Ruim 40 procent van de Nederlanders voelt zich eenzaam, concludeerde het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) vorig jaar in een onderzoek. Ook op de werkvloer is eenzaamheid een groot probleem, en begrijpelijk: we werken niet alleen voor onze salarisstroken maar willen ook deel uitmaken van een geheel.
Veel wetenschappelijk onderzoek naar eenzaamheid specifiek op de werkvloer is er niet. Vreemd, vonden Sigal Barsade van Wharton University en Hakan Ozcelik California State University. Ze deden daarom onderzoek naar eenzaamheid op werk en schreven er begin dit jaar een paper over.
Definitie
Eenzaam is niet hetzelfde als alleen, of geïsoleerd. De wereldwijd gebruikte definitie van eenzaamheid is de ervaring, het gevoel, dat je minder contacten hebt of contacten van mindere kwaliteit dan je zou wensen. De nadruk ligt op ‘gevoel’ en ‘wensen’, omdat eenzaamheid een subjectief iets is: twee collega’s kunnen tegenover elkaar zitten in precies dezelfde werkomgeving, maar als ze verschillende behoeftes aan nabijheid hebben, kan de ene collega zich eenzaam voelen terwijl de ander nergens last van heeft.
Dat het subjectief is, betekent niet dat het alleen een probleem is van de werknemer. Eenzaamheid kan heel ernstige gevolgen hebben, zoals lagere weerstand, depressie, hartproblemen, vroegere dementie, eerder overlijden. Voor een organisatie betekent dat dus meer ziekteverzuim, maar ook de productiviteit lijdt onder eenzaamheid, zagen Barsade en Ozcelik.
Als je je eenmaal eenzaam voelt, kan dat leiden tot ander gedrag. Je gaat je bijvoorbeeld afsluiten en zoekt je collega’s niet meer op. Barsade en Ozcelik zagen dat collega’s van eenzame mensen hen minder toegankelijk vonden, daarom geen dingen meer met hen deelden, waardoor ze niet alle informatie hadden om hun werk goed te doen.
Eenzame mensen kunnen gaan denken dat eenzaamheid iets is wat bij hen hoort, maar eenzaamheid is geen eigenschap. Het is net als bijvoorbeeld pijn of honger een signaal dat we behoeftes hebben waar niet aan wordt voldaan. Er is dus iets aan te doen.
Wat kun je doen aan eenzaamheid?
Als leidinggevende is dat niettemin moeilijk; je kunt niet altijd aan een werknemer zien of hij eenzaam is. Prof. Jenny Gierveld van het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI) doet al sinds de jaren zestig onderzoek naar eenzaamheid, en ontwierp met haar studenten de eenzaamheidsschaal die ook door het RIVM gehanteerd wordt. Er zijn heel veel verschillende factoren bij eenzaamheid, zegt Gierveld. ‘Een belangrijke is het missen van mensen met wie je kunt praten over iets wat je heel erg bezighoudt. Veel mensen zonder partner lopen bijvoorbeeld een risico, die zullen dat ‘gebrek’ vaak willen compenseren in andere terreinen, zoals werk.’
Wanneer je een vermoeden hebt dat iemand eenzaam is, is het belangrijk om precies te weten wat er gaande is, zegt Gierveld. Speelt er concreet iets op het werk, bijvoorbeeld pesten, of is er privé iets aan de hand, zoals een zieke partner? Het gevoel van eenzaamheid neem je er niet meteen mee weg, maar een verbeterde concrete situatie is een eerste stap.
Voorkomen
Makkelijker en beter dan eenzaamheid proberen op te lossen, is proberen eenzaamheid te voorkomen. ‘Het omgekeerde van eenzaamheid is je verbonden te voelen met anderen’, zegt Gierveld. ‘Ik ben van mening dat iedereen om zich heen een convooi van mensen moet hebben, een paar mensen die met jou meevaren door het leven, om in de metafoor te blijven. Die naar jou omkijken en jij naar hen. Daar horen zeker ook collega’s bij, die zie je groot aantal uren van de dag.
Eenzaamheid op werk hangt sterk samen met de sfeer en de mate waarin mensen zich verbonden kunnen voelen, zegt Gierveld. Een leidinggevende kan daarin veel betekenen, al met kleine dingen. Gierveld herinnert zich een situatie van lang geleden op haar werk: ‘Een collega werd gebeld dat haar man een ongeluk had gehad. Haar leidinggevende regelde meteen een taxi om ernaar toe te gaan en een collega om mee te gaan. Daarmee zei hij: dit gaat ons allemaal aan.’
Vier samen de leuke dingen en heb aandacht voor verdriet, adviseert Gierveld. Geef ruimte voor problemen en gesprek. Ga een rondje met iemand of een groepje lopen tijdens de lunch. Haal een extra kop koffie als je voor jezelf haalt. Als je ziet dat iemand zijn werk niet zo goed doet als anders, reken hem daar niet meteen op af maar vraag eerst of er iets is. Blijf vragen hoe het gaat, ook als je collega stug reageert. Die aanspraak kan heel veel voor iemand betekenen, ook al lijkt dat niet zo.
