Als ondernemer heb je over het algemeen niet zoveel moeite met het dragen van verantwoordelijkheid. Om te beginnen, kies je ervoor om verantwoordelijkheid te nemen voor je eigen leven en inkomen. Vervolgens schroom je niet om de verantwoording te nemen voor een portefeuille aan klanten. Niet zelden durf je ook nog eens de verantwoordelijkheid te dragen voor een heel team aan mensen. Zoveel verantwoordelijkheid, voor de meeste mensen is dat een brug te ver.
We zaten in het staartje van onze vakantie toen we het nieuws over het alarmerende IPPC-rapport over het klimaat voorbij zagen komen. Eerst overal op sociale media, want zowel mijn vrouw als ik zitten in een nogal eco-vriendelijke bubbel en vervolgens in de traditionele media. We hadden net ons lang weekendje Marrakesh geboekt voor november. Een bedenkelijke gewoonte: de volgende vakantie al boeken voordat de huidige is afgelopen.
Het ging om ons uitgestelde tripje van mei 2020, bedoeld om onze trouwdag te vieren. Toch hadden we er echt wel onderuit gekund; Transavia had ons geen vouchers gegeven, maar geld terug. Dus waarom niet naar de Wadden, zou je zeggen: de wereld staat in brand! Letterlijk zelfs, in een flink aantal gebieden. Op andere plekken stond men deze zomer het water aan de lippen. Hoe verantwoord is het dan nog om te vliegen, puur voor het genot? Ja, maar onze laatste vlucht was in augustus 2019, stamelde ik in mezelf. En we waren deze zomer toch bewust met de auto op vakantie geweest? En dat hotel in Marrakesh: daar hadden we flink voor betaald, terwijl we er geen geld terug voor zouden krijgen.
Vier badkuipen vol troep
Een stuk uit de nieuwsbrief van NRC-journalist Wouter van Noort bracht me weer snel terug in de realiteit. Hij rekent voor dat een middellange vlucht per persoon goed is voor vier badkuipen kerosine. Víer badkuipen! Op FlyGRN.com kun je precies zien met hoeveel wasjes, douchebeurten of andere vormen van energieverbruik jouw vlucht te vergelijken is. Doe ‘t maar eens, je schrikt je rot.
Soms zou ik wat minder last willen hebben van verantwoordelijkheidsgevoel. Tuurlijk, verantwoordelijkheid durven nemen, voor jezelf en voor anderen is op zichzelf een groot goed. Het is, denk ik, ook inherent aan leiderschap – ondernemers weten er alles van. Toch kan het je soms ook flink in de weg zitten. Althans, mij wel. Vliegschaamte is slechts één van de voorbeelden van een toenemend verantwoordelijkheidsgevoel.Het draait ook om een toenemend bewustzijn dat we niet door kunnen gaan op de oude voet. Niet verder kunnen met de oude manier van eten, shoppen, reizen, ondernemen.. met onze oude manier van leven, dus.
Dat IPPC-rapport kan geen echte verrassing meer zijn. Dat de klimaatcrisis bovendien op zoveel manieren het wereldnieuws vult, is eigenlijk goed nieuws: we kunnen er echt niet meer omheen. We kunnen ons niet langer verschuilen achter een zogenaamde ‘gekkie’ als Greta Thunberg. Zij had en heeft het bij het rechte eind. En ach, vooroplopers worden altijd als gekkies onthaald. Dat geldt net zo goed voor ondernemers, die ook dikwijls op de troepen vooruit lopen.
Wakker liggen
Ik merk dat ik vaker wakker lig van de talloze maatschappelijke uitdagingen waar wij vandaag voor staan. Ik voel me er als ondernemer verantwoordelijk voor. Maar goed, dat zijn wij als ondernemers natuurlijk ook gewoon. We dragen de verantwoordelijkheid voor ons team, voor onze klanten, voor ons bedrijf. Voor het inkomen van anderen. Deze tijd vraagt om het durven dragen van een nog grotere verantwoordelijk, zonder jezelf te straffen voor je keuzes en het leven dat je leidde. Dat is tegen de levensgenieter zeggen dat hij het altijd verkeerd heeft gedaan en vanaf nu nooit meer één druppel mag drinken. Maar als de dokter zegt dat het niet goed gaat met zijn lever, is het duidelijk wat hem te doen staat.
Het gesprek voeren over onze manier van leven en de noodzaak van verandering, blijft een spannende. Het is ook zo’n dunne lijn om er iets over te zeggen. Voor je het weet ben je met je vingertjes naar elkaar aan het wijzen. Daarvan gaan bij ons allen de hakken in het zand. Ondernemerschap gaat doorgaans ook niet over praten, maar meer over doen. Zeker, we moeten inspirerende verhalen vertellen en verspreiden, maar zonder daadwerkelijke daden blijft het allemaal ‘sustainability by lipservice’.
De vraag rest dus wat je als ondernemend mens kunt doen. Welke verantwoordelijkheid kun je nemen?
Er zijn veel initiatieven, waarbij je je bedrijf kan aansluiten. Non-profitorganisatie B Lab is daar één van. Zij geven bedrijven een certificering voor duurzaamheid en sociaal ondernemerschap, B Corp geheten. B Corp word je echter niet zomaar; je moet op veel verschillende facetten laten zien dat jouw bedrijf echt het verschil maakt voor mens en milieu. Maar het mooie is: als je eenmaal een B Corp bent, krijg je ook punten voor het zakendoen met andere B Corps. Zo ontstaat er een steeds hechter netwerk, een infrastructuur, waarbij je actief bijdraagt in plaats van alleen te compenseren. Ik weet van dichtbij hoe inspirerend en stimulerend dat is.
Planetary Wellbeing Index
Een ander initiatief is de Planetary Wellbeing Index van Earth Charter, als nieuwe definitie van vooruitgang, waarbij milieu en geluk een grotere rol spelen. In 1937 introduceerde Simon Kuznets het Gross Domestic Product (GDP, in het Nederlands: het bbp) als definitie van vooruitgang, na lange tijd aangevuld door de Human Development Index (1990) en de World Happiness Report (2012). De Planetary Wellbeing Index zou vanaf 2022 van kracht moeten zijn en het klinkt als de hoogste tijd. Indices hebben een grote invloed op nationaal beleid en individueel gedrag. Hoe wij vooruitgang definiëren, bepaalt hoe we feitelijke vooruitgang boeken als mensheid.
Oftewel: er is werk aan de winkel, en daarvoor hebben we mensen nodig die verantwoording dragen voor zaken die groter zijn dan henzelf. Ook groter dan het eigen bedrijf. Mijn hoop is op de ondernemer gevestigd. Between yesterday’s mistakes and tomorrow’s hope, there is a fantastic opportunity called Today. Wie doet er mee?
