Jezelf op de borst kloppen vinden we in Nederland al gauw not done. Maar is dat wel terecht? Feit en fictie over zelfpromotie, slijmen en de apenrots. ‘Neem mij, of de barbarij.’
Om meteen maar met de deur in huis te vallen: zelfpromotie moet. Kom voor uzelf op, niemand anders zal dat voor u doen. En iedereen doet het, u kunt niet anders. Wie alleen maar lief en aardig is, ziet alleen de ellebogen en hakken van mensen die wel hogerop komen. Gebruik uw talenten, en laat het ook zien. Zelfpromotie, of personal branding, is niet alleen goed voor uzelf, maar ook voor uw organisatie. Profilering van het individu komt de club als geheel ten goede, het leidt tot onderlinge rivaliteit, wat weer tot betere bedrijfsprestaties leidt.
Waar u op moet letten bij zelfpromotie:
1. Ken de sluiproutes
Wie naar de top wil, doet er goed aan de sluiproutes te kennen en over de eigenschappen te beschikken die men graag ziet: extraversie, sociale handigheid en gepoetste tanden. Het spel is hard en niet fair, dat voelt misschien onrechtvaardig, maar het is onveranderlijk, en dus kunt u maar beter meespelen. The winner takes it all, losers zijn nergens geliefd. Zorg alleen dat uw tikjes en plaagstootjes buiten het zicht van de camera’s blijven. De belangrijkste emotie in organisaties is angst, zegt Joep Schrijvers, bekend van het boek Hoe word ik een rat? “Degene die in de picture wil komen, manipuleert de angst van de ander. Het gaat subtiel en is op de verbeelding gericht: neem mij, of de barbarij.” Vertrouwen en angst, het zijn twee vaten die met elkaar communiceren. Mensen zijn bang voor statusverlies, armoede, verlating. Angst is dan ook helemaal geen slechte, maar juist een goede raadgever, zegt Schrijvers. Angst behoedt je voor gedrag dat je schaadt. De reputatie van leiders is erop gebaseerd. Vreugde- en pijnprikkels, meer smaken heeft de leider niet tot zijn beschikking. Niet voor niets zijn managers vaak narcistische persoonlijkheden, kleine Berlusconi’s en Khadaffi’s. Een beetje gekke jongens. Schrijvers: “We maken gebruik van gehandicapten op hoge posities.” Dat wetende, waarom niet uzelf op de borst kloppen als daar aanleiding toe is?
2. Gorilla’s en bavianen
Zelfpromotie is gezond en noodzakelijk voor de overleving van de soort, zegt ook Patrick van Veen, specialist in apenmanagement, dat de werkvloer beziet als apenrots. “Mensen zouden zich vaker op de borst mogen trommelen”, zegt hij. De biologie van een organisatie vráágt erom. “Als een mannelijke gorilla zich als leider presenteert, proberen de vrouwen of hij wel wil slaan. Hij moet de groep kunnen verdedigen.” Bij de bavianen presenteren stuiterende jonge mannetjes zich als leider. De groep selecteert de besten eruit. Vergelijk het met trainees in bedrijven. Grote apen verschillen genetisch maar 1,5 procent van mensen. Hun recht van de sterkste gaat niet over kracht alleen: er worden coalities gesmeed, er wordt gedeald en gemanipuleerd. Soms wint de sterkste, soms de slimste, soms de sociaal handigste. Zelfpromotie is dus een natuurlijk proces, waarom zou u dat tegen proberen te houden?
In de natuur is de leider degene die door de groep geaccepteerd wordt als leider, zegt Van Veen. In bedrijven niet. Daar komen commissarissen voor die slappe leiders de hand boven het hoofd houden en andere factoren die voorkomen dat de beste de leiding heeft. De apenwereld is tenminste duidelijk: wie zich op de borst slaat, moet zich bewijzen. Doe je dat niet, dan wordt je meteen aan de kant gegooid. Het is gezond en eerlijk.
3. Ontspanning werkt
De truc van goede zelfpromotie is niet inspanning, maar ontspanning, zegt Pacelle van Goethem, coach, onderzoeker en auteur van IJs verkopen aan eskimo’s. “Als je bij iemand iets bereiken wilt, is de beste raad: zorg dat iemand zich ontspant. Ontspannen zijn is dé voorwaarde voor volgzaamheid, en om te kunnen denken.” Met overtuigen is het als met verliefdheid: u kunt uw best doen, maar de ander bepaalt uw succes. Overtuigen heeft alles met gunnen te maken. De te overtuigen persoon of groep zal zich ontspannen als hij of zij u vertrouwt. Als u uzelf wilt promoten, moet u dus altijd beginnen bij de ander. Ontspannen, en dus overtuigen, van de ander kan op drie manieren, zegt Van Goethem: door als een autoriteit over te komen, als een vriend (sympathiek) of als een voorbeeld, “laat zien dat je cool bent”. Het volwassen leven ligt in een rechtstreeks verlengde van het schoolplein. Sommigen liggen eruit, ook al halen ze allemaal negens. Anderen lijken niets uit te voeren en staan toch altijd in het middelpunt.
4. Keukentafel
Eerlijk is het niet, en zal het ook niet worden. Maar u daarover opwinden heeft geen zin. Blijf liever ontspannen als aan de keukentafel. Obama ziet er altijd zo uit. Te goed je best doen leidt tot stressgedrag, een verkrampt figuur overtuigt niemand. Relaxed zijn is soms moeilijk. Dat is de paradox. Het beste is uw promotie aan anderen over te laten. Wie alleen over zichzelf praat, irriteert. Praat over de ander, dan word je beter onthouden. Wie als autoriteit wil overkomen, praat met lage stem. Een hoge, geanimeerde stem geldt als sympathiek. En wie cool wil zijn, weet wanneer zijn mond te houden. Durf je uniciteit te laten zien, zegt Van Goethem, dat is essentieel. Als je niet weet wat je kunt, heb je ook weinig te promoten. Maar wie dat wel weet, hoeft zich ook niet te verschuilen.
5. Laten!
Zelfpromotie? Niet doen! Het is gevaarlijk, voor de organisatie en voor de zelfpromotor zelf. Een bedrijfscultuur waarin alleen de popie jopies op gunstige posities terechtkomen, is een nare en uiteindelijk contraproductieve bedrijfscultuur. Talenten van meer inhoudelijke, introverte krachten blijven onbenut, wat de manager zichzelf mag aanrekenen. Te lichte types krijgen te zware functies, ze hebben zichzelf omhoog gekletst en kijken omlaag in een afgrond van verantwoordelijkheden. Het Peter Principle zegeviert: iedereen komt één niveau hoger terecht dan eigenlijk goed zou zijn. En dat terwijl borstklopperij en gekonkel de sfeer hebben verziekt. Een succesvolle organisatie koestert diversiteit, laat mensen doen waar ze goed in zijn, introvert of extravert. Een club waar iedereen zich beter voordoet dan hij is, is een kortademige club, tot mislukken gedoemd. Samenwerken is het devies, niet tegenwerken. Vraag uzelf af: als u moet opscheppen over uw prestaties, zijn ze het dan wel waard?
6. Depressief
Manager, kijk dus uit voor de zelfpromotor! En let goed op, want bijna iedereen doet het. “Er zijn er die het niet doen, maar dan zit je echt in de depressieve hoek”, zegt Frank van Marwijk, lichaamstaaldeskundige en auteur van Manipuleren kun je leren.
Depressieve mensen schijnen het meest realistische zelfbeeld te hebben. Enige zelfoverschatting heb je dan ook nodig om te overleven, weet Van Marwijk. Maar wees daarbij wel authentiek en transparant, benadrukt hij. Al is die authenticiteit niet statisch. Je bent je hele leven in ontwikkeling. Het grappige is dat door zelfpromotie en manipulatie de realiteit verandert. Je gaat er zelf in geloven, en anderen ook. Door te doen alsof, verandert je blik, verandert de situatie. Dus ook iemand die zich goed presenteert, kan authentiek zijn.
7. Ellebogenwerk
Maar is enige zelfoverschatting ook meteen zelfpromotie? Over ellebogenwerk zegt Van Marwijk klip en klaar: niet doen. Ook niet als het werkt. Je kunt er misschien iedereen mee van de rots af krijgen, maar dan? Zo’n Berlusconi verschilt niet veel van een psychiatrische patiënt die denkt dat hij Berlusconi is, zegt Van Marwijk. Wie wil met hem ruilen? Nou, voor een dagje misschien. En dan niet het dagje in de rechtbank. De Groningse bedrijfskundigen Eric Molleman en Ben Emans deden onderzoek naar impression management: je beter voordoen dan je bent. Zolang de impressies een reëel beeld geven van de kwaliteiten van de zelfpromotor, is er geen probleem, zeggen ze. Maar zodra sprake is van overschatting, aan beide kanten, leidt dat tot verkeerde beslissingen over werving en selectie, beloning en promoties, en schaadt het uiteindelijk de organisatie en de zelfpromotor, die niet aan de verwachtingen kan voldoen.
8. Brood op de plank
Je hebt mensen met een ‘performance oriëntatie’, die geneigd zijn zichzelf te promoten, en mensen die werken omdat er nou eenmaal brood op de plank moet komen. Het ene gedrag wordt in sommige organisaties beter gewaardeerd dan het andere. Een wetenschapper kan misschien jaren ‘in de luwte’ werken aan een briljante publicatie, een beurshandelaar komt er niet mee weg als hij niet meedoet met de zelfpromotie. Het bedrijfsleven ontwikkelt zich steeds meer naar een toestand waarin zelfpromotie nodig is, zegt Emans. In de kenniseconomie doen professionals steeds minder routinematig werk, hebben ze meer ruimte om hun eigen werk vorm te geven. Er is meer onzekerheid in bedrijfsprocessen, de belangrijkste asset van de kenniswerker zit in hoofd. Hij creëert iets waar niets was. Zelfpromotie is dus nodig, anders krijgt iemand anders de opdracht. Je moet je eigen koeken verkopen.
9. Haantjes
Maar zelfpromotie mag dan nodig zijn, er is een verschil tussen je beste beentje voorzetten en je beter voordoen dan je bent. Als de verkeerde mensen op de verkeerde plekken komen, is dat vaak te wijten aan de bedrijfscultuur, zegt Molleman. Raden van commissarissen zitten bomvol haantjes, hun gedrag sijpelt in de hele organisatie door. Je waardeert de mensen die op je lijken, die hetzelfde karakter en gedrag vertonen. Wat uiteindelijk het beste is, jezelf promoten of jezelf zijn, hangt dan ook van de werkomgeving af, zegt Molleman. Het kan beide. “Uiteindelijk is succes de belangrijkste factor die bepaalt of het goed komt. Als je geen succes hebt, haakt de omgeving altijd af, of je jezelf nou hebt gepromoot of niet.”
Vers van de pers: MT 500
De nieuwe MT 500 Gids is uit. Met daarin de bedrijven met de beste reputatie volgens de Nederlande manager, de beste bestuurders én wat u kunt leren van Lady Gaga.
Lees ook:
- Zo wordt u een eigen merk
- Personal branding: ontdek het merk in jezelf
- Waarom we grote merken volgen op social media
- Merken verliezen grip op consumententrouw
- Unilever ster in branding
