Thorizon, een Nederlandse startup die een nieuw type kleine kernreactor ontwikkelt, wil samen met de Brabantse techbedrijven Demcon en VDL Groep een doorbraak realiseren en een gesmoltenzoutreactor bouwen in de provincie. Ze hebben in december een projectovereenkomst getekend, zo werd donderdag bekendgemaakt.
Het consortium heeft een subsidieaanvraag ingediend voor een testfaciliteit. Het doel van het project is allereerst om de ’maakbaarheid, veiligheid en functionaliteit van cruciale componenten’ van het niet-nucleaire systeem van deze reactoren te demonstreren en hard te maken.
De eerste Thorizon-reactor past in een gebouw van 25 meter hoog en moet genoeg energie gaan leveren voor 250.000 huishoudens of een datacenter. De Thorizon One is met zijn vermogen van 100 megawatt dan ook geen grote centrale, maar een zogeheten Small Modular Reactor die een stuk kleiner is dan de centrale in Borssele.
1. Wat is een Small Modular Reactor (SMR)?
SMR’s zijn in de regel kleinere reactoren met ruwweg een derde van de capaciteit van de huidige modellen. Dat bescheiden formaat biedt voordelen. SMR’s zijn sneller en goedkoper te bouwen, met onderdelen (vandaar dat modulair) die straks idealiter van de lopende band komen rollen. Door hun kleinere formaat kunnen ze desnoods naast een datacenter worden geplant.
In principe zijn veel varianten van de SMR ook veiliger dan de huidige kerncentrales. Dat is te danken aan hun constructie of de manier waarop ze worden gekoeld, met gesmolten zout of metaal in plaats van water. In sommige modellen is de nucleaire splijtstof zelfs opgelost in het zout, wat de kans op een regelrechte meltdown verkleint.
En dat is de route die Thorizon kiest: zout als koelmiddel in de reactor, maar ook als vloeibare drager van de brandstof (het thorium). Het ontwerp is vorig jaar nog door de European Industrial Alliance on SMRs aangemerkt als toonaangevende, geavanceerde technologie. Zijn gesmoltenzoutreactor draait behalve thorium ook op kernafval. Daarmee wordt radioactief afval grotendeels hergebruikt en ‘kortlevend gemaakt’
2. Wie of wat is Thorizon?
Thorizon zelf is bepaald geen energiereus, maar een spin-off van de Nuclear Research & consultancy Group (NRG). Het bedrijf heeft sinds 2018 lang onder de radar gewerkt aan het nieuwe type kernreactor. Onder leiding van ceo Kiki Lauwers haalde het bedrijf in 2022 nog 12,5 miljoen euro op bij partijen als Invest-NL en private investeerders. Vorig jaar stond Thorizon nog in de MT/Sprout Challenger50 van ondernemingen die de gevestigde orde uitdagen.
Ook de Franse overheid maakte in 2023 10 miljoen euro aan subsidie over om in eigen land ook Thorizon-centrales te laten bouwen. Thorizon, met circa 40 medewerkers, heeft sindsdien ook een kantoor in Lyon.
3. Wanneer gaat zijn eerste SMR draaien?
Even geduld. Op dit moment is nog nergens in het Westen een SMR in bedrijf, alleen in Rusland en China zijn ze te vinden. En het Brabantse consortium is voorlopig vooral R&D aan het doen rond de technologieën die de reactor straks laten draaien. Thorizon zelf heeft eerder aangegeven dat het in 2030 klaar wil zijn voor de bouw van zijn eerste centrale. Die zou er in 2032 moeten staan. Of dat in Frankrijk is of in Brabant blijft waarschijnlijk afwachten.
4. Blijft het bij die ene centrale?
Zeker niet. Het kabinet-Schoof heeft het voornemen om vier grote kerncentrales in Nederland te laten bouwen, maar is ook gecharmeerd van SMR’s, getuige de SMR Programma-aanpak van vorig jaar maart, gericht op de versnelling van de SMR-ontwikkelingen in Nederland. Vorige maand dienden Tweede Kamerleden Silvio Erkens (VVD) en Henri Bontenbal (CDA) nog een motie in om véél meer op de kleine centrales te focussen.
