Software ‘uit de kraan' blijkt in de recessie voor steeds meer bedrijven een aantrekkelijke optie. De technologie heeft een omslagpunt bereikt dat levering van volwaardige applicaties over het internet mogelijk maakt. Zijn Salesforce, RightNow en NetSuite de nieuwe standaard? Voor en nadelen van werken op de ‘cloud'.
Nicholas Carr vergelijkt in zijn boek ‘The Big Switch' (2008) de huidige fase in informatietechnologie met elektriciteitsvoorziening aan het begin van het industriële tijdperk. Elk bedrijf moest zelf turbines en generatoren aanschaffen om stroom op te wekken. Elektriciteit als nutsvoorziening ontstond pas na een geleidelijk proces van standaardisatie en consolidatie.
Carr ziet hetzelfde in ict gebeuren. Software wordt een gemeterde dienst. Bedrijven zullen hun applicaties over het internet afnemen en afrekenen met een maandelijkse abonnementsprijs. Software as a Service (SaaS) elimineert kosten vooraf, softwarelicenties en de noodzaak zelf een datacentrum te onderhouden. Uiteindelijk wordt de hele IT-afdeling overbodig; Carr opperde eerder in ‘Does IT Matter?' al dat IT misschien toch niet echt strategisch is.
Dat het die kant opgaat lijkt inmiddels wel zeker. De wereldwijde markt voor software uit de kraan groeit dit jaar met 22 procent naar 9,6 miljard dollar volgens recente cijfers van Gartner. Het onderzoeksbureau voorziet een SaaS-markt zal van 16 miljard in 2013. Hoe dat precies gaat gebeuren, daarover bestaat veel minder overeenstemming. Een wildgroei aan termen voor vergelijkbare concepten draagt bij aan de verwarring.
Zeepbel
De beloften van SaaS hebben we eerder gehoord van de application service providers (ASP) rond de eeuwwisseling. Software die was ontwikkeld voor levering vanaf datacentra binnen bedrijfsnetwerken werd nu over het open internet aangeboden. De markt en technologie waren er nog niet klaar voor. Met het uiteenspatten van de eerste dotcomzeepbel raakte ook ASP uit de gratie. De overlevenden afficheren zich nu als SaaS-leverancier.
In web 2.0 keerde hetzelfde idee terug als hosted applicaties of webdiensten. Een nieuwe lichting websites communiceerde steeds slimmer met onderliggende databronnen. Dankzij technologieën als Flash en Ajax leken de websites voor de eindgebruiker steeds meer op desktopapplicaties. Webbedrijven begonnen online alternatieven voor traditionele software te ontwikkelen. Google werd een rivaal voor Microsoft.
De term Software as a Sevice (SaaS) brak door met de beursgang van online CRM-programma Salesforce in 2004. RightNow en NetSuite volgden. Het SaaS-leveringsmodel bleek vooral geschikt voor generieke, transactionele applicaties in verkoop, inkoop en personeelsbeheer. Webapplicaties voor communicatie en samenwerking, veelal gratis, sloegen aan bij freelancers, start-ups en afdelingen binnen bedrijven.
Blijkbaar onder druk van de voortdurende recessie wint SaaS de laatste maanden ook terrein in financiële applicaties en grotere bedrijven. NetSuite, leverancier van onder andere enterprise resource planning (ERP) en boekhoudapplicaties, rapporteerde in mei 22 procent omzetgroei in het eerste kwartaal. Bij Plex Systems, online leverancier van ERP voor productiebedrijven, steeg de omzet met een kwart.
Gaan Google en Salesforce de oude garde in ict verdringen, zoals Nicholas Carr en andere webgoeroes voorspellen? In de meest gangbare kantoorapplicaties haalt SaaS dit jaar een omzet van 512 miljoen, volgens Gartner. Dat is een leuk bedrag, maar steekt mager af bij de pakweg 16 miljard die Microsoft Office jaarlijks omzet. Online Office-klonen zoals Zoho, HyperOffice en Google Docs maken hun overtrokken claims tot nu toe niet waar.
Domper
Er zijn nauwelijks goede redenen om de tekstverwerker op je eigen pc in te ruilen voor een onvolwassen browserapplicatie die je werk opslaat ergens op het open internet, ofwel de ‘cloud'. In antwoord op die bezwaren ontwikkelden Adobe en Google technologie, AIR en Gears, waarmee webapplicaties ook offline en buiten de browser zijn te draaien. Microsoft heeft echter vergelijkbare technologie en ontwikkelt komende versies van Windows voor een combinatie van ‘software en services'.
De opslag van data op de cloud is een van de meer problematische aspecten van SaaS. Amazon.com was de pionier in cloud computing. Na jaren operationeel verlies vond de online boekwinkel een lucratieve inkomstenbron in verhuur van hun interne ict-infrastructuur aan derden. Met name webstartups, waaronder ook SaaS-leveranciers, hoeven dankzij Amazon Web Services zelf geen servers te kopen. Google, Microsoft en veel hostingbedrijven volgden met hun eigen cloud-diensten.
McKinsey zette half april een domper op het enthousiasme rond clouds. Voor kleine en middelgrote bedrijven kan de cloud volgens het adviesbureau een geschikte oplossing zijn, maar grotere bedrijven zouden met Amazon Web Services een keer zo duur uit zijn als met een eigen datacentrum. Daarbij zouden de cloud-leveranciers nog onvoldoende antwoord hebben op zorgen rond beveiliging, privacy en stabiliteit. De clouds van Amazon en Google zijn het afgelopen jaar verschillende keren plat gegaan.
Amazon en Google reageerden allebei verontwaardigd op het rapport. Google benadrukte in een blogbericht de continue innovatie waar hun cloud-klanten op kunnen meeliften. De reacties schaarden zich echter overwegend achter McKinseys conclusies. Chuck Densinger, IT-hoofd bij winkelketen Best Buy, wees erop dat grote IT-afdelingen niet al hun bestaande applicaties kunnen overzetten op de cloud. Koppeling tussen applicaties in het eigen datacentrum en in de cloud levert allerlei knelpunten op.
‘Zolang dat type knelpunten niet is opgelost, zullen IT-managers de cloud niet omarmen voor grote, belangrijke onderdelen in hun systemen,' schreef Densinger. ‘Het zal een speeltuin voor alleen innovatie blijven.'
Veel grote bedrijven hebben de afgelopen jaren hun datacentra gemoderniseerd volgens de principes van een service oriented architecture (SOA). De ict-afdeling kan in een SOA centraal vanuit het datacentrum rekenkracht, opslag en applicaties toekennen aan eindgebruikers op het netwerk. Een sleuteltechnologie daarin is virtualisatie, die software loskoppelt van onderliggende hardware. McKinsey adviseert dan ook de aandacht in virtualisatie te steken, niet in de cloud.
Prima oplossing
Pure webdiensten kunnen een prima oplossing zijn voor bepaalde afgebakende toepassingen, zoals Salesforce heeft bewezen. SaaS schiet echter vaak nog tekort waar meer maatwerk, koppelingen met bestaande systemen of garanties voor beveiliging, privacy en stabiliteit zijn vereist. Die toepassingen zijn beter onder eigen controle te houden, met ondersteuning van grote softwarebedrijven als Microsoft en integreerders als Oracle en IBM.
De gevestigde bedrijven werken intussen aan hun eigen manieren om de visie van software uit de kraan te realiseren. Virtualisatiebedrijf Citrix introduceerde in mei op zijn congres in Las Vegas een serie producten gemodelleerd op Apple's applicatiewinkels voor de iPod en iPhone. Lokale IT-dienstverleners kunnen met Citrix Dazzle en de bijbehorende licentie hun eigen applicatiewinkels inrichten en volledige Windows-omgevingen online aanbieden als gemeterde dienst.
