Toen de Engelse biologe Jane Goodall jong was, was haar moeder haar kwijt. Uren zocht ze, tot ze uit wanhoop de politie belde. Die vond haar in een kippenhok terug, een paar tuinen verder. Goodall zat te bestuderen hoe een kip precies een ei legde.
In plaats van boos te worden op haar dochter, luisterde de moeder van Goodall geduldig wat de kleine Jane te zeggen had. Het is volgens Goodall deze steun die als een rode draad door haar carriere loopt en haar heeft geholpen zo ver te komen.
Goodall is in Nederland om te spreken over het leiderschap van de toekomst: wat moeten leiders bewerkstelligen om de wereld te redden? ‘Mensen mogen dan intellectueler zijn dan dieren, maar wat hebben we daar eigenlijk precies mee gedaan? De wereld gaat kapot op de manier waarop we er nu mee omgaan’, betoogt ze. ‘We moeten de mouwen opstropen en doen wat we moeten doen.’
Dat klinkt makkelijk gezegd, maar waar begin je? Jempi Moens, oprichter van Lunar Institute, sluit zich daar bij aan. ‘Er is niet één instantie of klimaattop die verantwoordelijk is voor het milieu: dat zijn we met z’n allen.’ Het opleidingsinstituut voor leidinggevenden in Hilversum heeft Goodall uitgenodigd.
Tegen de stroom
Haar boodschap verkondigt Goodall al sinds de jaren 50, toen ze op 26-jarige leeftijd vertrok naar Afrika om haar chimpansees te bestuderen. ‘Iedereen lachte me uit om dat idee. Hoe kon ik in Afrika komen? Hoe kun je met apen samenleven? En ik ben een vrouw, hoe zou ik dat überhaupt voor elkaar krijgen?’
Ze bewees al haar critici hun ongelijk, met opnieuw de steun van haar moeder. ‘Ze vertelde me dat ik hard zou moeten werken, misschien harder dan anderen. Maar dat niets onmogelijk was. Die steun in je carriere, iemand die achter je staat, daar floreer je door.’
Goodall kwam via een schip uiteindelijk in Kenia, waar antropoloog Louis Leakey haar onder zijn vleugels nam. Ze kon er onderzoek gaan doen, maar kon niet alleen gaan. Leakey had geen tijd, kende Goodall iemand die haar kon helpen? Vier maanden lang trokken Goodall en haar moeder door de jungle, die overgevlogen kwam uit Engeland. Ze bestudeerden de apen op een afstandje, waarna de dieren en mensen geleidelijk aan elkaar gewend raakten.
Toen Goodall na een lange observatiestudie ontdekte dat chimpansees gereedschap maakten en gebruikten om termieten te kunnen eten, was de buitenwereld niet onder de indruk. ‘Ik was een vrouw, wat wist ik nou?’ National Geographic stuurde geld en een fotograaf om Goodall vast te leggen in haar zoektocht, waardoor het ook voor de rest van de wereld duidelijk werd dat Goodall gelijk had.
Om haar onderzoek ook zonder Leakey verder voort te kunnen zetten, volgde Goodall een opleiding om beurzen binnen te kunnen halen. Op Cambridge, waar ze een master volgde in Ethologie, stonden professoren raar te kijken toen ze vertelde dat ze de chimpansees in haar onderzoek namen had gegeven. ‘Er werd me verteld dat ik er helemaal niets van snapte. Ik had de chimpansees geen namen mogen geven, ze geen karaktereigenschappen mogen toedichten. Maar ik volgde mijn eigen weg en haalde mijn PhD.’ Tegenwoordig is het een gebruikelijke benadering in de ethologie om dieren met namen aan te duiden.
Feminien leiderschap
Het volgen van haar eigen weg, was haar nooit gelukt zonder haar moeder. ‘De juiste steun om tegendraadse ideeën van die tijd te bevechten, is wat me zo ver heeft gebracht.’ Het lijkt een draadje naar de huidige wereld waar we in leven, waar het leiderschap van de toekomst ook tegen de stroom van winst, uitstoot en het grote geld in moet gaan.
Wat daar volgens Moens bij helpt, is een zekere feminisering van leiderschap, waarbij vrouwelijke waarden als aandacht, vertrouwen en verantwoordelijkheid steeds meer centraal komen te staan. ‘Wat eerst als soft gezien werd, is nu de kern van krachtig leiderschap.’