Lees ook: Kernenergie maakt een comeback dankzij big tech en energieslurpende AI
Volgens TNO, dat samen met adviesbureau NRG Pallas onderzoek deed, is er in Nederland plaats voor drie tot meer dan dertien kleine kerncentrales.
Uit een eerdere scenariostudie van TNO bleek al dat in een energiesysteem zonder nieuwe kerncentrales de systeemkosten 1 tot 2,5 procent hoger zijn dan met kernenergie. Hoewel kerncentrales duurder zijn dan windturbines en zonnepanelen, kunnen ze een cruciale rol spelen als het niet waait of nacht is. Voor die stabiele energielevering zijn ook andere opties, zoals energieopslag, maar de kosten daarvan zijn relatief hoog.
5. Gaat Thorizon die allemaal bouwen?
Thorizon is niet het enige bedrijf dat in Nederland een SMR van de grond wil krijgen. NRC trof onlangs bij een rondgang Hans Schoenmakers, die namens het Amerikaanse SMR-bedrijf Last Energy drie jaar lang de markt bewerkte met een model dat 20 megawatt levert. Volgens Schoenmakers kijkt het bedrijf nog of het in het voorjaar de draad weer gaat oppakken in Nederland.
De Groningse ondernemer Aaldrik Haijer gebruikt met zijn Orange Hills Energy techniek van het Amerikaans-Japanse GE Hitachi. Hij wil centrales bouwen met een vermogen van 300 megawatt en zegt op drie plekken in Nederland SMR’s te willen bouwen. Ingewijden bevestigen aan NRC dat hij in ieder geval een daarvan probeert te realiseren in Den Helder.
Lees ook: Revolutionaire kernreactor uit Nederland krijgt erkenning van de EU: ‘We zijn enorm trots’
ULC-Energy, opgericht door Dirk Rabelink, is een derde partij die een centrale wil bouwen, dit keer met technologie van Rolls-Royce. Sinds 2023 neemt bouwbedrijf BAM ook deel aan het samenwerkingsverband van ULC-Energy en Rolls-Royce. Deze reactor belooft nog groter te worden met zijn vermogen van 470 megawatt, voldoende voor 1,4 miljoen huishoudens. Daardoor valt hij buiten de SMR-categorie.
6. Hoe gaat het buiten Nederland met SMR’s?
Ze zijn behoorlijk populair. En niet alleen in Frankrijk, dat van oudsher flink leunt op kernenergie voor zijn stroomvoorziening. In Engeland heeft de overheid een aanbesteding uitgeschreven waarbij Rolls-Royce en GE-Hitachi meedingen naar de bouw van een reactor die in 2035 moet gaan draaien.
Vooral in Amerika worden miljarden gestoken in de nieuwe generatie kernreactoren en de partijen die ze ontwikkelen. Google en Amazon focussen zich op de nucleaire opwekking van de volgende (vierde) generatie.
Google bestelde zes of zeven kleine gesmoltenzoutreactoren die in Californië worden ontwikkeld door de startup Kairos Power. Amazon maakte in oktober bekend dat het onder meer heeft ingezet op een concurrent van Kairos, X-Energy, die hetzelfde pad bewandelt, al is zijn modulaire reactor gasgekoeld. Amazon leidde een investeringsronde van een half miljard dollar die de bouw van de eerste X-Energy-centrales in de VS, maar ook in Canada en het VK dichterbij brengt.
7. Kernenergie maakt dus een comeback?
In de strijd tegen klimaatverandering is al langer duidelijk dat naast zon en wind een stabielere energiebron nodig is die continu elektriciteit kan opwekken, en steeds meer experts zien kernenergie als een logische aanvulling. Afgezien van het radioactieve afval zijn kernreactoren ‘schoon’ in de zin dat ze eenmaal in bedrijf geen CO2 uitstoten.
De waanzinnige behoefte aan energie voor AI blijkt een volgende drijvende kracht achter de comeback van kernenergie. De berekeningen erachter vergen griezelig veel rekenkracht en dus energie. Een vraag aan chatbot ChatGPT kost bijvoorbeeld ongeveer tien keer zoveel energie als een zoekopdracht op Google. Marktonderzoeker IDC gaat ervan uit dat de elektriciteitsbehoefte van AI-datacenters de komende tijd jaarlijks met 45 procent zal groeien, Goldman Sachs rekent met een plus van 160 procent tegen 2030.