Wat u elke SaaS-leverancier móet vragen
Hoe lang leveren jullie deze oplossing als SaaS?
Wat zijn jullie plannen voor de toekomst?
Krijg ik de oplossing gratis een maand op proef?
Kan ik binnen een maand opzeggen?
Zijn er andere kosten bovenop de abonnementsprijs?
Kunnen we een bindende service-level agreement (SLA) tekenen?
Draaien de applicaties en data op jullie eigen servers?
Gebruiken jullie cloud-diensten van derden?
Kan ik mijn klanten verzekeren dat ik volledige controle over hun data heb?
Welke garanties kunnen jullie geven dat hun data veilig zijn?
Passen jullie encryptie toe op opgeslagen data?
Krijg mijn IT-beveiligingsspecialist toegang tot jullie systemen?
Kunnen jullie 99,999 procent beschikbaarheid garanderen? Hoeveel wel?
Op welke besturingssystemen draaien de applicatie en onze data?
Passen jullie patches toe zodra ze beschikbaar komen?
Hoe voeren jullie onderhoudswerkzaamheden uit?
Hoe regelmatig maken jullie back-ups van mijn data?
Waar slaan jullie kopieën van mijn data op voor als het mis gaat?
Wat zijn de herstelprocedures in geval van dataverlies?
Kan de oplossing data uitwisselen met data in mijn eigen systemen?
Stap ik automatisch mee naar nieuwe versies van de software?
Welke gevolgen kunnen nieuwe versies hebben voor mijn bedrijfsvoering?
Hebben jullie een helpdesk voor eindgebruikers?
Welke technische ondersteuning hebben jullie beschikbaar?
Kunnen jullie de software aanpassen voor mijn onderneming?
Hoeveel softwareontwikkelaars hebben jullie in dienst?
Hebben jullie een actieve gebruikersgemeenschap?
Kan ik de applicatie in de toekomst ook weer in huis halen?
SaaS-leveranciers
Salesforce
De CRM-leverancier die software as a Service (SaaS) op de kaart zette.
Zoho
Levert de meest complete online kantoorapplicaties.
RightNow
Oudere CRM-leverancier die het voorbeeld van Salesforce volgde.
NetSuite
Richt zich met een geïntegreerd business management-pakket op middelgrote bedrijven.
SuccessFactors
Levert "Performance & Talent Management" oplossingen.
Plex Online
Online ERP, MES en SCM voor productiebedrijven.
37Signals
Fraai vormgegeven applicaties voor samenwerking in groepen, waaronder Basecamp voor projectmanagement.
Adobe
Tekstverwerker Buzzword lijkt vooral een demonstratiemiddel voor wat mogelijk is met Adobe's Flash en AIR technologie.
Oracle On Demand
Oracle ontvouwde in mei zijn SaaS-strategie. De databasegigant heeft al een meerderheidsbelang in NetSuite.
SAP Business ByDesign
SaaS-versie van het ERP-systeem.
Cordys
Het veelbelovende ‘intelligente cloud platform' van Jan Baan.
Twinfield
Nederlandse online boekhoudapplicatie.
Toelichting op de termen
Software as a service (SaaS)
Software als gemeterde dienst geleverd over het internet.
Platform as a service (PaaS)
Een SaaS-product uitgebreid met technologie die aanpassing en maatwerk mogelijk maakt, bijvoorbeeld in de vorm van plugins van derden.
Cloud computing
Gevirtualiseerde rekenkracht en dataopslag aangeboden over het internet.
Hosted applicaties
Applicaties die op de server van een IT-dienstverlener draaien.
Webgebaseerde software
Software die de webbrowser als interface gebruikt.
Web 2.0
Webtoepassingen die het netwerk gebruiken om data en gebruikers te koppelen.
