De ontwikkeling van een traditionele organisatie naar een organisatie waarin informatie als strategische asset wordt ingezet, confronteert organisaties met ingrijpende veranderingen. Flinke barrières zullen moeten worden beslecht, stelt Podiumauteur Mark Wisbrun.
Er zijn steeds meer bedrijven die weten te profiteren van de enorme groei van data, door data als product of dienst in te zetten. Overheden zitten ook op een schat aan data. Deze verborgen waarde kunnen zij ontsluiten door te participeren in nieuw ontstane informatie ecosystemen. Wij hebben in samenwerking met een uitvoeringsorganisatie van de Nederlandse overheid een model ontwikkeld waarmee overheidsorganisaties zich bewust kunnen positioneren in dit nieuwe speelveld om zo hun maatschappelijke relevantie te vergroten.
Data is een strategische asset
De afgelopen twee decennia heeft praktisch iedere organisatie te maken gehad met vormen van digitalisering die hebben geleid tot flinke aanpassingen in hun businessmodel. Recente ontwikkelingen tonen aan dat we aan het begin staan van een nieuw digitaal tijdperk. Door de explosieve toename van ‘sensoren’ zoals machines, computers, smartphones en camera’s ontstaan exponentieel groeiende hoeveelheden gestructureerde en ongestructureerde data.
Steeds meer partijen spelen slim in op de vervagende grenzen aan dataverzameling en distributie. Dit is mogelijk omdat de technologie die data omzet in waardevolle assets steeds toegankelijker wordt. Door diverse interne en externe bronnen te combineren weten organisaties de verborgen waarde in het informatie ecosysteem te ontsluiten en ontstaan er kansen die het voorstellingsvermogen te boven gaan.
Overheden bezitten schat aan data
Het WRR-rapport iOverheid beschrijft de impact van de verregaande informatisering van de samenleving op de rol van de overheid. De overheid zal als gevolg van de inzet van ict veranderen van een eOverheid naar een iOverheid die gebaseerd is op processen zoals het samenstellen, verrijken en vernetwerken van informatie. Een stimulans voor deze transformatie is de open data wetgeving die zowel op Europees- als landelijk niveau wordt ingevoerd. Deze wetgeving stelt dat data van overheden na uitvoering van de publieke taak moet worden opengesteld voor hergebruik door de samenleving. De EU schat de maatschappelijke waardecreatie dankzij openstelling van data op 70 miljard euro.
Slechts openstellen van datasets en afwachten zal in veel gevallen niet volstaan om deze waardecreatie werkelijk te realiseren. Overheden zullen interactie moeten zoeken en faciliteren met andere overheden, marktpartijen en burgers. Deze interactie wordt in algemene zin al enige jaren gestimuleerd door het beleid rondom topsectoren. Het beleid gericht op innovatie vanuit de driehoek overheid, marktpartijen en kennisinstellingen kan als aansporing gezien worden om ook op het gebied van data als overheid een actieve rol te zoeken. Deze ontwikkelingen roepen echter bij veel overheidsorganisaties de vraag op welke rol exact te vervullen, voor welke behoeften en welke klantgroepen. Overheidsorganisaties staan feitelijk voor een positioneringvraagstuk in dit nieuwe speelveld.
Bewust positie innemen in plaats van afwachten
Succes van overheidsorganisaties wordt grotendeels bepaald aan de hand van hun maatschappelijke impact en de zichtbaarheid daarvan in de markt. Data biedt overheden bij uitstek de mogelijkheid om hun impact te vergroten. Dit is mogelijk door de huidige taken beter uit te voeren en/of met data in meer behoeften te voorzien. Bovendien kan data door andere partijen worden hergebruikt.
