We weten best wat ons gelukkig maakt, maar doen er toch maar weinig mee. Drie experts over hoe méér werkgeluk te bereiken.
Werkgeluk, wie wil dat nu niet? Bij een recent event van brancheorganisatie OVAL kwamen Maurits Bruel, Aukje Nauta en Victor Lamme ieder met tips om organisaties ‘gelukkiger’ te maken. Een overzicht(je).
#1. Maurits Bruel: 'Maak een gelukscase voor de business'
Maurits Bruel is bekend als auteur van de bestseller De Geluksfabriek uit 1998. Hij gaat tegenwoordig door het leven als Happiness Economics Expert en is als onderzoeker aan Erasmus Universiteit Rotterdam nog steeds volop betrokken bij de economie van het geluk. Volgens Bruel weten we eigenlijk best veel over geluk. We weten wat mensen gelukkig maakt. Mede dankzij de World Database of happiness hebben we inzicht in factoren die tot geluk leiden.
Pril thema
Toch is werkgeluk nog steeds een pril thema. En dat is jammer, vindt Bruel. Onderzoek laat zien dat met name levensgeluk sterk bijdraagt aan de productiviteit van mensen. Werkplezier heeft ook een gunstig effect op de prestaties, maar het effect is veel minder groot dan bij levensgeluk. Hoe logisch is het dan niet voor arbeidsorganisaties om na te denken over levensgeluk van medewerkers?
Wat is uiteindelijk belangrijker: business of geluk?
Andersom leren denken
Voordat organisaties hier aan beginnen, moeten ze zichzelf volgens Bruel eerst een sleutelvraag stellen. Wat is uiteindelijk belangrijker: business of geluk? Bruel kiest, in strijd met het dominante denken, voor geluk. Bruel: ‘Bedrijven vinden het interessant om te weten wat het rendement van gelukkige medewerkers is op hun business. Geluk wordt op die manier een businesscase. Ik zou willen dat bedrijven andersom leren denken en op zoek gaan naar de gelukscase van business. De vraag wordt dan opeens: hoeveel geluk levert een businessinitiatief op, in hoeverre gaat een plan ons allen geluk opleveren?' Bruel weet dat dit voor velen nog een brug te ver is. Het zou te vaag zijn, geluk is niet te meten. Ten onrechte, meent hij: ‘Geluk is wel degelijk te meten. Bovendien is de onzekerheid bij het voorspellen van business zeker zo groot als bij het voorspellen van werkgeluk.’
#2. Aukje Nauta: 'Durf een gulle organisatie te zijn'
Diverse trends op de arbeidsmarkt staan haaks op werkgeluk, stelt Aukje Nauta, SER-kroonlid en consultant. De flexibilisering leidt tot steeds meer nuluren- en tijdelijke contracten, met als gevolg veel onzekerheid. Er ontstaat steeds vaker ‘platformkapitalisme’, met marktpartijen zoals Uber en Facebook die hele industrieën in de greep houden. Er zijn ook steeds meer scripted jobs waarbij mensen moeten handelen volgens strikte procedures, zonder ruimte voor eigen inbreng, zonder enige aandacht voor persoonlijke ontwikkeling.
Empathische revolutie
Nauta pleit voor een empathische revolutie waarbij op de werkvloer de ‘gevers’ en niet de ‘nemers’ de boventoon gaan voeren. Ze vestigt de aandacht op mensen die deze nieuwe weg verkennen. Zoals Mathieu Ricard, de man die in 2009 door breinonderzoekers werd uitgeroepen tot gelukkigste mens op aarde. In zijn boek Altruism beschrijft Ricard de route naar een caring economy. Een veelbelovende route, aldus Nauta. ‘Als meer organisaties deze weg durven inslaan, maken we de slag van uitsluiting naar inclusie, van platformkapitalisme naar échte deeleconomie, van stilstand naar leven lang leren, van scripted jobs naar maatwerk.’
