De kansen voor de Nederlandse zuivelindustrie in China zijn reusachtig, maar de markt is tegelijkertijd zeer broos.
Het zijn spannende tijden voor de zuivelindustrie in Nederland. Bij verschillende fabrieken in Nederland zijn de werkzaamheden in volle gang om gebouwen uit te breiden, zodat ze gereed zijn voor maart 2015, als de melkquota worden opgeheven, die sinds 1984 opgeld deden in Europa. Destijds hadden we te maken met de zogeheten boterberg en melkplas: we wisten niet waar we met al die zuivel heen moesten. Door het melkquotum werd de overproductie aan banden gelegd, zodat melkveehouders ook nog waar voor hun geld kregen.
Quotum belemmert markt
In Nederland ligt dit quotum voor 2013/14 en 2014/15 op ongeveer 12 miljard liter per jaar, waarvan FrieslandCampina, een van de grootste spelers ter wereld, ongeveer 10 miljard voor zijn rekening neemt. 'Maar uiteindelijk belemmert zo'n quotum de markt', zegt Herma van den Pol, zuivelanalist voor Boerenbusiness. 'De melk wordt op deze manier op een bepaald prijsniveau gehouden, waardoor spelers uit landen buiten de EU geen eerlijke kans krijgen. Daarom wordt het quotum losgelaten en zal de melkproductie in Nederland volgend jaar flink gaan toenemen.'
Van gras tot glas
Waar moeten we heen met al die melk? De zuivelconsumptie in Nederland neemt al een aantal jaren af. Hoewel Nederland ook naar Europese landen exporteert, is de blik volgens Van den Pol al een aantal jaren gericht op zogeheten derde landenexport, waarbij je moet denken aan landen als Rusland, India, Afrikaanse landen en China. Met name dat laatste land is voor Europese zuivelproducenten aantrekkelijk, sinds in 2008 aan het licht kwam dat de giftige stof melamine in de babyvoeding zat die honderduizenden kinderen vergiftigde. 'Sindsdien zijn ze in China extra alert op veiligheidsvoorschriften', zegt Van den Pol. 'En in Nederland zijn we experts op het gebied van voedselveiligheid. FrieslandCampina heeft bijvoorbeeld het 'from grass tot glass'-concept, waarbij je precies kunt herleiden waar de poeder in babyvoeding vandaan komt.'
China, de witte motor
Kansen te over dus voor Nederlandse bedrijven in China. Maar sinds 1 mei scherpte het land de voorschriften nog eens aan: alleen door Peking erkende zuivelbedrijven mogen producten op de Chinese markt brengen. Niet alleen mogen hierdoor nog maar slechts zes Nederlandse bedrijven babyvoeding exporteren, ook spelers in China zelf werden op deze manier uit de markt gestoten. Britse kaasproducenten komen er helemaal niet meer in. Nederlandse zuivelproducenten waren niet verheugd met de strengere controles en voorschriften, schreef het Financieel Dagblad, maar de Chinezen willen gewoon vergiftiging zoals in 2008 en 2010 voorkomen. Dat Fonterra uit Nieuw Zeeland, het grootste zuivelbedrijf ter wereld, grotendeels verantwoordelijk was voor deze vergiftigde melk en zijn marktaandeel zag verdampen, biedt ook weer kansen voor Nederlandse zuivelbedrijven.
Genoeg ruimte
Ook Van den Pol erkent de groeikansen in een markt als China, met 1,4 miljard inwoners en een economie die jaarlijks met 8 procent groeit. De opkomende middenklasse en de versoepeling van de eenkindpolitiek hebben de Chinese vraag naar zuivelproducten sinds 2008 verdrievoudigd. 'Deze vraag kan de Chinese markt zelf onmogelijk aan, ondanks de schaalvergroting die al een paar jaar bezig is. De vraag is zelf zo groot dat wereldspelers elkaar weliswaar beconcurreren, maar er toch genoeg ruimte is om een behoorlijke omzet te behalen.'
De melkcyclus
En dat zal de komende jaren zo blijven, volgens Van den Pol. Zij spreekt van een zogeheten melkcyclus, die in groeimarkten op gang moet komen. In onderontwikkelde gebieden is er nauwelijks sprake van een zuivelmarkt en in China was dat niet anders. De eerste kennismaking met melk is via babyvoeding (wat in China 'het witte goud' wordt genoemd), vervolgens komt de rauwe melk, dan de toetjes en aan het eind van de cyclus komt kaas. 'Kaas is een Noord-Europees product. Dat eten ze in China nog niet, laat staan dat ze het zelf produceren. Doordat McDonald's steeds meer voet aan wal krijgt in China, komen de Chinezen langzamerhand in aanraking met toetjes, maar voordat we de Chinezen aan de kaas hebben, zijn we een aantal jaren verder.'
.JPG)
Fragiele markt
In het meest ideale scenario produceren de melkveehouders vanaf maart 2015 jaarlijks zo'n 10 procent extra als de vraag uit China inderdaad blijft toenemen zoals verwacht wordt. De marges die in China op zuivel worden gemaakt, zijn ook gigantisch (in China betaalt men 2,50 voor een liter geïmporteerde melk). Maar zuivel is een natuurproduct waardoor het een fragiele markt blijft. Er hoeft maar één grote koper weg te vallen in de wereld en voor je het weet zit je weer met een melkplas opgescheept. Eind 2013 deed Rusland bijvoorbeeld de Nederlandse kaas in de ban, waardoor er meteen paniek uitbrak in de Nederlandse zuivelindustrie. En als er een virus onder dieren uitbreekt, doen alle landen de deur voor je op slot. 'Niemand kan ons verzekeren dat China op een gegeven moment de deur niet dicht doet voor Nederlandse export', zegt Van den Pol (foto rechts). 'Dan zitten wij met een overschot, zullen de melkprijzen dalen en komen met name de melkveehouders in de problemen.'
Streepje voor
Vandaar dat Nederland zich niet moet blindstaren op China, volgens Van den Pol. Bovendien is het raadzaam om net als FrieslandCampina joint ventures aan te gaan met Chinese branchegenoten en kennis uit te wisselen. Zoals bijvoorbeeld met de Universiteit van Wageningen, die sinds kort nauw samenwerkt met de Chinese Academy of Agricultural Sciences. 'Wanneer je exporteert, blijf je een vreemde speler', zegt Van den Pol. 'Het land in kwestie zal er altijd voor zorgen dat ze niet té afhankelijk van je worden. Daarom zijn samenwerkingen met Chinese bedrijven handig en nog beter is het om eigen productiecapaciteit op te zetten. En wanneer je kennis uitwisselt, doe je ook iets terug voor het land en zul je hopelijk een streepje voor hebben op bedrijven die alleen maar hun producten komen afzetten.'