Door een externe positionering rondom data op te stellen kunnen overheidsorganisaties zeer gericht in behoeften voorzien en zo hun maatschappelijke impact en de zichtbaarheid daarvan vergroten. In samenwerking met een uitvoeringsorganisatie van de Nederlandse overheid is een zeer breed toepasbaar model ontwikkeld om een externe positionering rondom data op te stellen. Er zijn vier elementen van belang om tot een externe positionering rondom data te komen:
Het eerste element omvat uitgangspunten in missie, (ministerie brede) beleidsdoelen, kernwaarden en hoofdtaken. Het tweede element bevat de optimale rol die gekozen wordt. Een rol beschrijft de wijze waarop met informatie invulling kan worden gegeven aan de behoeften in de markt. De optimale rol wordt mede bepaald door de vraag (lees behoeften) in de markt alsook de mate waarin de markt zelf in deze behoeften voorziet of kan voorzien (aanbod). Het vierde en randvoorwaardelijke element om tot een positionering te komen omvat de geldende wettelijke en beleidsmatige kaders.
Vier rollen die overheid kan vervullen
Het centrale element waarop de positionering rondom data gebaseerd is, is de keuze voor een rol. Het definiëren van een rol gebeurt aan de hand van twee dimensies, de attitude waarmee op behoeften wordt ingespeeld en de mate van verrijking van de geboden dataproducten en dienstverlening. Simpel gezegd beschrijft de attitude het ‘hoe’ en de mate van verrijking het ‘wat’.
Gegeven de positie op de horizontale en verticale as zijn vier archetypische rollen te onderscheiden. Elke rol beschrijft de wijze waarop met informatie invulling wordt gegeven aan behoeften in de markt aan de hand van gedragskenmerken. Zo kunnen organisaties bij het invullen van behoeften met data kiezen voor een rol als ‘beheerder’, ‘verbinder’, ‘verrijker’ of ‘ondernemer’. De keuze voor een rol hangt af van de vraag in de markt en de mate waarin de markt zelf in deze behoeften kan voorzien. Deze afweging zal voor elke behoefte en elke klantgroep opnieuw moeten worden gemaakt. Bovendien kan de optimale rol door de tijd ook veranderen door dynamiek aan vraag- en aanbodzijde.
Meer dan een andere kijk op de wereld
De ontwikkeling van een traditionele organisatie naar een organisatie waarin informatie als strategische asset wordt ingezet, confronteert organisaties uiteindelijk met ingrijpende veranderingen ten aanzien van strategie, organisatie, cultuur en technologie. Flinke barrières zullen moeten worden geslecht zoals het silo-denken binnen de organisatie en het gebrek aan de juiste techniek en technologische/analytische kennis. Bovendien zal er nadrukkelijk moeten worden gedacht en geacteerd in ecosystemen.
Dit vergt zowel publiek-publieke als publiek-private-samenwerking. Ik adviseer dan ook om op kleinschalige en experimentele basis te beginnen met het opbouwen van een positionering. Bij voorkeur wordt een pilotdomein gezocht en wordt zo veel mogelijk voortgebouwd op lopende initiatieven. Zo kan direct worden aangetoond dat overheidsorganisaties hun maatschappelijke relevantie kunnen vergroten met data.
Over de auteur:
Dit Podiumartikel is geschreven door Mark Wisbrun, uit naam van Competing on Information, een initiatief van Nolan, Norton & Co, dat ontstaan is vanuit de overtuiging dat ook traditionele bedrijven in toenemende mate de informatie waarover zij (kunnen) beschikken zullen inzetten binnen hun waardeproposities en dat de bedrijven die dit succesvol doen de outperformers van de toekomst zullen zijn.
Over het Podium:
Ook uw visie geven op ontwikkelingen binnen uw vakgebied? Plaats een artikel op MT Podium. Log in op mt.nl/profiel en voeg onder 'activiteiten' uw artikel toe. Interessante bijdragen worden meegenomen in de nieuwsbrief en op home geplaatst. MT Magazine publiceert bovendien periodiek 'Het beste van MT Podium'.
