‘Goed voorbeeld doet goed volgen.’ De noodzakelijkheid van Leadership by Example staat buiten kijf, maar eerlijk gezegd kan ik de platitude niet meer aanhoren. Leiderschap betekent ook beslissingen nemen die in de ogen van je personeel juist níet (of niet helemaal) het goede voorbeeld zijn. Het begrip daarvoor ontbreekt nogal eens.
Verschillende moderne series schotelen ons juist door het slechte voorbeeld een behoorlijke portie moreel besef voor. Maffiabaas Tony Soprano die ons leert wat goed en fout is. De geluksverkoper Don Draper van ‘Mad Men’ die de kijker laat zien wat koosjer is en vooral wat niet. Paradoxaal? Nou, nee.
Merel van Ommen promoveerde vorige week aan de Radboud Universiteit Nijmegen op deze gedachte. Bij de klassieke schurk, zo analyseert zij, hebben we gelijk ons oordeel klaar: ‘Wat een hufter zeg’. Bij de moderne schurk ligt dit anders: hij is held en schurk tegelijk. Het morele oordeel wordt juist opgeschort. Hoe komt dit?
De hoofdpersonages in moderne dramaseries hebben stuk voor stuk bedenkelijke mores: drugs, moord, geweld, omkoping. Het komt allemaal voorbij tijdens het bingewatchen. Maar voor iemand als Walter White uit ‘Breaking Bad’ trek je als kijker niet gelijk de neus op.
Waar vroegere series ons direct duidelijk maakten wat not done was, daar laten de moderne personages dit juist in het midden. Ze kampen met morele dilemma’s, vertwijfelingen, demonen. Persoonlijke onzekerheden en zwaktes worden uitvergroot.
Tony Soprano die in een lange scène op een vissersboot twijfelt of hij zijn makker Paulie moet ombrengen. Loerend naar een vissersmes worstelt hij met de gouden regel van loyaliteit, verraad en het verlies van andere bloedgabbers. Tony wikt en weegt over de mogelijke gevolgen van zijn handelen. Als kijker twijfel je met de maffiabaas mee: ‘Wat zou ik doen in deze situatie?’.
Series als toetssteen van de hedendaagse moraal. Je neemt als kijker je eigen levenservaring mee in de voorgeschotelde ethische dilemma’s. Zo toets je stiekem je eigen regels, waarden en normen. En je vergroot je inlevingsvermogen. Interessant voor managers? Bij uitstek! Zeker in de huidige complexe wereld vol met omkoopschandalen, Cum-EX en bankiersissues. Een groeiend moreel besef en een groter begrip voor genomen beslissingen bij medewerkers en leiders is meer dan welkom.
Welbeschouwd nemen alle hoofdpersonages die we tijdens het bingewatchen volgen, ons mee in een denkschema dat de socioloog Max Weber al in het begin van de vorige eeuw beschreef. Weber onderscheidt een ethiek van Gesinnung (volg je je overtuigingen, ongeacht de gevolgen?) en een ethiek van Verantwortung (beslis je wat de juiste keuze is kijkend naar de gevolgen?). Zo zorgt bingewatchen per saldo voor meer empathie binnen je bedrijf en meer ethiek bij je mensen.
Dus: richt een kantoorbioscoop in en verplicht je managers vóórdat ze een belangrijke beslissing nemen, eerst een uur naar ‘Breaking Bad’ en ‘The Sopranos’ te kijken. En daarna een kwartier te reflecteren op de mogelijke gevolgen van hun handelen. Walther White, Tony Soprano, Don Draper. Ooit gedacht dat je bedrijf dankzij dit soort types meer doordachte besluiten zou kunnen nemen? Wél van God los, maar níet van de moraal.
