Efficiënter koken voor een beter klimaat

In ontwikkelingslanden koken veel mensen nog altijd op open vuur. Koken op open vuur is een belangrijke oorzaak van de wereldwijde CO2-uitstoot; niet alleen door de uitstoot die gepaard gaat met het koken zelf, maar ook doordat voor het benodigde vuur massaal bomen worden gekapt. En die bomen zijn nou juist een uiterst belangrijke factor in het absorberen van CO2.

Het van oorsprong Nederlandse bedrijf 180.Works probeert daar iets aan te doen door huishoudens in het Oost-Afrikaanse land Malawi te voorzien van efficiëntere, uit lokale klei gemaakte kooktoestellen die zo’n 70 procent minder hout verbruiken. Daardoor zorgen deze efficiënte cookstoves niet alleen voor een lagere CO2-uitstoot, maar gaan ze ook lokale ontbossing tegen.

Enorme winst

Socioloog en econoom Robert Delhaas – die namens meerdere multinationals jarenlang woonde en werkte in diverse (ontwikkelings)landen – is sinds anderhalf jaar als adviseur verbonden aan 180.Works. Onderschat de wereldwijde impact van de efficiënte cookstoves vooral niet, benadrukt hij.

‘In het Westen staan we er niet altijd bij stil, maar zo’n 20 procent van de wereldwijde CO2-uitstoot wordt veroorzaakt door het koken op open vuur in ontwikkelingslanden; niet alleen in Afrika, maar ook in Azië en Zuid-Amerika. Daar valt dus enorm veel winst te behalen in de wereldwijde strijd tegen klimaatverandering. Niet voor niets zijn er inmiddels meerdere partijen – waaronder dus ook 180.Works – die dit soort cookstoves verspreiden, in een poging om ontbossing tegen te gaan en de CO2-uitstoot terug te dringen.’

Wereldwijd zijn er 2,4 miljard mensen die nog op open vuur koken, vervolgt Delhaas. ‘Dat betekent dat grofweg zo’n 750 miljoen huishoudens een efficiënte cookstove zouden moeten hebben. Zo’n oplossing zorgt niet alleen voor C02-reductie en een betere leefsituatie voor een paar miljard mensen, maar is bovendien vele malen goedkoper dan de technische, op een sterke verlaging van de CO2-uitstoot gerichte transitie van sectoren als de luchtvaart, woningbouw en staalproductie.’

Carbon credits

Het mes snijdt daarbij bovendien aan meerdere kanten, legt Delhaas uit. ‘Niet alleen het klimaat vaart wel bij onze oplossing, ook de gebruikers zélf gaan erop vooruit. Voor elke door ons geïnstalleerde cookstove ontvangen wij drie zogenoemde carbon credits. De inkomsten die wij binnenkrijgen via het emissiehandelssysteem, geven wij voor een deel terug aan de lokale huishoudens die gebruikmaken van onze cookstoves.’

Inwoners van ontwikkelingslanden kunnen dus extra inkomen genereren door de cookstove van 180.Works te gebruiken, en hebben daarnaast ook een direct persoonlijk belang bij het tegengaan van ontbossing. Daardoor ontstaat een voor alle partijen voordelige loop, waarbij inkomsten, CO2-reductie en het behoud van bos hand in hand gaan.

Impact inzichtelijk maken

Dat klinkt op papier prachtig, maar hoe voorkom je dat een initiatief als dit blijft hangen in goede intenties en greenwashing? 180.Works had van meet af aan de ambitie om volledig transparant te zijn en de daadwerkelijke impact inzichtelijk te maken. Het bedrijf rustte zijn cookstoves daarom – als een van de eerste aanbieders ter wereld – uit met sensoren.

Die geven niet alleen meer informatie over de locatie van de betreffende cookstove, maar ook over hoelang en hoe vaak deze gebruikt wordt en over de temperatuur rondom het kookstel. Op die manier kunnen alle partijen die C02-uitstoot moeten en willen compenseren dagelijks helder inzicht krijgen in het gebruik van de cookstoves, schetst Delhaas. ‘Het levert een aantoonbaar bewijs dat ‘greenwashing’ niet nodig is of voorkomen kan worden.’

Analysemodel

Bij het uitlezen van de sensoren en het analyseren van de gegenereerde data wordt 180.Works ondersteund door AI- en analytics-marktleider SAS en Analytics-as-a-Service-provider (en SAS-partner) Notilyze. Tijdens de SAS Hackathon hebben ze in één maand alle data verzameld, inzichtelijk gemaakt en met een algoritme vertaald naar concrete besparingen.

Het concreet kunnen maken van de besparingen is enorm belangrijk, benadrukt ook Notilyze-oprichter Colin Nugteren. ‘Hoe groot is de impact van de cookstoves nou écht als het gaat om het tegengaan van ontbossing en het reduceren van CO2-emissies? Samen met SAS hebben we – op basis van historische en nieuwe data – een analysemodel ontwikkeld, dat op basis van de gegenereerde sensordata precies berekent hoeveel hout er verbruikt wordt.’

