Bernard Wientjes is de machtigste man van Nederland. Nu de vakbonden zijn uitgespeeld stroopt de werkgeversvoorman de mouwen op om Nederland eens flink op de schop te nemen. Goed nieuws? Nee, Wientjes is juist deel van het probleem.
De polder is dood, de vakbonden uitgespeeld. Als één man slim in dit gat springt is het Bernard Wientjes, die efficiënt direct naar het Torentje snelt om zijn wensenlijst te dicteren. Klinkt goed, doortastend. Hij is tenslotte de kampioen van BV Nederland. Eindelijk worden spijkers met koppen geslagen, wordt er wat gedaan aan de stagnerende arbeidsmarkt en de woningmarkt. Totdat u zich er enigszins in verdiept. Want dan ziet u dat Wientjes de kampioen van de korte termijn is en de problematiek verergert.
De afgelopen jaren onderwierp ik de polder aan een genadeloze analyse. Met die kennis kijk ik naar de ongebalanceerde macht van Wientjes en krijg ik jeuk, spontane rillingen en uitslag. Veel van de ellende die nu de agenda dicteert zijn vuiltjes uit het persoonlijk archief van Wientjes. Hij is (mede)verantwoordelijk voor de stagnatie en jarenlange inertie. Al het gelul over hervormen, ook uit de mond van de grote leider van werkgevend Nederland, leidde in het verleden niet tot enig poetswerk van betekenis.
Want wat zijn de grote probleemdossiers die het herstel van de economie een voet dwars zetten? Op één: de arbeidsmarkt, op twee: de woningmarkt, op drie, met stip: de vergrijzing, een veelkoppig monster dat zou worden weggepoetst met een pensioenakkoord en een gefaseerde verhoging van de pensioenleeftijd.
Drie grote maatschappelijk misverstanden en bij alle drie speelt Wientjes een bedenkelijke rol.
De arbeidsmarkt als geheel is niet star. Wel is er een grote groep die niet van zijn plek is te krijgen. Of alleen tegen extreme kosten. En een kleinere groep die op afroep beschikbaar is. Deze groep outsiders – jongeren, herintredende vrouwen en vaak ook allochtonen – leveren alle flexibiliteit. Als zij niet werken worden de kosten afgewenteld op de belastingbetaler. Wientjes werkte deze absurde tweedeling in de hand door hiermee akkoord te gaan. Zijn gebrek aan visie en zijn nadruk op de korte termijn – nu een beetje meer flexibiliteit, zonder over een echte oplossing te praten. Het netto-effect is dat het Nederlands bedrijfsleven 7,5 maal zoveel uitgeeft aan het ontslaan van een beperkte groep mensen dan aan het werven van nieuwe mensen. Wientjes gaf de voorkeur aan de korte termijn boven een hervorming.
Toch is dit peanuts vergeleken bij de bijdrage van Wientjes aan de vastgelopen woningmarkt. Hij blokkeerde jarenlang een tijdige en graduele aanpassing van de hypotheekrenteaftrek. Hij blokkeerde zelfs het denken erover. Allemaal uit angst voor de nadelige effecten op de woningmarkt. Nog steeds probeert hij deze noodzakelijke hervorming af te stoppen. Hij verlengt daarmee het lijden in een markt die volledig op slot zit omdat iedereen weet dat die verandert, maar niemand weet hoe.
Maar het wordt nog erger als we zien wat hij weggaf om dit fiscale heilige huisje een paar jaar langer in stand te houden. Opnieuw komen we bij de pensioenen en de AOW. De noodzakelijke actie op dit punt werd door Wientjes in de SER uitgeruild voor het in stand houden van de hypotheekrenteaftrek. Nu zit Nederland met de gebakken peren, maar dat is niet onverwacht. Sinds Drees jr. in de jaren 80 van de vorige eeuw als voorzitter van een staatscommissie concludeerde dat de AOW niet in zijn huidige vorm kan voortbestaan en dat de leeftijd van 65 onhoudbaar was, is er helemaal niets gebeurd. Nou ja er is een pensioenakkoord, waarbij is besloten om tot 2020 niets te doen. VNO-NCW zegt op de website tevreden te zijn. Ook hier laat Wientjes de korte termijn prevaleren boven een echte oplossing.
En daarom krijg ik jeuk als Wientjes eigenhandig de hervormingsagenda van Nederland bepaalt. Zijn track record is bedroevend. Hij is deel van het probleem. Niet van de oplossing. Net als bij de vakbeweging is het hoog tijd dat er binnen het VNO-NCW wordt gezocht naar een nieuwe generatie met nieuwe ideeën en een visie die verder strekt dan het hier en nu.