Als meer organisaties deze weg durven inslaan, maken we de slag van uitsluiting naar inclusie, van platformkapitalisme naar échte deeleconomie, van stilstand naar leven lang leren, van scripted jobs naar maatwerk.’
Bewezen succesfactoren
Recent onderzoek onder ruim 4.000 organisaties laat zien welke factoren direct bijdragen aan duurzame inzetbaarheid: dialoog, leerruimte, individuele ontwikkelafspraken, het betrekken van mensen bij de organisatie en het bieden van uitdagend werk. Organisaties zouden volgens Nauta, ook uit weloverwogen eigenbelang, moeten investeren in dergelijke bewezen succesfactoren. ‘Het is tijd voor gulle organisaties. Het is tijd voor organisaties die kiezen voor duurzame inzetbaarheid en voor werkgeluk.’
#3. Victor Lamme: 'Accepteer de menselijke natuur'
Hersenwetenschapper en publicist Victor Lamme (De vrije wil bestaat niet) laat zien hoe mensen in elkaar zitten en vooral hoe beloning werkt. Mensen zijn, anders dan ze zelf denken, geen rationele wezens, geen homo economicus. Ze worden primair gedreven door emoties, door directe prikkels en de beloningssystemen in de hersenen die hierbij horen. De krachtigste prikkels om mensen in beweging te krijgen zijn zaken als geld, liefde, seks, honger, waardering, aandacht, bewondering, genot en plezier.
Directe prikkels
Om effect te hebben moeten de prikkels direct zijn en niet pas over langere tijd effect hebben. Lamme noemt de milieucrisis als voorbeeld. ‘Het rapport van de Club van Rome zette vrijwel niemand op individueel niveau echt in beweging. Tegenwoordig zetten individuele mensen zich wel steeds vaker in voor het milieu omdat er nu ook een directe beloning voorhanden is. Mensen zetten zonnecollectoren op hun eigen dak en besparen zo kosten. Mensen kopen een milieuvriendelijke Tesla en genieten meteen ook van de schoonheid van deze auto.’
Mensen lopen op beloning
Volgens Lamme zouden bedrijfsleiders en HR-managers die hun organisaties gelukkiger willen maken veel meer gebruik kunnen maken van dergelijk menselijk gedrag. Zijn devies is eenvoudig: ‘Realiseer je dat mensen op een bepaalde manier in elkaar zitten. Mensen lopen op beloning. Accepteer de fundamentele drijfveren van menselijk gedrag en ga van daaruit kijken hoe je zaken voor elkaar kunt krijgen.’
Win-win
Het betekent volgens Lamme bijvoorbeeld dat je altijd goed moet nadenken waarom iets interessant zou kunnen zijn voor medewerkers. ‘Werk vanuit beloning. Bedenk voor iedere individuele medewerker wat voor hem of haar de beste directe beloning is. Maak duidelijk wat de win-win is voor beide partijen.’
Zorg voor duidelijkheid en zekerheid, want mensen houden van nature niet van risico’s'
Gedrag is besmettelijk
Lamme heeft vanuit zijn hersenkennis nog enkele handreikingen voor mensen die hun organisatie gelukkiger willen maken. ’Zorg voor duidelijkheid en zekerheid, want mensen houden van nature niet van risico’s. En: geef altijd als management het goede voorbeeld. Gedrag is besmettelijk, het zit in onze natuur ingebakken. Onze spiegelneuronen zetten ons aan tot het imiteren van gedrag.‘
Maak gebruik van FOMO
Over angst zegt Lamme: ‘Als je het als instrument wilt gebruiken, doe het dan goed. Maak gebruik van FOMO: de Fear of missing out. Mensen zijn doodsbenauwd om iets mis te lopen. Hierop rust het hele succes van de Postcodeloterij en de online verkoop van booking.com.’
Kijk hoe Lodewijk Asscher over werkgeluk denkt:
