Eigenlijk begon de transformatie van Philips al begin jaren negentig onder oud-ceo Jan Timmer. Die kondigde in Operatie Centurion af om de grote logge mammoettanker die Philips geworden was af te slanken. De reorganisatie, waarbij onder andere platenmaatschappij Polygram werd afgestoten, kostte wereldwijd 50.000 mensen hun baan. Het leverde Timmer de bijnaam ‘de slager’ op.
Het heeft veel te lang geduurd, op een gegeven moment moet je ook bouwen
Maar het was Frans van Houten die Philips als topman écht ging verbouwen. Van het conglomeraat dat Philips ooit was, bleef onder zijn leiding alleen een medisch technologiebedrijf over. Verdwenen zijn de dochters waar gloeilampen, chips of televisies werden gemaakt. Ze zijn stuk voor stuk verzelfstandigd of verkocht.
‘Het was nodig’, zei Van Houten daar een paar jaar geleden over. ‘Het stempel dat ik heb willen drukken is: We zijn een innovatiebedrijf. We zoeken de toekomstige uitdagingen op, als de stip aan de horizon. En we put our money where our mouth is’. Om er vervolgens aan toe te voegen: ‘Het heeft veel te lang geduurd. Tussen de tijd van Centurion tot nu zijn we steeds aan het transformeren geweest. (…) Op een gegeven moment moet je ook gaan bouwen.’
Twijfel
Klinkt vastberaden, maar daar ging een hoop twijfel aan vooraf, onthulde voormalig president-commissaris Jeroen van der Veer bij zijn afscheid. In het Financieele Dagblad vertelde hij dat de Philips-top in 2014 nog steeds aan het praten was over de te grote portfolio van het bedrijf. Nog langer studeren, besloten Van Houten en Van der Veer samen, zou geen nieuwe inzichten opleveren. Ze hakten de knoop door: ook de divisie Licht, de bakermat van het concern, zou worden verkocht.
Die divisie is tegenwoordig bekend als het beursgenoteerde Signify. Ook ASML, de maker van chipmachines die is afgesplitst van Philips, vinden we aan het Damrak terug. Niet in Amsterdam, maar op de Amerikaanse Nasdaq is NXP genoteerd. De chipsmaker is een andere nakomeling uit de Philips-familie. De huishoudelijke apparatentak – bekend van de broodrooster en koffieapparaten – werd dit voorjaar verkocht.
Bij het zeilen moet je winst opzoeken, anders kom je nergens
Focussen op waar winst te halen valt, de rest saneren en afstoten, en vervolgens bouwen. Dat is de methode die Frans van Houten hanteert. Een meester-splitser noemde het ED hem om die reden. Van Houten had immers ook bij ING de bank- en verzekeringstak van elkaar gescheiden. Dat kunstje doet hij nu op grotere schaal bij Philips opnieuw. Zelf mag de topman graag verwijzen naar een van zijn grote hobby’s: zeilen. ‘Bij het zeilen moet je de wind opzoeken, anders kom je nergens.’
Kritiek
Bij zijn aantreden trof Van Houten, dit jaar precies tien jaar geleden, een ingedutte organisatie aan. Het concern liep achter op de concurrentie. Niks voor Van Houten, die juist graag haantje de voorste wil zijn. Hij volgde daarom de les die veel grote conglomeraten de afgelopen jaren volgden: richt je op datgene waar je goed in bent en waar groei (en dus winst) te halen valt. Zijn keuze voor de gezondheidszorg was logisch, zei Paul Koster van de Vereniging Effectenbezitters (VEB) daarover dit voorjaar.
In de chipsector had Philips misschien ook een hele grote speler kunnen zijn
Toch is zijn keuze voor de gezondheidszorg niet onomstreden. Natuurlijk, de wereld vergrijst, en de winstmarges op medische apparaten liggen hoger dan die op lampen of airfryers. Maar in de chipsector had Philips misschien ook wel een hele grote speler kunnen zijn. ASML heeft het moederbedrijf als wereldspeler voor chipmachines compleet overvleugeld. Philips had een groot belang in TSMC, de grootste chipmaker van de wereld. En het had een eigen chipdivisie (later naar de beurs gegaan als NXP).
Verschillende beursanalisten wijzen erop dat bedrijven die Philips de afgelopen jaren heeft verkocht qua beurswaarde nu pakweg tien keer meer waard zijn dan Philips zelf. Ook Van Houtens voorganger Jan Timmer is niet mals in zijn oordeel. Hij betreurt het dat de Philips-top blijkbaar niet meer ideeën had dan focussen op de zorg. ‘Ik denk dat het schortte aan ondernemerschap, aan durf, aan ideeën’, zei Timmer in het Eindhovens Dagblad, in een ongebruikelijk scherpe uithaal naar zijn opvolgers.
Metamorfose
Hoe dan ook, Philips is als techbedrijf in de zorg inmiddels een wereldspeler geworden. De metamorfose die Van Houten voor ogen had, lijkt zo goed als klaar. Zelf is Van Houten nog niet tevreden. Als hardloper (een andere hobby van hem) vergelijkt hij zijn taak bij Philips vaak met het lopen van een marathon. De finish is in zijn ogen nog niet bereikt.
Van Houten wil de komende jaren verder bouwen. Hij wil dat Philips niet alleen hardware voor de zorg fabriceert, maar ook een grote speler wordt op het terrein van software en dataverzameling. Daar zullen volgens kenners nog grote overnames voor nodig zijn. Dure aankopen mogelijk ook, want op die markt komt Philips grote spelers als Google en Apple tegen. De komende jaren zal blijken of de meester-splitter ook een meester-uitbreider kan zijn.
