In zijn boek ‘Geld en Gedrag‘ over geld schrijft Dan Ariely over het fenomeen betaalpijn. Het moment dat we afscheid moeten nemen van ons geld geeft ons vaak een naar gevoel. We zijn ons bewust van de ‘opportuniteitskosten’. Anders gezegd: we beseffen dat we een euro meer een keer uit kunnen geven.
Daarmee is betaalpijn enorm nuttig voor consumenten. Het voorkomt dat je te veel uitgeeft, maar leuk is het niet. De belangrijkste reden dat all-in resorts zo populair zijn, is dat je de betaalpijn minimaliseert. Het doet één keer pijn tijdens het boeken, maar daarna voelt elk drankje als gratis. Creditcards zorgen ook voor het bundelen van betaalpijn. In plaats van dat je bij elke bestelling of aankoop een pijnscheut krijgt, lijd je maar een keer. Als de creditcardrekening binnenkomt, trek je de pleister er in één keer vanaf.
Betaalpijn is lastig voor bedrijven
Voor bedrijven is betaalpijn maar lastig. Die proberen dan ook de betaalpijn te verzachten met regelingen voor uitgestelde betaling, al dan niet fictieve kortingen of de eerder genoemde all-in-concepten.
Betaalpijn is kortom een sterk psychologisch fenomeen. Zelf heb ik – mede op aanwijzing van Ariely – voor het huishouden verschillende rekeningen geopend met aparte potjes voor aparte uitgaven. Allemaal met het idee om mijzelf (en de rest van de familie) bewust te maken van de opportuniteitskosten van elke uitgave. Zeker in de wereld van contactloos betalen, geen overbodige luxe. Een digitale euro is toch gemakkelijker uitgegeven dan een fysieke.
Geen betaalpijn op de zaak
Zou je het fenomeen ook kunnen toepassen op kantoor? De meeste afdelingen hebben budgetten om medewerkers bewust te maken van de opportuniteitskosten, maar van echte betaalpijn is meestal geen sprake. Alleen de directie – zeker als ze eigenaar van de onderneming zijn – en een enkele boekhouder ervaren een pijnscheut als een euro de zakelijke rekening verlaat.
Wat nou als budgetoverschrijdingen van je loon of je bonus werden ingehouden? Zou het werken? Ik ben ervan overtuigd. Maar menig werknemer zal luidkeels protesteren. Maar wat als je aan de andere kant een mechanisme verzint waarbij werknemers meer gaan verdienen naarmate ze binnen budget blijven? Ik denk dat veel mensen er dan nog vrede mee hebben ook. Het zou bovendien de kloof tussen de werknemer en loondienst en de zzp’er een beetje verkleinen. Want die laatste, die weet heel goed wat betaalpijn is.