‘Het overzichtelijke, door SAS ingerichte dashboard laat daarbij in één oogopslag zien hoeveel cookstoves waar en op welk moment gebruikt worden, voor hoelang, welke temperatuur er daarbij bereikt wordt en hoeveel CO2-besparing dat concreet oplevert ten opzichte van het koken op open vuur.’

Juiste configuratie

Het op een goede manier uitlezen van de data was nog een behoorlijke uitdaging, schetst Nugteren. ‘We hebben veel tijd besteed aan het juist positioneren van de sensor, die om de paar seconden de actuele meetwaarden uitleest. Als de sensor te ver van de cookstove hangt, dan registreert hij een te lage temperatuur. Maar hang je hem te dichtbij, dan gaat hij stuk door de hitte. Het luistert al met al nauw, en het kostte nog behoorlijk wat veldonderzoek om uiteindelijk tot de juiste configuratie te komen.’

Bovendien beschikt in een land als Malawi lang niet elk huishouden over een internetverbinding, vervolgt Nugteren. ‘Dat maakte het aanvankelijk lastig om de data snel in Nederland te krijgen voor nadere analyse. Voor de huishoudens zonder internetverbinding maken we nu binnen het model een inschatting van de CO2-besparing, op basis van demografische informatie. Zodra er wél verbinding is, vergelijken we de geëxtrapoleerde data met de daadwerkelijke besparing. Zo scherpen we het model voortdurend aan en houden we het zo accuraat mogelijk.’

Transparantie is essentieel

Dankzij het datamodel en de voortdurende analyses kunnen 180.Works, Notilyze en SAS nu écht hard maken hoe groot de besparing is op basis van realtime monitoring, benadrukt data scientist Ischa van der Molen van SAS. ‘Transparantie en accountability zijn op dit moment dé uitdagingen binnen de markt rondom carbon credits. Als bedrijven die carbon credits ontvangen onvoldoende duidelijk kunnen maken hoe groot hun impact daadwerkelijk is, ondermijnt dat op termijn het vertrouwen in het hele emissiehandelssysteem. En daar is uiteindelijk niemand bij gebaat – en het klimaat al helemaal niet.’

Uit diverse rapporten blijkt volgens Van der Molen dat een groot deel van de uitgegeven carbon credits nu vaak nog geen goede weerspiegeling vormen van de daadwerkelijke CO2-reductie binnen projecten. ‘De reductie blijkt in de praktijk vaak stukken lager dan hij op papier wordt voorgesteld. Met het door ons ingerichte analytics-platform kan 180.Works zijn impact wél echt concreet maken, op basis van 100 procent gevalideerde carbon credits. Daarmee vormt dit project echt een voorbeeld voor andere bedrijven die hun impact concreet willen aantonen. Op deze manier voldoe je als bedrijf aan je verantwoordingsplicht én bouw je actief mee aan het vertrouwen in het zo belangrijke carboncreditsysteem.’

Op grote schaal uitrollen

180.Works heeft inmiddels de ambitie geformuleerd om in 2030 in totaal 10 miljoen met sensoren uitgeruste cookstoves neer te zetten in zuidelijk Afrika, wat neerkomt op een jaarlijkse besparing van maar liefst 70 miljoen bomen per jaar. In technische zin is de ontwikkelde oplossing in principe onbeperkt schaalbaar, schetst Robert Delhaas.

‘Wel zijn we nog actief op zoek naar partners die ons kunnen helpen om de kosten te drukken. De sensoren die we op dit moment gebruiken voldoen in technische zin perfect – we hebben er in de aanloopfase in totaal zes getest. Maar met een kostprijs van zo’n tien à twaalf dollar zijn ze wel aan de dure kant.’

‘Als we deze oplossing daadwerkelijk op grote schaal willen uitrollen, zullen we gebruik moeten maken van sensoren die even robuust zijn als het model dat we op dit moment gebruiken, maar die wel een stuk goedkoper zijn. Sowieso zijn we altijd op zoek naar sponsoren en investeerders die ons willen helpen bij het op grotere schaal uitrollen van onze oplossing.’

Wereldwijde ambities

De ambities van 180.Works overstijgen de grenzen van Malawi inmiddels ruim, benadrukt Delhaas. ‘De komende jaren richten we ons met name op Malawi en op buurlanden als Zambia en Mozambique. In deze regio beschikken we immers al over de juiste middelen en distributiekanalen om onze oplossing snel uit te kunnen rollen.’

Maar het bedrijf is ook al in gesprek met landen als Chili en Pakistan. 180.Works heeft de ambitie om uiteindelijk álle 750 miljoen huishoudens die nu wereldwijd nog koken op open vuur, te helpen met de cookstoves. ‘Klimaatverandering is een wereldwijd probleem, en dus strekken onze ambities ook ver.’