisch. Gelukkig bestond er toen nog geen social media… Het enige wat we konden doen, was begrip tonen en hun leed verzachten door gratis activiteiten te organiseren.

De moraal van het verhaal is duidelijk. Planning en communicatie kun je maar beter goed afstemmen op het land waarmee je zaken doet. En wie weet… kun je mensen dan juist op een positieve manier verrassen, door mañana en morgen op dezelfde dag te laten vallen!