Er zijn weinig dingen zo alledaags als koffie. Een kopje koffie drinken we dan ook vaak gedachteloos op. De branche achter datzelfde kopje koffie roept echter de ontwikkeling van derdewereldlanden een halt toe, stelt koffieondernemer Van Staveren van Dijk. Achter de charmante glimlach van George Clooney in de Nespresso-reclames gaat een wereld van ongelijkheid schuil.
Multinationals zuigen alle waarde op in de koffie-industrie
“Bij iedere tegel die je in de koffieketen oplicht, komt er een pissebed onder vandaan”, vat Van Staveren van Dijk de koffieketen samen. “Alle koffie is afkomstig uit ontwikkelingslanden en de laatste 25 jaar is daar steeds minder geld achtergebleven. Slechts zo’n 15 procent. Het overgrote deel van de waarde, 85 procent, wordt toegevoegd in het Westen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het branden en het verpakken. Vijf multinationals zuigen alle waarde op en betalen de boeren enkel voor hun bonen.”
Big Coffee
Ontwikkelingshulp noemt Van Staveren van Dijk een “subsidie voor Big Coffee, oftewel de grote multinationals die weigeren de waarde die ze creëren te delen”. “We sturen 3 miljard euro per jaar naar een land als Ethiopië. Dit land verdient jaarlijks 800 miljoen euro aan koffie, terwijl dat potentieel miljarden kunnen zijn.” Fairtrade-koffie heeft volgens Van Staveren van Dijk “nul impact”. “Deze bedrijven hanteren een minimumprijs en waren goed voor 17 miljoen dollar, maar op een markt van 80 miljard heeft dat geen financiële impact.”
Van Staveren van Dijk bedient zich daarom niet van fairtrade-, maar fairchain-ondernemen. “We willen de keten herinrichten. Wij streven naar een 50/50-verdeling, waarbij de helft wordt verdiend in het producerende land en de helft in het consumerende land.” Moyee werkt in Ethiopië met een eigen koffiebranderij, zodat koffie daar gebrand kan worden en daarna verpakt. Sinds dit jaar bouwt het bedrijf zijn activiteiten voorzichtig uit naar Kenia en Colombia.
Blockchain
De keten is pas “fair” als deze inzichtelijk is, meent Van Staveren van Dijk. Daarom gebruikt hij sinds kort de blockchain voor zijn in 2012 opgerichte koffiebedrijf. Hierin staan alle acties in de productie- en verkoopketen van Moyee. Denk hierbij aan het verpakken, oogsten en verkopen van de koffie. De data kan door een slimme vergrendeling niet aangepast worden, waardoor een what you see is what you get-effect optreedt. Transparantie in zijn puurste vorm, zo gaat het idee.
Bitcoin? Fuck it, dat is een wereld van speculaties
“Blockchain is in essentie technologie die vertrouwen oplevert”, zegt Van Staveren van Dijk. “We kennen het van de bitcoin, maar fuck it. Dat is een wereld van speculaties. Het gaat ons om de blockchain. Dat is interessant.” Bij Moyee Coffee zijn ze nog druk aan het coderen, maar uiteindelijk moeten consumenten de hele Moyee-keten middels blockchain kunnen inzien. Zo wordt het mogelijk precies te bekijken wat een aankoop de boer oplevert.
Een eerste aanzet hiertoe is al te aanschouwen op blockchain.fairchain.org. Per boer zie je een foto, wat an sich al een sterk beeld is; de producenten krijgen voor de westerse consument een gezicht. Naast hun foto staat vermeld wat hun marktprijs is voor een hoeveelheid bonen en de Fairchain-prijs. Die laatste prijs ligt vanzelfsprekend een stuk hoger. “We zijn hiermee het minst oneerlijke koffiebedrijf”, meent Van Staveren van Dijk. “Maar we moeten zien of het echt iets bijdraagt. Daarom koppelen we het nu aan een leefbaar inkomen-studie.”
Direct fooi overmaken
Blockchain kan er in de toekomst zelfs voor zorgen dat je de boer direct een fooi kan overmaken, stelt Van Staveren van Dijk. “Je betaalt dan met een token. In het café geef je bijvoorbeeld niet alleen de barista een fooi, maar maak je ook een dubbeltje over naar de boer.” Wel noemt Van Staveren van Dijk het een uitdaging om boeren uit te leggen wat zo’n alternatieve valutavorm inhoudt. “Dat je het alleen als het echt nodig is, omzet in een lokale currency. Dat het veel efficiënter is.”
De inzichtelijkheid in data biedt voor boeren ongekende kansen, meent Van Staveren van Dijk. “We gaan een track record opbouwen. Als er is geoogst, kun je zeggen: ‘Hee, je hebt 500 kilo, Khaled. Doe je dat nog een paar keer, dan kun je een bankrekening aanvragen.’ Die boeren hebben geen access to credit. De enige die nu verdient is Nestlé, dat bij Draghi (de ECB-topman, red.) tegen 0 procent rente kan lenen. Boeren daarentegen kunnen nauwelijks lenen.”
Zou boeiend zijn als de kledingsector net als @MoyeeCoffeeHQ de hele keten ook inzichtelijk zou maken via blockchain. Wie durft dat als eerste? -> ‘Kleding C&A, H&M komt van dwangarbeid Chinese gevangenissen’ https://t.co/3r8Pqp2AUL @FairChainOrg
— Christel Don (@ChrisKrast) February 20, 2018
Geen overleg
De koffie-industrie moet zich aanpassen of uitsterven
Moyee Coffee mag dan wat weghebben van een duurzaam voedselbedrijf als Tony’s Chocolonely, toch ziet Van Staveren van Dijk ook verschillen. “Zij proberen de industrie te beïnvloeden om zo de olietanker naar links te verschuiven. I don’t care shit about the industry. Wij zeggen: je past je aan of je sterft uit. Dit is de weg naar de toekomst. We hopen dat multinationals dit ook gaan doen, maar we gaan niet overleggen of beïnvloeden of whatever.”
Het moge duidelijk zijn: Moyee Coffee heeft weinig op met de huidige gang van zaken in haar eigen branche. Van Staveren van Dijk afficheert zich als de Johnny Rotten van de koffie-industrie en schopt behendig alle heilige huisjes van het neoliberalisme omver. Hij kan het maken. Zijn bedrijf is winstgevend en groeit jaarlijks met 20 tot 30 procent.
Dit jaar verwacht Van Staveren van Dijk een omzet van 2,5 miljoen euro te genereren. Meer geld voor de Ethiopische boeren, dus. “Als wij straks tienduizend klanten hebben, verwacht ik dat andere bedrijven gaan denken: wat een tof model, dat ga ik ook doen.”
