Met maar liefst zes Nederlandse spelers kleurde Real Madrid de laatste jaren oranje. Helaas zijn de nieuwe voorzitter en zijn nieuwe trainer aanzienlijk minder oranjegezind. Het rechtvaardigt de vraag: hoe overleef ik een nieuwe baas?
1 Kindermoord
Een machtswisseling gaat meestal gepaard met bloedvergieten. Niet zelden is de eerste beleidsdaad van de inkomende leider de moord op enkele kinderen van zijn vrouwelijke onderdanen. Dat heeft tot voordeel dat de vrouwtjes snel vruchtbaar worden en zich daardoor eerder binden aan de nieuwe machthebber.
Zo gaat het in de apenwereld en zo gaat het in de mensenwereld, zegt bioloog, apenkenner en consultant Patrick van Veen. "In organisaties wil de nieuwe leider altijd iets veranderen. Soms gaat het om kleine dingen, zoals het schuiven met budgetten of het om zeep helpen van projecten. Soms worden er medewerkers ontslagen."
Apen zijn calculerende wezens, weet Van Veen. "Gorillavrouwtjes accepteren de kindermoord. Ze proberen wel zo snel mogelijk uit te vinden wat ze aan de nieuwe leider hebben. Is het een sterke man of een watje? Ze zullen de leider voorzichtig uittesten. In apenland zie je dan ook dat een nieuw mannetje zich het beste agressief kan gedragen, bijvoorbeeld door de vrouwen te mishandelen. Daarmee laat hij zien dat hij in staat is om orde te handhaven en de groep te verdedigen. Hoe agressiever de nieuwe topaap, hoe sneller de rust in de groep terugkeert. Met smakkende lippen geven de apen in de groep aan dat ze zich onderdanig opstellen."
Een zwakke apenleider houdt het volgens Van Veen niet lang vol: "De leden van de groep vormen dan een coalitie en dwingen de ineffectieve bestuurder om de groep te verlaten." Helaas zijn grote menselijke organisaties minder democratisch, denkt Van Veen. "Daar is de nieuwe baas meestal niet geselecteerd door zijn medewerkers, maar door een externe groep van hoger geplaatste mensen. Die zullen hun keuze tot in den treure verdedigen. Wie zich daartegen blijft verzetten, speelt een gevaarlijk spel."
2 Smeed coalities
Informatie is macht, ook in kantoorpolitiek. Consultant Martin Hetebrij adviseert om na een machtswisseling zo snel mogelijk te achterhalen wat voor vlees je in de kuip hebt: "Stel je wantrouwen en boosheid nog even uit. Probeer een scherp beeld te vormen van de nieuwe baas. Wat is het voor iemand? Is hij door machtspelletjes of door een redelijke procedure op deze plek gekomen? Door wie wordt hij gedekt? Is er een vertrouwensrelatie op te bouwen?" Veel informatie valt volgens Hetebrij te putten uit roddels: "Aan roddels móet je aandacht besteden, anders verlies je het spel. Ga daarbij als een detective te werk. Check en dubbelcheck verhalen en ga na waarom mensen bepaalde zaken vertellen."
Pas als je zeker weet met wat voor baas je te maken hebt, kun je tot actie overgaan. Probeer waar mogelijk coalities te vormen met collega's of met anderen in de organisatie en bepaal samen een strategie en een doel. Ga bij het benaderen van de nieuwe leidinggevende voorzichtig te werk. Voorkom dat hij zich aangevallen voelt. Hetebrij: "Zorg dat hij het gesprek als een handreiking ervaart."
Machtspelletjes horen bij het functioneren van organisaties, vindt Hetebrij. Zonder macht gebeurt er niks. Hoed u daarom voor mensen die mensen die vanuit een morele overtuiging weigeren het spel mee te spelen. Hetebrij: "Dat zijn uiteindelijk de gemeenste spelers. Ze worden vreselijk kwaad als er compromissen moeten worden gesloten."
3 Overschaduw nooit
Het bedrijfsleven is een slagveld. De vijand is overal en de strijd is nooit ten einde. Houd dat in gedachten als u 's ochtend naar kantoor gaat, adviseert de Amerikaanse bestsellerauteur Robert Greene: "De zakenwereld is van nature competitief. De laatste jaren is dat versterkt. Bedrijven zijn niet langer loyaal aan hun werknemers. Dat geeft mensen het gevoel constant in conflict te zijn met hun omgeving. Daarbij dingen meer mensen dan ooit tevoren mee naar de macht. Het voelt als een oorlog. Net als aan het front is de situatie complex, er zijn veel variabelen en er heerst chaos."
In zijn boeken over macht, oorlog en verleiding toont Greene zich een trouw leerling van Machiavelli, die hij omschrijft als ‘de ultieme manager'. Net als de Florentijnse diplomaat heeft Greene soepele opvattingen over ethiek: "Zolang het je meer macht geeft, is er niets mis het ethisch handelen. Maar af en toe moet je de ethiek laten voor wat het is. Je kunt niet voortdurend het goede doen, daarmee snijd je jezelf in de vingers."
In De 48 wetten van de macht, een ‘handboek over de kunst van de slinksheid', doet Greene aan de hand van historische voorbeelden de machinaties van de macht uit de doeken. Wet 1: "Overschaduw uw meerdere nooit. Geef de mensen die boven u staan altijd het behaaglijke gevoel dat ze superieur zijn. (…) Bewerkstellig dat uw meerderen genialer lijken dan ze zijn en u zult de hoogste toppen van de macht bereiken."
